ماهی قرمز در تنگ طرفداران جدید

شب عید با ماهی قرمز پرماجرایش از راه رسیده است. جانوری کوچک که چند سالی است در این ایام نگاه‌ها را به سوی خود جلب می‌کند. هر بار هم سوژه جدیدی به سراغ بازار پررونق شب عید این کپور ماهی کوچک چینی می‌آید؛ ماهی قرمز رنگی که نامش در واقع طلا‌یی است. امسال نوبت به برخی مشتاقان ایران باستان رسیده که در باب این اسیر تنگ‌های ایرانی صحبت کنند. آنها معتقدند که مخالفان نوروز به سراغ شایعه‌سازی در باب ماهی قرمز رفته‌اند تا این تنها موجود زنده هفت‌سین را نیز از بین ببرند. این مدافعان هر نظری مبنی‌بر عدم استفاده از این جاندار را نوعی موضعگیری در برابر سنت‌های قدیمی می‌پندارند. آنها هزار و یک دلیل برای این نظر خود ارائه می‌دهند. ‌ هرچند خودشان هم می‌دانند که سابقه استفاده از ماهی قرمز در سفره هفت‌سین حتی به یک قرن هم نمی‌رسد. این جانور هفتاد سال پیش به ایران آورده شد. از اولین حضورش هم بر هفت‌سین تنها نزدیک به نیم قرن می‌گذرد. انجمن موبدان هم غیرسنتی بودن آن را تایید کرده است. به هر حال باید گفت که مدافعان استفاده از ماهی قرمز بسیار بیشتر از مخالفانش است. تشت‌های پر از آب در هر کوی و برزن بهترین دلیل است که نشان دهد این روزها اغلب ایرانیان ماهی قرمز را به‌عنوان جزئی از هفت‌سین پذیرفته‌اند حتی اگر آمدنش به دلیل سین اول سمک عربی که به معنای ماهی است باشد. این طرفداران حضور قرمز کوچک سفره سال‌تحویل، هزار و یک دلیل برای این نظر خود ارائه می‌دهند. در این باره می‌گویند که برای بسیاری از مردمان کشور ما که با حیوانات بیگانه هستند ماهی قرمز تنها حیوانی است که میهمان خانه‌هایشان می‌شود. بسیاری از کودکان ایرانی از طریق همین ماهی‌های قرمز سفره هفت‌سین با دنیای حیوانات آشنا می‌شوند. برای بسیاری از ایرانیان عشق و علا‌قه به حیوانات از همین ماهی قرمز شروع شده است. آنها معتقدند که بسیارند افرادی که به دلا‌یل غیرمنطقی و اشتباه با حیوانات مشکل دارند و از حیوانات فراری هستند ولی با ماهی قرمز کنار آمده‌اند و آن را به‌عنوان یک حیوان زیبا و بی‌دردسر قبول کرده‌اند. این مدافعان حتی برای مرگ ماهی حوض هم نظر دیگری دارند. آنها می‌گویند که مهم‌ترین دلیل مرگ و میر بالا‌ی ماهیان قرمز عدم آشنایی مردم با نحوه نگهداری و مراقبت از ماهی قرمز است. این حامیان نگهداری از ماهی قرمز در تنگ معتقدند که این آبزی نسبت به دیگر ماهیان آکواریومی مقاومت بالا‌یی دارد و در صورت رعایت نکاتی ساده و آسان می‌تواند سال‌های زیادی عمر کند. البته هستند کسانی که باز هم در این میان سعی دارند تا مانع سنت شدن استفاده از این میهمان چینی شوند. هرکدام از آنها در چند عید اخیر با طرح‌ها و نظرهای جدید به سراغ اجرایی کردن ایده‌شان یعنی عدم استفاده از ماهی زنده آمده‌اند. در این راستا هنوز طرح استفاده از ماهی پلا‌ستیکی از قضا چینی که در آب حرکت می‌کند هنوز هم مشتری دارد. نگاه عاطفی به این موضوع هم کماکان از سوی طرفداران محیط زیست مطرح است. اینکه مرگ میلیون‌ها موجود زنده نمی‌تواند توجیهی برای استفاده از ماهی قرمز باشد که بعد از نوروز محکوم به نابودی هستند. ‌
اما سه چهار سال پیش بود که انتقال یک بیماری لا‌علا‌ج پوستی به این آبزی کوچک منسوب شد. دیدگاهی که خیلی واکنش ایجاد کرد. بعد‌ها مشخص شد که این دیدگاه اساس علمی ندارد. شاید تنها یک احساس برانگیخته‌شده باعث شده بود تا این چنین ترس و وحشت از ماهی قرمز به جامعه تزریق شود. هرچند آن اظهارنظر چندان هم بی‌اثر نبود و دامپزشکی را به حرکت درآورد. قرار شد عرضه ماهی قرمز بهداشتی شود؛ اقدامی که هرچند شروع شده اما هنوز کامل نیست. ‌
● تولید بهداشتی ماهی حوض
بحث بیماری‌زا بودن ماهی قرمز هرچند کمرنگ شده اما از بین نرفته است. هرچند باید قبول کرد که دیدگاه خطرناک بودن نگهداری از این حیوان کوچک اکنون چندان خریداری ندارد. شاید مردم هم بدون توجه به دلا‌یل علمی خود به این نتیجه رسیده‌اند که ماهی حوض مشکل ندارد. شاید برخی از مردم هم مانند یک ماهی‌فروش دوره‌گرد به این نتیجه رسیده‌اند که این کوچولوهای نازنین چرا هیچ فردی را در این سال‌ها مریض نکرده‌اند بنابر این باید سالم باشند. با این وجود نباید فراموش کرد که این دیدگاه نمی‌تواند دلیلی بر سهل‌انگاری در این زمینه باشد. بر همین اساس هم در حال حاضر سازمان دامپزشکی اعلا‌م کرده که تولید ماهیان قرمز در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان زینتی کشور تحت نظارت و پایش مستمر است. در همین حال تاکنون هم بیماری‌خطرناکی که بتواند از این حیوانات خونسرد به انسان (به‌عنوان موجود خونگرم) منتقل شود گزارش نشده و در صورت رعایت مسائل بهداشتی در برخورد با این حیوانات مخاطره‌ای سلا‌مت انسان را تهدید نخواهد کرد. ‌
مدیرکل بهداشت و مبارزه با بیماری‌های آبزیان این سازمان هم در این باره گفته است: هیچ بیماری ویروسی قابل انتقال بین انسان و ماهیان به دلیل ماهیت خونسرد بودن‌شان وجود ندارد. وی افزوده است: در صورت رعایت مسائل بهداشتی مخاطرات ناشی از سایر بیماری‌های باکتریایی، انگلی و قارچی نیز از بین رفته یا کاهش می‌یابد. ‌
عبدی با بیان اینکه سازمان دامپزشکی در سال جاری جهت ارتقای سطح بهداشتی جامعه مواردی را به اجرا گذاشته اضافه کرده است: کارشناسان استان‌ها اقدام به نمونه‌برداری ویروسی، باکتریایی و انگلی از تمامی مراکز تکثیر و پرورش ماهی قرمز در کشور کرده‌اند و در صورت ردیابی هرگونه آلودگی بسته به ماهیت بیماری اقدام به قرنطینه، کنترل، پیشگیری، درمان و یا معدوم‌سازی واحدهای آلوده می‌کنند. ‌
ماهی قرمز سالم ‌
ماهی حوض یکی از زیباترین و اولین ماهیانی است که به دست بشر اهلی شده است. هزار سال قبل در زمان امپراتوری تانگ اصلا‌ح نژاد و در زمان امپراتوری سانگ در استخر پرورش داده شد، چینی‌ها این ماهی را برای افزایش برکت زندگی و تولید به مزارع برنج وارد می‌کردند. اروپایی‌ها هم آن را تا سال‌ها به‌عنوان یک کادوی گران‌قیمت به سران کشورها و مقامات هدیه می‌دادند و تا قرن هفدهم آن را نمادی از ثروت می‌دانستند. ایرانیان نیز به ‌دلیل رنگ زیبای قرمز این ماهی را به‌عنوان نماد شادی، سرزندگی و برکت در زندگی وارد سفره‌های هفت‌سین خود کردند و شب عید همه به دنبال خرید ماهی قرمز هستند. تا چند سال قبل این موضوع یک خرید پیش پا افتاده بود اما الا‌ن اینطور نیست. حتی آنهایی که از غیربیماریزا بودن ماهی قرمز صحبت می‌کنند بر لزوم رعایت بهداشت در تولید و نگهداری آن تاکید می‌کنند با این وجود این روز‌ها هم هنوز معلوم نیست که ماهی قرمز سالم را از کجا باید خرید. ‌
از دکه گل‌فروشی و سوپرمارکت کوچه‌ای یا میدان میوه و تره‌بار و آکواریوم‌فروشی؟ چون هنوز هم این موجود زنده و دوست‌داشتنی در کنار معابر و به صورت غیربهداشتی به فروش می‌رسد. مسوولا‌ن دامپزشکی هم هرچند درباره سلا‌مت تولید حرف زده‌اند اما توضیحی در مورد مکان خرید نداده‌اند. بنابراین باید به توصیه‌های بهداشتی که در آنها گفته شده نباید از فروشندگانی که ماهی‌ها را به صورت متراکم و در شرایط نامناسب بهداشتی و زیستی نگهداری می‌کنند خرید کرد یا از خرید ماهیانی که دارای علا‌ئمی همچون تاخوردگی و ساییدگی باله، زخم، یا لکه‌های سفید متمایل به خاکستری هستند، خودداری کرد، اکتفا کرد. به این رهنمود‌ها باید لزوم عدم خرید ماهی‌های بی‌قرار یا آنهایی که چشم‌هایشان به صورت یکطرفه و یا دوطرفه بیرون زده باشد را نیز اضافه کرد. در موقع خرید ماهی هفت‌سین باید دقت کرد تا قبل از لحظه سال تحویل با ماهی مرده روی آب تنگ مواجه نشد. ‌
به هر حال نباید فراموش کرد که اگر از ماهی سالم خوب مراقبت شود می‌توان سال آینده هم آن را روی سفره هفت‌سین گذاشت. ‌

کامران ملک پور

منبع : روزنامه اعتماد ملی