کوهها و امنیت غذایی

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در پنجاه و هفتمین جلسه خود در ژانویه ۲۰۰۳ ، روز ۱۱ دسامبر برابر با ۲۰ آذر را به عنوان »روز جهانی کوهستان« تعیین کرد و از سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (فائو) دعوت کرد تا مسئولیت هماهنگی این روز در سطح جهان را برعهده بگیرد. فائو هر سال با تعیین یک موضوع یا شعار، از کشورهای کوهستانی دعوت می کند تا با اقداماتی نظیر برگزاری نشست، انتشار ویژه نامه، اعلام از طریق رسانه ها و فعالیت های دیگر برای ارتقا آگاهی عمومی نسبت به اهمیت کوهستان ها تلاش کنند.
موضوع روز جهانی کوهستان در سال (۲۰۰۷)، رویارویی با تغییرات: تغییر آب و هوا در نواحی کوهستانی بود.
شعار جهانی فائو برای سال۲۰۰۸، کوهها و امنیت غذایی(Food Security in Mountains) است.
مقاله حاضر توسط انجمن حفظ محیط کوهستان تهیه شده که بمناسبت روز جهانی کوهستان ملاحظه می کنید.
امروزه تغییر آب و هوا واقعیتی انکار ناپذیر است که برخی از بهترین شواهد آن را می توان در کوهها مشاهده کرد: یخچال های کوهستانی در دهه های اخیر تقریباً در تمام نقاط جهان در حال عقب نشینی بوده و در برخی موارد به طور کامل از بین رفته اند.
علت اصلی تغییرات آب و هوا، افزایش غلظت گازهای گلخانه ای از جمله دی اکسید کربن در جو زمین از آغاز انقلاب صنعتی در قرن۱۸ می باشد. تغییرات آب و هوا تنها موجب تغییر دما نمی شود، بلکه پیامدهایی نظیر طوفان، خشکسالی، سیل و موج های گرمایی را نیز به همراه خواهد داشت.
اثرات تغییرات کمی و کیفی در آب و هوای کره زمین هر روز محسوس تر می شود. به طوری که متوسط دمای زمین به تدریج افزایش یافته و الگوهای آب و هوایی منطقه ای کاملاً تغییر کرده است.
مهمترین پیامدهای مستقیم این تغییرات را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- تغییر دما از نظر حداقل و حداکثر و یا سرعت و زمان بروز تغییرات فصلی دما در ارتفاعات و فصول مختلف.
- به هم خوردن چرخه آبی، توالی اکولوژیک، بروز سوانح طبیعی و مشکلاتی برای پوشش گیاهی.
متوقف ساختن روند تغییرات آب و هوا به سادگی ممکن نیست و تنها می توان با پیش بینی اثرات این پدیده و انجام اقدامات به موقع با اثرات تخریبی آن مقابله کرد. به همین دلیل، موضوع روز جهانی کوهستان در سال (۲۰۰۷)، »رویارویی با تغییرات:" تغییر آب و هوا در نواحی کوهستانی« انتخاب شد.
● نقش و اهمیت کوه ها در جهان
یک پنجم سطح خشکی های جهان را کوه ها تشکیل می دهند. بیش از نیمی از جمعیت جهان به منابع آب کوه ها برای کشاورزی، برق، صنایع و از همه مهمتر آشامیدن وابسته هستند. سرچشمه مهمترین رودهای جهان مثل نیل، آمازون و گنگ در کوه ها قرار دارد،۲۸ درصد از جنگل های جهان در نواحی مرتفع واقع شده اند که به »جنگل های کوهستانی« معروف هستند. کوه ها به دلیل کمربندهای ارتقاعی مختلف، شیب و جهت های جغرافیایی، دارای بیشترین تنوع گیاهی و جانوری هستند، به دلیل پستی و بلندی، ارتفاع و سرسبزی محیط، کوه ها در برگیرنده مجموعه ای از چشم اندازهای زیبا بوده و هر سال میزبان میلیون ها گردشگر از سراسر دنیا هستند. بسیاری از میراث های فرهنگی جوامع بشری در کوه ها قرار دارند. تمدن های درخشان بسیاری در کوه ها متولد شده اند. کوهستان الهام بخش انسان در چیرگی بر موانع و دشواری ها بوده است. کوه، نماد مقاومت، استحکام، پایداری و سربلندی است. کوه ها محل نزول وحی و مکان هایی مقدس اند.
● نقش و اهمیت کوه ها در ایران
ایران با میانگین ارتفاع۱۰۰۰ متر از سطح دریا، یکی از مرتفع ترین کشورهای جهان است. بیش از۵۰% از سطح کشور را کوه ها فرا گرفته اند و دیگر نقاط نیز بشدت تحت تأثیر کوهستان های اطراف خود قرار دارند.
۷۰ درصد از مجموع۴۱۰ میلیارد متر مکعب بارش سالانه کشور در نواحی کوهستانی صورت می گیرد. به دلیل ارتفاع، کوه ها آب و هوای خشک و گرم فلات ایران را تعدیل کرده و شرایط زیستی بهتری را برای ساکنین خود فراهم می آورند. به همین دلیل، بیشترین سکونت گاه های انسانی در ایران در نزدیکی یا دامنه کوه ها شکل گرفته اند. آب شیرین، چوب، انرژی، مرتع، گیاهان و جانوران گوناگون از مهمترین محصولات و منابع کوه ها هستند. مراتع کوهستانی بخش عمده ای از خوراک دام در کشور را تأمین می کنند. بخش اعظم جنگل های خزری در نواحی مرتفع و تقریباً تمامی جنگل های زاگرس، کوهستانی هستند. تنوع زیستی (گیاهی و جانوری) فوق العاده ای در کوه های ایران وجود دارد. بیش از۸۰۰۰ گونه گیاهی در کوه های کشورمان شناسایی شده اند که از این تعداد۱۷۰۰ گونه بومی (اندمیک) هستند.

منبع : ماهنامه نفت پارس