نقش فلوئورایدتراپی در پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است چرا که به‌طور معمول پیشگیری هزینه کمتری داشته و ساده‌تر از درمان است. در ضمن با پیشگیری اصولی، تبعات و هزینه‌های غیرمالی (نظیر بیماری لاعلاج شیدن دندان و…) نیز کاهش می‌یابد.
در دندانپزشکی، به‌خصوص برای کودکان، روش‌های مختلفی جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها توصیه شده است. یکی از بهترین، مؤثرترین و در عین حال ساده و ارزان‌ترین راه‌ها استفاده از فلوئوراید به شکل فلوئورایدتراپی و پیشگیری و درمان با ترکیبات حاوی فلوئور است.
عنصر فلوئور، یک گاز است که جزء قوی‌ترین عناصر غیرفلزی است و در ترکیب با فلزات، نمک‌های بسیار پایدار تشکیل می‌دهد. اگر بتوان عنصر فلوئور را به‌نحوی در ساختمان شیمیائی بلورهای تشکیل‌دهنده عاج و مبنای دندان وارد کرد، می‌توان دندان‌ را نسبت به اثر مواد پوسیدگی‌زا و اسیدهای ناشی از تخمیر مواد غذایی به‌وسیله میکروب‌ها در دهان تا حدود زیادی مقاوم نمود. چندین سال است که این اثر مفید فلوئوراید شناخته شده است. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، در مناطقی که نیاز به فلوئوراید بیشتری دارند، آب آشامیدنی این نواحی با ترکیبات فلوئوراید در حد معنی (۱ واحد در میلیون) آمیخته می‌شود و به این شکل دندان‌ها استخوان‌های افراد این مناطق نسبت به نواحی با فلوئوراید کم، مفاوم‌تر خواهد بود.
در نواحی که آب آشامیدنی حاوی مقادیر مناسبی از فلوئوراید نباشد، می‌توان فلوئوراید را به شکل خوراکی (قرص یا قطره) در اختیار افراد قرار داد. این انواع خوراکی باید حتماً بهن وسیله دندان‌پزشک و با توجه به سن بیمار اطلاع از وضعیت میزان فلوئوراید آب آشامیدنی منطقه سکونت وی تجویز شود. این نوع از مصرف فلئوئراید زمانی بیشتر تأثیر دارد که دندان‌ها کاملاً در فک کامل نشده باشند. بنابراین چنانچه دندان در حال تکامل است، فلوئوراید مصرف شده در ساختمان دندان جایگزین می‌شود و دندانی که بعدها می‌روید، دندانی مقام شده خواده بود.
اما در صورتی‌که دندان روییده باشد، روش بالا دیگر خیلی مؤثر نیست و باید فلوئوراید را به طریق موضعی به دندان رویش یافته رساند و این‌گونه دندان را نسبت به پوسیدگی مقاوم کرد. برای استفاده از فلوئوراید موضعی می‌توان از ژل فلوئوراید که به‌وسیله دندان‌پزشک به‌کار برده می‌شود، یا خمیر دندان‌های حاوی فلوئوراید استفاده کرد.
امروزه تقریباً تمامی خمیردندان‌های مورد استفاده حاوی مقادیر مناسبی از ترکیبات فلوئوردار هستند. این ترکیبات می‌توانند تا حدود زیادی از ایجاد پوسیدگی جلوگیری کرده یا حتی در مواردی سبب توقف پوسیدگی‌های تازه ایجاد شده شود. خمیر دندان‌های حاوی فلوئوراید ساده‌ترین روش رسانیدن فلوئوراید به کودک است والدین باید تشویق شوند که با رویش اولین دندان‌های کودک (۶ – ۹ ماهگی) از این خمیردندان‌ها (با نظر پزشک) برای مسواک زدن دندان کودکان استفاده کنند تا به تدریج خود کودک به استفاده از مسواک و خمیردندان عادت کند.
اما استفاده از خمیردندان‌های حاولی فلوئوراید برای همه افراد به‌طور یکسان کفایت نمی‌کند برخی از افراد به‌خصوص کودکان دچار پوسیدگی‌های شدید که تمایل زیادی به ایجاد پوسیدگی نشان می‌دهند فقط با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوئوراید به نتیجه مطلوب نخواهند رسید.
در این افراد بهتر است از ژل‌های درمانی ـ پیشگیری فلوئوراید که حاوی مقادیر بالاتری از فلوئوراید است، استفاده کرد. چون این ژل‌ها که به‌وسیله دندان‌پزشک متحیر و مجرب به کار برده می‌شوند و غلظت بالاتری از فلوئوراید را در خود دارند، آثار به مراتب هتری نسبت به استفاده معمول از خمیردندان‌های حاوی فلوئوراید خواهد داشت. هر چند باید توجه کرد که استفاده از ژل فلوئوراید به هیچ وجه جایگزین مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوئوراید نخواهد بود، بلکه باید هر دو مورد استفاده قرار بگیرند. روش کار فلوئورایدتراپی با ژل در مطب بسیار ساده بوده و نیاز به زمان زیاد، تزریق بی‌حسی نداشته و کاری است که با درد، خونریزی یا احتمال اذیت بیمار همراه نیست. این کار بیشتر برای کودکان ۶، ۹، ۱۲ ساله توصیه می‌شود زیرا این سنین زمان روئیدن دندان‌های مهم دائمی است و بهترین حالت وقتی است که دندان‌ها تازه رویش یافته‌اند، چرا که در این حالت بیشترین جذب فلوئوراید و مقاوم شدن را خواهند داشت.
با وجود این، انجام فلوئورایدتراپی موضعی با ژل در هر سنی (حتی برای بزرگسالان) خالی از خطر و حاوی فواید بسیار است. توالی و تواتر انجام آن با تشخیص دندان پزشک می‌تواند سالی یک بار با هر ۶ ماه یک‌بار باشد.
نکته بسیار مهمی که باید در اینجا به آن اشاره شود، این است که فلوئوراید نیز مانند هر ماده دیگری یا غلظت و اندازه مخث مفید است و اثر پیشگیری‌کننده دارد و در غلظت‌های بالاتر و کنترل نشده می‌تواند آثار نامطلوب، مضر و حتی سمی و گاهی خطرناک از خود بروز دهد. هر چند خوشبختانه مقادیر خطرناک مسمومیت‌ساز فلوئوراید بسیار بالا است اما باید توجه کرد که هیچ فردی نباید نسبت به مصرف غیرمسئولانه، بی‌رویه و خارج از چارچوب تعیین‌شده خوراکی آن اقدام کند. در ضمن برای کودکان خردسال که امکان دارد خمیردندان‌ها را ببلعند، بهتر است با نظر دندانپزشک از خمیردندان‌های مخصوص سنین پایین استفاده کرد. به هر حال به یاد داشته باشید که پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها با روش‌های ساده و کم‌هزینه‌ای نظیر فلوئورایدتراپی و…، علاوه بر اینکه در آینده از نیاز به انجام کارهای پرهزینه دندانپزشکی برای کودکان شما جلوگیری می‌‌کند، می‌تواند سب شادابی جسم و روح این عزیزان شده و خطرهای ناشی از ایجاد عفونت‌های دندانی ـ صورتی را نیز کاهش دهد.

منبع : نشریه پزشکی طبیب مردم