فخرالدین عبدالله - ابوالمعالی - ابوالفضل محمدبن عمربن حسین قرشی طبری فخر رازی

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۵۴۴ -۶۰۶) قمری
محل تولد: ایران - تهران - ری
شهرت علمی و فرهنگی: مفسر ، واعظ ، مصنف ، حکیم ، اصولی و عالم اشعری شافعی
مشهور به امام رازی و فخر رازی و امام فخرالدین ، معروف به امام‌المشککین و موصوف به شیخ‌الاسلام و ابن خطیب و ابن خطیب ری. اصل وی از طبرستان بود. وی شاگرد پدر خود ، ضیاءالدین عمر ، در کلام بود و سلسلۀ استادانش را ، از طریق پدر ، به اشعری می‌رساند. در مرند در مدرسه‌ای که قاضی مرند ، پدر محیی‌الدین بنا کرده بود ، فقه و حکمت آموخت. وی در علوم عقلی و نقلی ، تاریخ ، کلام ، فقه ، اصول ، تفسیر ، حکمت ، علوم ادبی و فنون ریاضی یگانۀ عصر خود بود. دانشمندان بسیای از شهرهای دور حاضر حوزۀ درس او می‌شدند ، و حتی در موقع سواری نیز د‌ه‌ها تن از فقهای شاگردان او به‌ جهت استفاده علمی در رکاب وی می‌رفتند. فخر رازی به‌ دلیل ژرف‌بینی در اقوال حکمای یونان و تعمق در جرح و تعدیل آنها شک و شبهه در مطالب عقلی و دینی وارد می‌کرد و به‌گفتۀ ابن حجر گاه شبهات سختی وارد می‌آورد که خود از حل آن درمی‌ماند. وی به خوارزم رفت و به‌ جهت مذاکرات دینی که با علماءِ آنجا نمود محکوم به اخراج از آن سرزمین شد ، پس به ماوراءالنهر رفت و باز به همان دلیل تبعید شد. وی به ری موطن خود بازگشت و از آنجا به خراسان رفت و مورد عنایت سلطان محمد خوارزم‌شاه قرار گرفت. سرانجام در هرات ساکن شد و شیخ‌الاسلام آنجا گشت و به دو زبان عربی و فارسی وعظ گفت. او در هرات درگذشت و در دامنۀ کوه مزداخان نزدیک هرات دفن شد. از آثار وی: "تفسیرالکبیر" یا "مفاتیح‌الغیب" ، تفسیر قرآن در هشت مجلد؛ "تفسیرالفاتحه"؛ "اسرارالتنزیل و انوارالتأویل"؛ "اساس‌التقدیس" یا "تأسیس‌التقدیس" ، در علم کلام؛ "تهذیب‌الدلائل و عیون‌المسائل"؛ "لباب‌الاشارات"؛ "لوامع‌البینات فی شرح اسماءالله والصفات"؛ "محصل‌ افکارالمتقدمین و المتأخرین من‌العلماء و الحکماء و المتکلمین"؛ "المحصول"؛ شرح "قانون" ابن سینا ، در طب؛ شرح نهج‌البلاغهٔ"؛ "نهایهٔالایجاز فی درایهٔالاعجاز" ، در علم بیان؛ "کتاب‌الهندسه"؛ دائرهٔالمعارف "جامع‌العلوم" یا "حدائق‌الانوار فی حقائق‌الاسرار" یا "ستینی" ، به فارسی در پیرامون شصت علم که در ۵۷۴ ق به‌نام علاءالدین تکش خوارزم‌شاه تألیف کرده است؛ رساله در "اصول عقاید" ، به فارسی ، در هشت باب در توحید و نبوت و معاد و امامت و اصول فقه؛ "رسالۀ روحیه" ، به فارسی ، در جواب تعزیب‌نامه‌ای که پادشاه وقت در مرگ پسر فخر رازی نوشته بود؛ رساله "الاختیارات‌العلائیهٔ" یا "الاحکام‌العلائیهٔ فی الاعلام‌السماویهٔ" ، به فارسی ، در اختیارات نجومی ، که به‌نام سلطان علاءالدین محمد خوارزم‌شاه در دو مقاله نوشته است؛ "شعر" ، به عربی و فارسی.

منبع : مطالب ارسالی