اجلاس آپک؛ فرصت ها وچالش ها

دركانبرا، تصمیم گرفته شد كه یك سازمان بین المللی تحت عنوان سازمان همكاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام (آپك)در سال ۱۹۹۰ میلادی تأسیس شود. در نوامبر ۱۹۹۱ میلادی، طی نشستی كه اعضای «آپك» در «سئول» پایتخت كره جنوبی، تشكیل دادند، چین، تایوان وهنگ كنگ نیز به آن پیوستند. (هنگ كنگ در جولای ۱۹۹۷ مجدداً تحت حاكمیت چین در آمد و بدینسان، فلسفه وجودی این بندر به عنوان عضو آپك عملاً منتفی شد) در ۲۱ نوامبر ۱۹۹۳ میلادی، اجلاس سران آپك در شهر «سیاتل» آمریكا تشكیل شد كه در حاشیه آن ، «جیانگ زمین» و «بیل كلینتون» رؤسای جمهوری اسبق چین وآمریكا با یكدیگر ملاقات كردند. در واقع، با ورودچین به آپك ایجاد یك بازار گسترده منطقه ای كه بیشترین سهم ثروت جهان را تولید می كند، عملاً قطعیت یافت. در آن سوی قضیه، كلینتون نیز می خواست در «سیاتل» هم به آمریكایی ها و هم به آسیایی ها ـ نشان دهد كه ایالات متحده آمریكا تصمیم گرفته است از هر حیث در منطقه آسیا ـ اقیانوس آرام حضور داشته باشد تا از تفوق و برتری كشورهای تأثیر گذار آسیا مثل ژاپن و چین جلوگیری كند.درنشست سال ۱۹۹۴ میلادی اندونزی كه، نمایندگان پاپواگینه نو، شیلی ومكزیك نیز حضور داشتند، رهبران ۱۸ كشور شركت كننده تعهد كردند تمام تلاش خودرا با هدف ایجاد منطقه بزرگ تجارت و سرمایه گذاری آزاد ـ حداكثر تا سال ۲۰۲۰ ـ به كار گیرند.در اجلاس سال ۱۹۹۶ میلادی در فیلیپین، با برنامه های عملی برای ایجاد چنین بازاری موافقت به عمل آمد و تمایل به تجارت آزاد جهانی در تمام زمینه ها به ویژه در زمینه تكنولوژی اطلاعاتی ابراز شد. «سانتیاگو» (پایتخت شیلی) در حالی میزبان سران آپك است كه شرایط حاكم بر منطقه و جهان از یكسو و دیدگاههای متفاوت رهبران از سوی دیگر، هرگونه امید به تحقق چنین بازاری را به یأس تبدیل كرده است. زیرا كشورهای آسیا و اقیانوس آرام هم با فرصت ها و هم با چالش های متعددی روبرو هستند. ظرفیت های بالای اقتصادی كشورهای چین ، ژاپن ، كره جنوبی ، استرالیا و ۱۰ كشور عضو اتحادیه «آ.سه.آن» اسكله های فراوان، منابع زیرزمینی، خطوط مواصلاتی دریایی و زمینی، منابع دریایی و خطوط راه آهن و جنگلها در محدوده گسترده جغرافیایی آسیا از یك سو، توان بسیار بالای تكنولوژیكی آمریكا و برخی كشورهای اروپایی و همچنین ظرفیت های مناسب اقتصادی برخی كشورهای آمریكای لاتین از سوی دیگر، می تواند از جمله فرصت ها برای تقویت همكاریهای اقتصادی آپك محسوب شود. اما در عین حال ، اعضای آپك با چالش هایی روبرو هستند كه كمتر مجال همكاری به آنها داده و در واقع، بیشتر وقت و انرژی اعضا مصروف حل وفصل منازعات درون این كشورها شده است. این چالش ها را می توان به شرح ذیل نام برد:
۱ـ تروریسم؛ پس از۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی، هر یك از اعضای آپك بر سر چگونگی مبارزه با تروریسم اختلاف نظر پیدا كردند، به طوری كه اصرار بر ادامه دیدگاهها باعث شد به فرمول جامعی درباره مبارزه با تروریسم دست نیابند.
۲ ـ نظامی گری و سیاست یكجانبه گرایی آمریكا كه به میزان قابل توجهی باعث بوجود آمدن تردیدها در میان اعضای آپك شد؛ به گونه ای كه برخی كشورها با ستایش ازاین سیاست آمریكابه ایجاد شكاف در میان خود با سایر اعضای آپك مبادرت ورزیده اند.
۳ ـ ساختارهای متفاوت سیاسی و اقتصادی كه در جای خود مانع ایجاد كرده اند. كشورهای كمتر توسعه یافته و فقیر عضو آپك معتقدند كشورهای توسعه یافته به دلیل نادیده گرفتن برخی معیارهای این سازمان عملاً شكاف میان اعضاء را عمیق كرده اند.
۴ـ استقرار طرح دفاع ملی موشكی آمریكا كه جورج بوش رئیس جمهوری آمریكا به شدت به دنبال اجرای این طرح است. بخصوص آنكه بوش در دوره دوم ریاست جمهوری خود اعلام كرده كه اجرای پروژه های «ان ام دی» و «تی ام دی» برگشت ناپذیر است، چرا كه آمریكا برای دفاع از ایالات و محافظت از نظامیان خود در ژاپن، كره جنوبی و دیگر نقاط شرق آسیا ناگزیر به اجرای این دو طرح است. بسیار طبیعی است كه چین با این دو طرح آمریكا مخالف باشد و اجرای آن را در راستای نقض حاكمیت خود بر جزیره تایوان بداند. در صورت تحقق پروژه ان ام دی تایوان تحت پوشش آن قرار خواهد گرفت.
۵ ـ رشد سریع اقتصادی چین و تهاجم كالاهای چینی به بازارهای مصرف منطقه آسیا و اقیانوس آرام از هم اكنون برخی كشورهای جهان به ویژه در آسیا و اقیانوس آرام ورود انبوه كالاهای تولیدی چین را مخاطره جدی برای بازار و تولیدكنندگان داخلی قلمداد می كنند و اگر تمهیداتی برای این كار اتخاذ نشود، احتمال آنكه برخی بازارهای آسیایی با ركود و تعطیلی مواجه شوند، بسیار زیاد است. با توجه به این داده ها می توان گفت آپك هنوز با هدف خودمبنی بر تشكیل بازار گسترده آزاد تجاری فاصله دارد و این ادعا كه تحقق این بازار منطقه ای تا سال ۲۰۲۰ امكان پذیر است تنها در حد همان ادعا باقی می ماند.رهبران آپك در حالی یكدیگر را در سانتیاگوی شیلی ملاقات می كنندكه نمی توانند اختلافات میان خود را نادیده بگیرند. اختلاف چین وژاپن بر سر مسائل ارضی، اختلاف میان ژاپن و كره جنوبی بر سر جزیره «تاكه شیما»، اختلاف چین وآمریكا بر سر مسائل مربوط به تایوان، اختلاف بسیاری از كشورهای شرق آسیا با آن دسته از كشورهایی كه خواهان به رسمیت شناختن نقش ژاندارمی آمریكا در منطقه هستند و اختلاف روسیه با آمریكا بر سر چگونگی به كارگیری راهكارها برای فرو نشاندن بحران عراق و بالاخره اختلاف برخی اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد وعضو آپك با آمریكا به دلیل نادیده گرفتن اقتدار این شورا كافی است كه براجلاس سانتیاگو سایه افكند. در آن صورت و بدون تردید، باید گفت كه دورنمای همكاری آپك برای تحقق آنچه برایش تلاش كرده اند، هنوز تیره است.

منبع : انجمن درمانگران ایران