درباره کنش ( ماکس وبر , پارسونز )

همانطور که می دانید وبر انواع کنش را در حالتهای « کنش عقلانی » , « کنش ارزشی » , « کنش سنتی » و « کنش عاطفی » تقسیم بندی می کند. هر چند که به نظرم سخت گیرانه قضاوت کنیم , حداقل نوع چهارم از کنش مورد نظر وبر , بیش از آن که بخواهد کنش به حساب آید , نوعی رفتار است.
بهرحال اگر درست فهمیده باشم کنش , رفتار مبتنی بر آگاهی قبلی است و انسان برای عملی که انجام می دهد استدلال و توجیه قبلی دارد.
اما مثلا در کنش عاطفی وقتی تماشاگر فوتبال در هنگامی تیم محبوبش گل می زد , از هیجان به هوا می پرد و داد می کشد و ...
چندان کنش انجام نمی دهد.
به نظرم تنها در کنش عقلانی و ارزشی می توانیم اینطور قضاوت کنیم که این کنشها واقعا مبتنی بر عقلانیت هستند. در کنش سنتی که بقول استادم انسانها برای اعمالی که انجام می دهند استدلال و توجیه دارند , اما دلایلشان احمقانه است ( مثل این مراسم زیارت سیدها در روز عید غدیر ! )
هر چند که اگر بخواهیم از موضع پارسونز و « نظریه عمومی کنش » به قضایا نگاه کنیم , به نظر می رسد کنش , صرفا عملی نیست که با پیش آگاهی قبلی انجام شود بلکه رفتاری است که تحت نظارت چهار الگوی از پیش تعیین شده بر هر رفتار انسانی انجام می شود. در واقع از نظر پارسونز انسانها با آن که می خواهند از طریق یک رفتار ( مثل غذا خوردن ) به یک نیاز زیستی شان پاسخ دهند ( هدف خاص , کسب انرژی برای سازگاری با محیط ) , در عین حال هم طبق الگوهای فرهنگی ( این که چجوری غذا بخوریم ) و در جهت یگانگی اجتماعی ( در شیوه غذاخوردنمان هم نشان بدهیم که متعلق به آن گروه , طبقه یا جامعه خاص هستیم ) عمل می کنند.
از این نظر کنش , رفتاری است که که در یک چهارچوب خاص انجام می گیرد و این نظام اجتماعی است که بر تمامی کنش های انسان نظارت دارد ( تعیین کننده نیست ) و در این معنا بیشتر کنش های انسان خصلت « غیرعقلانی » به خود می گیرد.
حالا به نظرم در تلفیق کار وبر و فروید نوع پنجمی از کنش هم وجود دارد که اگر بشود فردا درباره اش صحبت می کنم.

علیرضا عزیزی
http://social-me.blogfa.com/

منبع : مطالب ارسال شده