هنرهای زیبای قرآنی

بازدیدكنندگان نمایشگاه بین المللی قرآن به محض ورود به نمایشگاه از راهرویی می گذرند كه چشم هایشان را پیش از دیدن نمایشگاه نوازش می دهد، خطوط منحنی بسم الله و و ان یكاد، آبی فیروزه ای و تضادش با رنگ چوب، ۷۰۰ تابلوی نمایشگاه هر كدام دنیایی دارند از رنگ و خط، دنیایی از عرفان، عرفان شرقی و هنر ایرانی كه همگی جلوه هایی از یك كتاب مقدس است.
نمایشگاه قرآن روز جمعه از ساعت ۱۳ آغاز به كار كرد، مردم پشت در نمایشگاه تجمع كرده اند تا درها رأس ساعت باز شود. تعدادی از مسئولان برگزاری نمایشگاه هنوز نیامده اند و درهای بعضی از بخش ها با صندلی مسدود است.
بخش هنری امسال با نمایشگاه های پیش متفاوت است. نوع آثار و تعدادشان. با بزرگتر شدن نمایشگاه قرآن هنر هم وسعت یافته است. یك راهرو از راهروهای بی انتهای ساختمان مصلای تهران پر از آثار هنری راه یافته به چهاردهمین نمایشگاه بین المللی قرآن كریم است.
به گفته مسئولان نمایشگاه، برخلاف فرصت دو سه روزه برای ارسال آثار پس از ارائه فراخوان، آثار بسیاری برای چهاردهمین نمایشگاه بین المللی قرآن ارسال شد. آثاری كه پس از داوری اولیه، برای نمایش انتخاب شده، همه دیوارهای راهروی طولانی بخش هنری را پر كرده و هنوز آثار دیگری هست كه برای نمایش انتخاب شده ولی به دلیل كمبود جا به نمایش در نیامده اند.
در بخش هنری نمایشگاه قرآن حدود ۷۰۰ اثر به نمایش درآمده است. رشته های خوشنویسی، نستعلیق، نقاشی خط، شكسته نستعلیق، ثلث و نسخ از جمله رشته های هنری است كه به بیان قرآن پرداخته است. بسیاری از آثار هنری از مجموعه هنرهای سنتی و ملی ایران است. هر رشته ای كه در ارتباط با هنرهای سنتی باشد اثر داریم، از جمله سفال، معرق، كاشیكاری، مشبك، قلمزنی، سرمه دوزی و ... در نمایشگاه حضور دارد.
بخش ویژه گرافیك داریم كه آثاری با مفاهیم قرآنی و همچنین در مدح پیامبر در آن نمایش داده می شود.
علیرضا اسكندری، مسئول بخش هنری چهاردهمین نمایشگاه بین المللی قرآن كریم می گوید: بخش های ویژه ای از جمله بخش ویژه اساتید پیش بینی كرده ایم كه آثار مطرح ترین هنرمندان در آن به نمایش در می آید؛ در این بخش ۲۱ اثر از محمد احصایی، عباس اخوین، نصرالله افجه ای، اردشیر تاكستانی، مرتضی گودرزی، صداقت جباری، ملك زاده، سلیمانی، پیله چی، عطارچیان، كیهانی و تعدادی اساتید دیگر حضور دارند.
بخش آثار استادان هنوز بازگشایی نشده است. روز پنجم ماه رمضان با وجودی كه چند روزی است نمایشگاه قرآن شروع شده، هنوز بعضی بخش ها در حال غرفه چینی هستند. بازدید كنندگان زیادی به نمایشگاه می آیند، مقابل تابلوهای بخش هنری توقف می كنند، نگاهشان پر از تحسین می شود یا سؤال ... ولی آثاری كه شناسنامه هم ندارد، مجبورشان می كند برای پرسیدن تكنیك به كار رفته در تابلوها یا نام رشته هنری آنها به سراغ مسئول بخش هنری نمایشگاه بیایند. اسكندری می گوید: امشب تا پایان وقت شناسنامه آثار شامل نام هنرمند و رشته هنری نصب می شود و از فردا همه فضای نمایشگاه آماده است.
تنها هنرمندی كه كنار تابلوهایش ایستاده و چند تابلوی خوشنویسی كتابت ترجمه انگلیسی قرآن به خط كاپرپلیت و گوتیك را برای بازدید كنندگان توضیح می دهد، مجتبی كرمی، هنرمند اصفهانی است كه خوشنویسی لاتین را از استادی در شیراز آموخته است. او توضیح می دهد كه خط كاپرپلیت شیوه ای از خوشنویسی لاتین است كه نام آن از گونه ای روش ابتدایی چاپ برگرفته شده و پیوسته نویسی و زاویه دار بودن حروف از ویژگی های آن است. یا این كه از ویژگی های خط گوتیك می توان به تزیینات حروف و پرحجم نوشتن آن اشاره كرد و اغلب در تابلوهای خطی و طراحی حروف استفاده می شود.
این هنرمند جوان برای نخستین بار از خوشنویسی لاتین برای كتابت قرآن استفاده كرده است. وی با اشاره به این كه یكی از بهترین راههای توسعه مفاهیم قرآنی استفاده از این هنر خوشنویسی است، می گوید: بعد از ۳۶۸ سال كه نخستین ترجمه انگلیسی قرآن در دنیا صورت گرفته تا كنون رسم الخط خوشنویسی نداشته است. چون اكثر افرادی كه خوشنویسی لاتین انجام می دهند در كشورهای غربی زندگی می كنند و مسلمان نیستند.
كرمی تلاش هایش را برای دریافت حمایت از این هنر جدید یادآوری می كند: از سال گذشته شروع به مكاتبه با وزارت ارشاد، دارالقرآن، موزه قرآن كریم و مركز ترجمه قرآن به زبانهای خارجی كردم. وزارت ارشاد رشد این هنر را در اولویت كاری خود نمی دانست و بقیه مراكز هم جواب سطحی می دادند. تنها مركز ترجمه قرآن به زبانهای خارجی بود.
بخش هنری نمایشگاه قرآن امسال با سالهای گذشته متفاوت است. هنرمندان ایرانی فرصت بیشتری برای ارائه هنرهای قرآنی خود یافته اند. این شرایطی است كه بازدیدكنندگان دوره های پیشین نمایشگاه بین المللی قرآن انتظارش را می كشیدند. نبود فضای ارائه كار در نمایشگاه قرآن برای هنرمندان ایرانی گاهی با دیدن آثار ضعیف هنرمندان سایر كشور ها كه با هزینه بسیار زیاد میهمان ایران می شدند و حتی حاضر نبودند وقت خود را در غرفه هایشان بگذرانند، به حسرت بدل می شد. بخش خارجی نمایشگاه امسال از ۱۵ رمضان گشایش یافته است و باید دید كه اتفاقات سالهای قبل با حضور تیم جدید برگزار كننده نمایشگاه باز هم تكرار می شود یا نه.
اگر چه نمایشگاه امسال بیان كاملی از اتفاقات هنری كشور در حوزه قرآنی نیست، ولی حضور مراكز هنر كشور یعنی مركز هنرهای تجسمی و موزه هنرهای معاصر برای نخستین بار در نمایشگاه قرآن می تواند نوید آغاز مسیری درست باشد. مسئول بخش هنری چهاردهمین نمایشگاه بین المللی قرآن كریم می گوید: امسال علاوه بر این دو، مركز فرهنگی هنری صبا و فرهنگستان هنر نیز در نمایشگاه حضور دارند. كه جا دارد از موزه هنرهای معاصر كه جدیدترین آثار این موزه را با عنوان دیجیتال ارت (هنر دیجیتالی) كه در مدح پیامبر اكرم است، در اختیارمان گذاشت تشكر شود.
وی تفاوت دیگر نمایشگاه امسال را در جلوگیری از ورود آثار عامه پسند به نمایشگاه قرآن عنوان می كند و چنین ادامه می دهد: علی رغم این كه همیشه به كار هنرمندان احترام می گذارم ولی به اعتقاد من كارهایی مثل نوشتن قرآن روی دانه های برنج و شكر باید حذف می شد، كم كم به سمتی می رفتیم كه قرآن انواع میوه ها هم نوشته شود. به دلیل حفظ احترام قرآن در نمایشگاه امسال از این تیپ كارها خبری نیست .
اسكندری می گوید: نمایشگاه قرآن اگر چه طی دوره های گذشته در جلب مخاطبان موفق بود ولی كار فرهنگی قرآنی انجام نمی داد. با توجه به تأكید وزیر ارشاد قرار شد بیشترین تأكید نمایشگاه بر انعكاس مفاهیم قرآنی از طریق ابزارهایی از جمله هنر باشد. امسال با توجه به سیاستگذاری اخیر نمایشگاه قرآن تصمیم گرفتیم از تجمل گرایی نسبت به قرآن كه در نمایشگاه های قبلی شاهد بودیم جلوگیری شود. شورای سیاستگذاری با برگزاری جلسات مختلف كه از ابتدای تابستان تا زمان برگزاری نمایشگاه ادامه داشت.
آثار بخش هنری چهاردهمین نمایشگاه بین المللی قرآن كریم در پایان نمایشگاه مورد داوری نهایی قرار می گیرد و به آثار برتر هر رشته جوایزی اهدا می شود.
نمایشگاه قرآن امسال اگر چه با استقرار میزهای اطلاع رسانی در بخش های مختلف اقدام خوبی در جهت پاسخگویی به سؤالات بازدید كنندگان و جهت یابی آنها در نمایشگاه انجام داده است ولی در تشریح و توصیف بخش های مختلف نمایشگاه چندان موفق نیست. بخش هنری از جمله مهمترین بخش های نمایشگاه قرآن است كه نیاز به تفسیر دارد و خبرنامه نمایشگاه چهاردهم از عهده این مسئولیت برنمی آید.

مریم پاپی

منبع : روزنامه همشهری