آرامش و مراقبه

اشاره:
تن‌آرامی و مراقبه، بیش از پیش به‌عنوان ابزارهای درمان فشار روانی (استرس) و جهت کاهش اثرات جسمی و روحی آن اهمیت می‌یابد.
آرامش درمانی، عمدتاً شامل تمرینات سادهٔ تنفسی و شیوه‌های شل‌گردانی عضله‌هاست. مراقبه در ادای تکالیف مذهبی بسیاری از ادیان به‌عنوان شیوهٔ دستیابی به تن‌آرامی ژرف هماهنگی درونی و تمرکز اندیشه قلمداد می‌گردد. هر دو مورد یادشده را می‌توان در خانه تمرین کرد.
مزایای آرامش (تن‌آرامی)
کاهش میزان فشارخون فرآیندهای متعادل‌تر گوارشی و تنفس انگاره‌ها
(الگوها)ی بهبود یافتهٔ خواب رهائی از آسیمگی (اضطراب) و افسردگی
● یافته‌ها
چه بسا افرادی هستند که برای دسترسی به تن‌آرامی، از نوار صوتی دو طرفه‌ای سود می‌جویند. در یک روی آن، آواهای آرام‌بخشی هم‌چون صدای باران بهاری، آبشار یا امواج ضبط شده است. فرد دراز می‌کشد یا راحت می‌نشیند و به صوت دل‌خواهش گوش می‌سپارد و به این وسیله از کمند اندیشه‌های مشوق خویش رها می‌گردد و آن‌قدر عضلاتش شل می‌شوند تا به آرامش واقعی برسد. نوع دیگر نوار ”آرامش هدایت‌شونده“ نام دارد که اغلب در برنامهٔ ترک سیگار گنجانده می‌شود یا ممکن است پزشک به شخص توصیه کند که مثلاً به منظور کمک به غلبه بر بی‌خوابی بدان گوش دهد یا از پس واکنش‌های شدید فشار روحی، هراس‌ها یا حمله‌های وحشت‌زدگی برآید. به فرد گفته می‌شود که هر دستهٔ عضلانی را به نوبت شل گرداند تا آرامش کامل پدید آید. معمولاً شل کردن از عضله‌های پا و ساق پا شروع شده، به بدن می‌رسد و عضله‌های صورت، پوست سر و زبان را در بر می‌گیرد و نوای دلنشین و آرامبخش، این عمل را آسان می‌سازد.
تنفس آرام و مرتب، نقش اصلی را در کسب آرامش موفقیت‌آمیز به‌عهده دارد. ضرباهنگ (ریتم) معمولی عبارت از ۱ـ۷، ۷ـ۱ بوده و شامل دم فرو بردن با شمارهٔ ۱ پیش از آغاز مجدد تمرین می‌باشد. موقعی‌که نفس و بدن، کاملاً هماهنگ باشند، تکرار اندیشه‌ها یا مقاصد مثبت، بسیار اثربخش‌اند. به‌عنوان مثال کسی‌که می‌خواهد، سیگار را ترک کند، می‌تواند هماهنگ با تنفس خود، سخنش را چنین آهسته و پیاپی آغاز کند: ”من از زندگی سالم و بدون دود لذت می‌برم“ تجسم هدف، وسیلهٔ نیرومند دیگری است. در این مرحله، فرد تصور می‌کند که به دور از دودهای سیگار هوای تازه را نفس می‌کشد.
● کاربردها
سردردهای ناشی از تنش، درد صورت، سینوزیت، گردن و شانه و حتی درد قسمت تحتانی بازو و درون انگشتان، از کشیدگی کمربند شانه‌ای، بخش فوقانی کمر و گردن حاصل می‌شوند. اگر آرامش منظم به‌درستی صورت گیرد، از نظر جسمانی واقعاً اثربخش است و از حیث تأثیرات کلی فرسایش، اعجاز می‌کند.
● مراقبه (تأمل)
طریقهٔ دستیابی به مراقبه نیز هم‌چون تن‌آرامی به چندین راه امکان‌پذیر است. جمعی از صاحب‌رأیان را نظر بر این است که انسان باید روزی دوبار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در گوشهٔ خلوتی بیارمد و آن‌گونه که در مورد تن‌آرامی یادآوری شد، عضلاتش را به نوبت آرامش بخشد. تنفس منظم و آرام (خواه به هنگام دم یا بازدم بدون مکث، یا دم برحسب شماره‌ای خاص و حبس نفس در سینه و سپس بازدم مجدد بر طبق شماره‌ای معین). سومین عامل (علاوه بر اینگونه تنفس و آسایش جسمی) مشاهده است که احتمالاً برای بسیاری از افراد گفتار باشد و آن اینکه آدمی برای مراقبه و تأمل توأم با موفقیت باید افزایش را کاملاً از اندیشه‌ها تهی سازد. در حقیقت مشاهده به مغز یاری می‌کند که آرامش‌یافته و وارد حالت سکون گردد که بخش عمدهٔ یوگا، تن‌آرامی و مراقبه بدان مرتبط‌اند. در یک مغز فعال چندین گونه امواج مغزی کارآمد وجود دارد، ولی این عضو در مراقبه، امواج بسیار شدید آلفا تولید می‌کند که با تن‌آرامی ژرف و آگاهی ذهنی توأم است. موقعی‌که مغز در حالت آلفا قرار می‌گیرد، بدن تدریجاً آرامش می‌یابد چون قسمت پاراسمپاتیک دستگاه عصبی دست به‌کار شده و واکنش ستیز یا گریز بدن را معکوس می‌سازد. در صورتی‌که مراقبه مرتباً انجام پذیرد، خوشی به بار می‌آورد، یا دست کم سبب می‌گردد که در پی تلاش‌ها و فشارهای روانی روزانه، آرامش و استراحت سالم جسمی، روحی و ذهنی پدید آید.

ترجمه و تدوین: امیر دیوانی

منبع : مجله دانش یوگا