شش یا پنج؟!

اكنون آنان در حال بررسی این هستند كه به علت بروز نگرانی در مورد بازده تحصیلی دانش آموزان، برنامه درسی مدارس را تقویت كنند. انتشار مطالعات ضد و نقیض در مورد خوب یا بد بودن بازده تحصیلی دانش آموزان در گذشته، سبب شده است تا بحث های داغ در مورد جهت گیری نظام آموزشی كشور به نتیجه نرسد.
انتشار مطالعات بین المللی اخیر كه نشان دهنده افت جایگاه ملی دانش آموزان ژاپنی است، استدلال سیاستمداران محافظه كار و گروههای متنفذ تجاری را تقویت كرد كه می گویند اجرای نظام آموزشی بازتر و منعطف تر، ممكن است باعث از دست رفتن توان رقابتی ژاپن در عرصه جهانی شود.
مطالعه سازمان همكاری و توسعه اقتصادی (OECD) نشان داد در سال ،۲۰۰۳ توان خواندن دانش آموزان دبیرستانی نسبت به سه سال قبل پایین آمده بود و گزارش دیگری حاكی از آن بود كه دانش آموزان دوره راهنمایی در حیطه علوم از جایگاه چهارم به ششم نزول كرده اند. در رسانه های ژاپن نتایج یاد شده به عنوان گواه این مدعا مطرح شد كه اصلاحات اخیر برای منعطف تر كردن برنامه های درسی به زیان دانش آموزان است و رفاه ژاپن را در آینده به مخاطره می اندازد. مردم ژاپن تا حد زیادی با این امر موافق هستند. ۷۸ درصد مردم به برنامه درسی جاری مدارس نمره قبولی نمی دهند.
یوكی هوندا استاد نظامهای آموزشی در دانشگاه توكیو می گوید: «قانونگذاران و كارشناسان آموزشی محافظه كار از توان ملی ژاپن، به دنبال افت توانایی تحصیلی نگران هستند، در حالی كه دارندگان عقاید چپ گرایانه به دو قطبی شدن فزاینده بین دانش آموزان برجسته و دانش آموزان ضعیف اشاره می كنند.»
در حال حاضر هدف نظام آموزشی ژاپن اشاعه انعطاف پذیری در كلاس درس و باز كردن دایره سبكهای یادگیری است. این نظام كه یوتوری كایوی كو نام دارد، مبتنی بر اصول آموزشی دهه ۱۹۷۰ است. در آن زمان، ساعات طولانی كلاس و حجم زیاد مطالب درسی كاهش یافت تا مدرسه لذت بخش تر شود. سیاست جدید به علاوه واكنش به افزایش ترك تحصیل، خرابكاری و سایر بزهكاریها بود كه نتیجه روشهای سختگیرانه تدریس تلقی می شد.
از سال ،۱۹۸۰ برنامه های درسی از حفظ كردن طوطی وار فاصله گرفت و به جانب پرورش خلاقیت و مهارتهای حل مسأله گرایش پیدا كرد. در سال ،۲۰۰۲ دو تغییر مهم دیگر رخ داد. ابتدا هفته تحصیلی از شش روز به پنج روز كاهش یافت و درسی میان رشته ای گنجانده شد كه هدف آن آموختن استفاده از مبنای اطلاعاتی گسترده تر توسط بچه ها در هنگام مواجهه با مسائل بود. هفته تحصیلی پنج روزه كه به طور مرحله ای از سال ۱۹۹۲ به اجرا درآمد، زمان كل حضور در كلاس را در خلال نه سال اول تحصیل از ۶۹۶۴ ساعت به ۶۴۷۵ ساعت رساند و كلاس میان رشته ای نیز باعث كاهش۳۰ درصدی زمان كلاس شد.
به نظر می رسید گزارش سازمان همكاری و توسعه اقتصادی، وزارت آموزش ژاپن را قانع كرده است كه نظام جدید كار آمد نیست. مقامات ارشد وزارت آموزش چند ماه قبل اعلام كردند آماده اند در برابر فشار سیاسی فراگیر تسلیم شوند و جهت جدیدی برای سیاست آموزشی این كشور تدوین كنند. در این حال، نشانه هایی از این وجود دارد كه جونی چیرو كویزومی قصد دارد تأكید بیشتری بر آموزش كند. تغییرات پیشنهادی شامل افزایش ساعات تدریس علوم و ریاضیات، برقراری مجدد كلاس در روزهای شنبه و كاهش روزهای تعطیل.
اما در حالی كه تلاش برای افزایش ساعات كلاس بیشتر می شد، وزارت آموزش نتایج نخستین آزمون استعدادسنجی را پس از اصلاحات سال ۲۰۰۲ منتشر كرد. در این آزمون كه در ماههای ژانویه و فوریه ۲۰۰۴ برگزار شد، دانش آموزان كلاس پنجم و ششم در ۴۳ درصد سؤالات نمره بهتری از دانش آموزان در سال ۲۰۰۲ گرفتند. وقتی نتایج سه سال دوره راهنمایی در نظر گرفته شود، میانگین نمرات در تمام مقاطع و در تمام ۲۳ درس مورد آزمون بیشتر بود، به استثنای درس علوم اجتماعی و ریاضیات در كلاس اول راهنمایی. هیاشی فوبجی استاد آموزش در دانشگاه شین شو می گوید: «روشن است این تصور كه برنامه درسی منعطف باعث نزول توانایی تحصیلی می شود، بی پایه است.»
طرفداران یوتوری كایوی كو می گویند بحث در مورد افت توانایی تحصیلی را به خصوص شركتهای برجسته و نیز برخی استادان دامن می زنند كه خواهان عرضه دائمی دانش آموزان برجسته هستند.
مخالفان نظام به اصطلاح منعطف استدلال می كنند آموزش باید به نیروهای بازار پاسخ دهد و مدارس مسئول نتایج دانش آموزان هستند. فوبجی می گوید: «این تفكر بر آن است كه اگر آموزش منعطف به نمرات بیشتر نینجامد، آنگاه روش نتیجه مدار باید اولویت پیدا كند.»
والدین، بویژه مخالف جدی هفته آموزشی پنج روزه بوده اند. برخی از آنان نمی خواهند یك روز از بچه هایشان نگه داری كنند، چون ناچار می شوند از كارشان كم كنند. بسیاری دیگر از آن نگران هستند كه بچه هایشان آموزش كافی نمی بینند. گروهی می گویند اگر روز شنبه كلاس نباشد، باید بچه هایشان را به آموزشگاههای خصوصی پرهزینه بفرستند. در واقع براساس نظرسنجی ها، نیمی از والدین معتقدند تا زمانی كه نظام آموزشی منعطف برقرار باشد، بچه ها به زمان آموزش بیشتر در خارج از مدرسه نیازمندند. حتی برخی نظرسنجی ها نشان می دهد اختلاف در توانایی علمی بین بچه های خانواده های مرفه و بچه های خانواده های عادی در حال افزایش است. خانواده های مرفه بچه هایشان را به مدارس خصوصی و آموزشگاه های فوق برنامه می فرستند، در حالی كه بچه های خانواده های عادی در مدارس دولتی درس می خوانند.
وزارت آموزش معتقد است نگرش والدین، تا حدی باعث عدم توفیق نظام آموزش منعطف بوده است. تاتسویا اتسوكی مدیر بخش برنامه درسی دوره راهنمایی در وزارت آموزش می گوید: «والدین باید همكاری بیشتری از خود نشان دهند و تمام مسئولیت تحصیل بچه هایشان را به مدرسه واگذار نكنند.»
مدارس كوشیده اند با افزایش ساعات كلاس در روزهای هفته، نبود كلاس در روزهای شنبه را جبران كنند. پارسال، ۹۰ درصد مدارس ابتدایی، ساعات بیشتری از میزان مورد نظر وزارت آموزش، كلاس برگزار كردند. آمار نشان می دهد در سال تحصیلی جاری، مدارس ابتدایی و راهنمایی ۱۲ درصد بر زمان كلاس افزود ه اند.
اما این امر در برخی موارد، نتیجه معكوس داشته است. مثلاً در كلاس اول دبستان، بچه ها روزانه ۵ ساعت درس می خوانند تا جبران تعطیلی روز شنبه شود، در نتیجه زمان تماس اجتماعی بین بچه ها كاهش می یابد.
بسیاری از آموزگاران می گویند در نظام آموزشی قدیم، كارشان راحت تر بود. فوبجی می گوید: «با وجودی كه با تعطیلی شنبه، ساعات كار معلمان كمتر شده است، برخی می گویند ساعات كلاس در طول هفته در واقع انعطاف كمتری پیدا كرده و یك روز تدریس بیشتر باعث می شد كار قدری راحت تر شود.»
با این حال، گروهی از ناظران معتقدند لغو نظام یوتوری كایوی كو با گذشت فقط سه سال از اجرای كامل آن، زود هنگام است. انتظار می رود تا چند سال آینده جمعیت ژاپن شروع به كاهش كند و برخی قانونگذاران امیدوارند طرح كاهش دانش آموزان هر كلاس از ۴۰ نفر فعلی به ۳۰ نفر باعث شود تا آموزگاران بتوانند توجه بیشتری به سبك یادگیری تك تك دانش آموزان نشان دهند و به بهبود نتایج كمك كنند.
طرفداران نظام جدید به موفقیت های آن خارج از حیطه توانایی تحصیلی اشاره می كنند. مطالعات وزارت آموزش نشان می دهد كاهش یادگیری كتابی و رقابت در كلاس باعث شده است تا دانش آموزان بخواهند برای غیر از امتحان درس بخوانند. به علاوه ماندن در مدرسه برای دانش آموزانی كه در خطر ترك تحصیل قرار دارند، آسانتر شده است. برخی والدین، تغییر مثبتی را در رفتار بچه هایشان مشاهده كرده اند و می گویند بچه ها رغبت بیشتری به درس نشان می دهند و با تعطیل شدن شنبه، نگرش مثبت تری پیدا كرده اند.


منبع: كریسچن ساینس مانیتور-مترجم: وحید رضا نعیمی

منبع : روزنامه همشهری