سرنوشت برجسته ترین مخالف سیاسی حسنی مبارک

رئیس دیوان عالی کشور مصر به مناسبت آزادی «ایمن نور» از زندان اعلام کرد این آزادی به دلیل «وضعیت جسمی» وی صورت گرفته و البته دیگر نهادهای رسمی مصر نیز این اظهارات را تایید کرده اند. در این میان تنها این خود ایمن نور بود که ضمن ابراز خرسندی از این تصمیم دولت مصر، از آن به عنوان نشانه یی مثبت یاد کرد اما در عین حال بر این مساله تاکید کرد که آزادی وی به هیچ عنوان بر پایه توافق قبلی با دولت مبارک صورت نگرفته است. او گفت تا لحظه آخر در مورد آزادی زودهنگامش هیچ اطلاعی نداشته و هنگامی که در خودرو پلیس نشسته و از زندان به سمت آپارتمانش در محله «الزمالک» قاهره حرکت کرده از این مساله آگاه شده است.با این حال هیچ یک از ناظران آگاه باور ندارند که «وضعیت جسمی و سلامتی» علت رهایی این برجسته ترین مخالف سیاسی رژیم حسنی مبارک باشد. البته ایمن نور پیش از این بارها به طرق مختلف در مورد نادیده گرفته شدن حقوق اساسی اش اعتراض کرده و ظاهراً به دلیل همین مساله سلامتی این معروف ترین رهبر اپوزیسیون مصر با مشکلاتی مواجه شده است.اما حتی در صورتی هم که تفاسیر و توضیحات رسمی در مورد علت آزادی نور مقرون به صحت باشد باز هم این پرسش پیش می آید که چرا آزادی وی یک یا دو سال پیش صورت نگرفت و دولت مصر در آن زمان راضی به این کار نشد؟
چرا با وجود آنکه سلامتی ایمن نور همواره در معرض خطر قرار داشته و خودش هم بارها بر آن تاکید کرده بود دولت مصر همچنان وی را در زندان نگه داشت؟از سوی دیگر برخی ناظران بر این عقیده اند که آزادی ایمن نور تنها به دلیل فشارهای طولانی مدت امریکا هم نمی تواند باشد اما اذعان می کنند نور مشهورترین چهره اپوزیسیون سکولار مصر به شمار می آید و در معادلات قدرت سیاسی این کشور به عنوان یک رهبر برجسته مخالف در صف مقدم مبارزه قرار داشته و نقشی مهم در این مورد ایفا می کند.با این حال فشارهای دولت ایالات متحده امریکا در سال های اخیر برای آزادی این دبیرکل و موسس حزب لیبرال «الغد» هرگز قطع نشد و دولت امریکا حتی در زمان پرزیدنت بوش نیز از زندانی کردن ایمن نور به عنوان بی توجهی آگاهانه دولت مصر نسبت به وظایفش در قبال دموکراسی، آزادی و دولت مبتنی بر قانون یاد می کرد. اما با وجود آنکه ادامه زندان نور در خلال دوران دولت جرج دبلیو بوش موجب سردی آشکار روابط میان ایالات متحده و مصر شد، دولت قاهره همچنان بر ادامه این بازداشت تاکید داشت و نه تنها برای خانواده وی ایجاد محدودیت می کرد بلکه از ورود هم قطاران سیاسی نور به عرصه سیاست نیز جلوگیری کرده و آنها را از داشتن هرگونه امکاناتی در این مورد محروم کرده بود.اما برخی این پرسش را مطرح می کنند که به چه علت دولت مصر بالاخره به خواست امریکایی ها تن داد و تازه بعد از چند سال و تقریباً پنج ماه پیش از پایان دوران محکومیت نور او را از زندان آزاد کرد. جالب آنکه شخص ایمن نور تا دقایقی قبل از آزادی از این تصمیم دولت مصر اطلاعی نداشته است. «گوردون دوگاید» سخنگوی وزارت خارجه امریکا هم تاکید کرد دولت متبوع وی «از قبل هیچ اطلاعی در مورد این اقدام دولت مصر» نداشته است اما با این حال از این مساله استقبال کرد. «جی.اسکات کارپنتر» نیز که در دوران بوش سمت معاون وزیر امور خارجه امریکا را برعهده داشت و امروز مدیریت پروژه موسوم به «فیکرا» در واشنگتن را برعهده دارد بر این عقیده است که ادعای دولت مصر مبنی بر آزادی ایمن نور به دلیل وضعیت سلامتی وی به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست زیرا به گفته وی مشکلات جسمی نور از همان آغاز زندانی شدن او بر همگان معلوم بود. به عقیده کارپنتر دلایلی به مراتب مهم تر برای این تصمیم دولت مصر وجود داشته است. کارپنتر در ادامه برای اثبات ادعای خود به مقاله یی اشاره می کند که درست دو روز قبل از آزادی ایمن نور در روزنامه «واشنگتن پست» چاپ شد و طی آن بار دیگر درخواست آزادی رهبر اپوزیسیون مصر مطرح شد. به گفته کارپنتر نباید فراموش کرد پرزیدنت مبارک در ماه آوریل دیداری مهم از واشنگتن خواهد داشت و در صورتی که ایمن نور در آن تاریخ همچنان در اسارت به سر می برد انتقاد ها از مبارک افزایش می یافت و چه بسا اهداف اصلی سفر وی به امریکا و دیدار با پرزیدنت اوباما به حاشیه رانده می شد. نویسنده مقاله واشنگتن پست از اوباما خواسته بود با صراحت برای رهبر مصر این مساله را روشن کند که واشنگتن از این پس دیگر نخواهد توانست سرکوب مخالفان دولت مصر و شخصیت های اپوزیسیون این کشور را تحمل کند. نویسنده مقاله علاوه بر آزادی ایمن نور خواستار آزادی یکی دیگر از فعالان حقوق بشر در مصر به «سعدالدین ابراهیم» نیز شده بود و عقیده داشت این فعال سیاسی صرفاً به دلیل فعالیت های حقوق بشری خود به زندان افتاده است. کارپنتر عقیده دارد بی تردید روزنامه واشنگتن پست با تکیه بر اطلاعات ویژه از منابع معتبر اطلاعاتی به چاپ این مقاله اقدام کرده است.آنچه مسلم است اینکه عوامل زیادی در آزادی ایمن نور نقش تعیین کننده داشته و این اقدام به نوعی اجتناب ناپذیر بوده است. این عضو برجسته اپوزیسیون در حالی چند ماه قبل از موعد مقرر آزاد شد که اصولاً دولت مصر تن به چنین گذشت هایی نمی دهد و گاه محکومیت زندانیان سیاسی را تمدید هم می کند. البته نباید فراموش کرد ایمن نور واقعاً از نظر جسمی با مشکلاتی فزاینده روبه رو است.
«جی.اسکات کارپنتر» نیز که در دوران بوش سمت معاون وزیر امور خارجه امریکا را برعهده داشت و امروز مدیریت پروژه موسوم به «فیکرا» در واشنگتن را برعهده دارد بر این عقیده است که ادعای دولت مصر مبنی بر آزادی ایمن نور به دلیل وضعیت سلامتی وی به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست زیرا به گفته وی مشکلات جسمی نور از همان آغاز زندانی شدن او بر همگان معلوم بود. به عقیده کارپنتر دلایلی به مراتب مهم تر برای این تصمیم دولت مصر وجود داشته است. کارپنتر در ادامه برای اثبات ادعای خود به مقاله یی اشاره می کند که درست دو روز قبل از آزادی ایمن نور در روزنامه «واشنگتن پست» چاپ شد و طی آن بار دیگر درخواست آزادی رهبر اپوزیسیون مصر مطرح شد. به گفته کارپنتر نباید فراموش کرد پرزیدنت مبارک در ماه آوریل دیداری مهم از واشنگتن خواهد داشت و در صورتی که ایمن نور در آن تاریخ همچنان در اسارت به سر می برد انتقاد ها از مبارک افزایش می یافت و چه بسا اهداف اصلی سفر وی به امریکا و دیدار با پرزیدنت اوباما به حاشیه رانده می شد.
نویسنده مقاله واشنگتن پست از اوباما خواسته بود با صراحت برای رهبر مصر این مساله را روشن کند که واشنگتن از این پس دیگر نخواهد توانست سرکوب مخالفان دولت مصر و شخصیت های اپوزیسیون این کشور را تحمل کند. نویسنده مقاله علاوه بر آزادی ایمن نور خواستار آزادی یکی دیگر از فعالان حقوق بشر در مصر به «سعدالدین ابراهیم» نیز شده بود و عقیده داشت این فعال سیاسی صرفاً به دلیل فعالیت های حقوق بشری خود به زندان افتاده است. کارپنتر عقیده دارد بی تردید روزنامه واشنگتن پست با تکیه بر اطلاعات ویژه از منابع معتبر اطلاعاتی به چاپ این مقاله اقدام کرده است.
آنچه مسلم است اینکه عوامل زیادی در آزادی ایمن نور نقش تعیین کننده داشته و این اقدام به نوعی اجتناب ناپذیر بوده است. این عضو برجسته اپوزیسیون در حالی چند ماه قبل از موعد مقرر آزاد شد که اصولاً دولت مصر تن به چنین گذشت هایی نمی دهد و گاه محکومیت زندانیان سیاسی را تمدید هم می کند. البته نباید فراموش کرد ایمن نور واقعاً از نظر جسمی با مشکلاتی فزاینده روبه رو است.
مساله دموکراسی بیشتر این روزها در مصر خواستی کلیدی به شمار می آید و مورد ایمن نور هم می تواند در همین راستا تعریف شود. اما به هر حال این مساله در سال های اخیر موجب شکافی عمیق و آشکار میان قاهره و واشنگتن شد. بدین ترتیب به نظر می آید حسنی مبارک رئیس جمهور مصر در اندیشه بهبود روابط با واشنگتن افتاده و قصد دارد موانع احتمالی در راه مناسبات کشورش با امریکا را مرتفع کند تا به این صورت روابط مصر و امریکا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما بر پایه و اساسی نوین استوار شود.
دولت مصر با آزادی ایمن نور البته چراغ سبزی هم به وی نشان داد تا به این صورت بتواند چراغ سبزهایی از ایالات متحده دریافت کند. علاوه بر آن آزاد کردن این رهبر مخالف نوعی سوپاپ اطمینان برای قاهره نیز محسوب می شود زیرا به زندان انداختن ایمن نور نه تنها در میان جامعه مدنی مصر موجب نارضایتی هایی شده بود بلکه موجبات اعتراض و تبلیغات منفی از سوی بی شمار سازمان های بین المللی حقوق بشر را نیز فراهم کرده بود.
بی تردید دفاعیات جسورانه این دبیرکل حزب الغد در دادگاه و نهایتاً محکومیت وی و همین طور ارتباط میان این محکومیت با شجاعت و جسارت های متهورانه در جهان سوم که از ارزشی ویژه میان مردم این کشورها برخوردار است، چه بسا از این رهبر برجسته اپوزیسیون رقیبی جدی برای پرزیدنت مبارک بسازد. از طرف دیگر در حال حاضر در این مورد نوعی تفاهم جمعی وجود دارد که جنجال های سیاسی در مصر بعد از آزادی و به عبارتی «کنار گذاشتن» اجباری نور موجب کمرنگ شدن محبوبیت وی شده است و این آزادی می تواند به قیمت حاشیه نشینی این بزرگ ترین ستاره آسمان سیاست مصر تمام شود. از همین رو است که بسیاری از صاحب نظران عقیده دارند در آینده باید انتظار تغییر و تحولاتی جدید و جالب در آینه سیاسی احزاب مصر را داشته باشیم.
ایمن نور پیش از دستگیری اش با تکیه بر توانایی های خاص خود توانست به اصطلاح جمعیت انبوهی را پشت سر خود بسیج کرده و در صحنه سیاسی مصر حرکت هایی را به وجود آورد. حضور وی به عنوان کاندیدای مقام ریاست جمهوری عرصه دوقطبی و متخاصمی را که تا آن زمان میان رژیم مصر و اسلامگرایان اخوان المسلمین تقسیم شده بود در عمل تغییر داد و این امکان را فراهم کرد که عرصه سیاست مصر به صورت یک چندقطبی جدید و البته نامتعارف درآید. ایمن نور به همراه جنبش اعتراضی و لیبرال «کفایه» به اصطلاح گرد و خاک زیادی به راه انداخت. این بلوک سوم و به عبارتی این اردوگاه نیروهای لیبرال سکولار توانست از یک سو با پافشاری بر انجام فوری اصلاحات سیاسی موجب کنار گذاشته شدن بخشی از الیت حاکم از قدرت شود و از سوی دیگر البته به دلیل برداشت های فرهنگی خود اسلامگرایان سیاسی و معتدل را وادار کرد مرز میان مذهب و دولت را روشن کنند. اما بعید به نظر می رسد ایمن نور حال و پس از آزادی از زندان بخواهد و بتواند بار دیگر اقدامات سیاسی خود را شدت بخشیده و به صورت قبل خواستار اصلاحات سیاسی باشد. او امیدوار است در آینده بتواند بار دیگر در صحنه سیاسی مصر حاضر شود، همین و بس. با این حال می توان این گونه برداشت کرد که زندان موقعیت و جایگاه ایمن نور به عنوان نماد جنبش دموکراسی خواهانه در مصر و در سراسر جهان عرب را بیش از پیش مستحکم کرده است.
با وجود این چشم انداز سیاسی مصر می تواند شاهد نوعی توسعه و وزش نسیمی تازه باشد؛ نسیمی که ایمن نور با بازگشت خود به عرصه سیاست آن را به ارمغان می آورد و بی تردید این حضور دوباره بر خواست مردم مبنی بر اصلاحات تاثیراتی مثبت خواهد گذاشت؛ تاثیراتی که شاید از مصر فراتر رفته و سراسر منطقه را دربرگیرد.

ترجمه؛ محمدعلی فیروزآبادی
منبع؛ Quantara

منبع : روزنامه اعتماد