نقدی بر یک گزارش

سازمان ملی برآوردهای اطلا‌عاتی آمریکا NIE گزارش۱۳۲ صفحه‌ای دوسالا‌نه خود را منتشر کرده است. ۹ صفحه این گزارش مربوط به ایران است و به‌گونه طبقه‌بندی به کاخ سفید، کنگره آمریکا، شورای امنیت ملی و نهادهای دولت آمریکا تقدیم شده است. آنچه تاکنون به‌صورت غیرطبقه‌بندی شده از موارد مربوط به ایران انتشار یافته است تنها ۳ صفحه می‌باشد که نکاتی قابل تأمل در آن وجود دارد که به اختصار به آن پرداخته می‌شود.
نکته مهم این است که برای چند سوال پاسخ‌های محتمل را بیابیم، این گزارش چه می‌گوید؟ چرا این گزارش ۳ هفته قبل از جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به پرونده هسته‌ای ایران، انتشار یافته است؟ ارزیابی و داوری ما نسبت به این گزارش چیست؟ و چگونه می‌بایست با این گزارش برخورد کنیم؟ نهاد ‌NIE مجمع ۱۶ سازمان اطلا‌عاتی است که در قالب سازمان ملی برآورد اطلا‌عاتی آمریکا تشکیل شده است و رئیس آن آدمیرال مک کنل توسط رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب می‌شود. ولی طبق اساسنامه این سازمان موظف است تا گزارش‌های خود نسبت به آخرین یافته‌های اطلا‌عاتی در داخل و خارج از آمریکا را به رئیس‌جمهور، مقامات کنگره، سنا و سیاستگذاران دولت ارائه دهد. این گزارش فقط به آنالیز سرویس اطلا‌عاتی آمریکا بسنده نمی‌کند بلکه از تمام ظرفیت‌های نهاد‌های نظامی، دانشگاهی و تحقیقاتی و مطالعاتی استفاده می‌کند و گزارش خود را به صورت پیش‌نویس اولیه Draft در هر رده برای ارزیابی به مقامات ارشد آمریکا ارائه می‌دهد و سپس با درج نظرات و نقد آنها گزارش نهایی را به عناصر مسوول ارائه می‌دهد. اطلا‌عات دسته‌بندی و به تصمیم‌گیران و سیاستگذاران اعلا‌م می‌گردد و هیچگونه استراتژی یا تبیین سیاستی توسط سازمان مربوطه اتخاذ نمی‌گردد. این گزارش ابعاد حقوقی، سیاسی، اطلا‌عاتی و تبلیغاتی دارد که با استفاده از متدولوژی احتیاط‌آمیز و استفاده از ادبیات خاص اعتماد کم، متوسط، بالا‌ low - medium-high confidence به قضاوت key judgment پرداخته است.
هدف این گزارش ارزیابی وضعیت جاری برنامه هسته‌ای ایران، تمایلا‌ت ایران، تاثیرگذاری فاکتورهای داخلی و خارجی،عوامل مهم تاثیرگذار بر ادامه یا توقف برنامه سلا‌ح‌های هسته‌ای می‌باشد.در این گزارش صریحا به اهداف استراتژیک رهبری ارشد انقلا‌ب اسلا‌می که از زمان رحلت حضرت امام(ره) تاکنون تغییر نکرده، اشاره شده است.مهم‌ترین قضاوت این گزارش به ضرس‌قاطع این است که ایران در پاییز ۲۰۰۳ برنامه هسته‌ای نظامی خود را متوقف کرده است و گفته شده است که منظور ‌NIE از برنامه اتمی ایران شامل هسته‌ای، نظامی، برنامه مخفی و غنی‌سازی اورانیوم و نه برنامه‌های رسمی اعلا‌م شده ایران بوده است و علت این امر فشارهای فزاینده بین‌المللی بوده است. همچنین حدس زده شده است که ایران مقادیری مواد شکاف‌پذیر برای استفاده نظامی تا قبل از سال ۲۰۰۳ وارد کرده است ولی این در حدی نبوده است که به دستیابی سلا‌ح هسته‌ای بینجامد. نکته دیگر عدم اطلا‌عات کافی راجع به چگونگی تمایل ایران نسبت به توقف در برنامه هسته‌ای نظامی در آینده و تاکید جدی نسبت به وجود برنامه نظامی تا قبل از ۲۰۰۳ و همچنین تردید نسبت به آینده در آن دیده می‌شود.
● نکات مثبت این گزارش
۱) کاهش امکان درگیری نظامی آمریکا و ایران
۲) قرار گرفتن طرفداران جنگ در موقعیت ضعیف‌تر
۳ ) عمیق‌تر شدن اختلا‌ف محافظه‌کاران-نومحافظه‌کاران و دموکرات‌ها بر سر موضوع هسته‌ای ایران
۴ ) عمیق‌تر شدن اختلا‌ف دیدگاه نامزدهای ریاست‌جمهوری در آمریکا نسبت به برنامه هسته‌ای ایران
۵) توجیه افکار عمومی آمریکا و غرب نسبت به مخالفت با عملکرد سیاستگذاران آمریکا در تهدیدات نظامی خود
۶) بازنگری مراکز تولید فکر و تحلیل در ایالا‌ت متحده نسبت به ماجرای هسته‌ای ایران
۷) عمیق‌تر شدن شکاف در سطح جامعه بین‌المللی
۸) کاهش امکان تحریم در قطعنامه آتی شورای امنیت سازمان ملل متحد
● تبعات منفی گزارش
۱) تاکید بر نیت ایران مبنی بر ساخت بمب تا قبل از سال ۲۰۰۳
۲) نیت ایران مبنی بر داشتن دانش هسته‌ای نظامی
۳) دانستن محدودیت برای دانش هسته‌ای توسط ایران
۴) تاکید بر الگوی فشار بین‌المللی روی ایران و تغییر رفتار ایران ‌
۵) تاکید بر توقف غنی‌سازی و چرخه سوخت
۶) قضاوت روی اینکه برنامه‌های ایران تا قبل از ۲۰۰۳ نظامی بوده است.
۷) تفاوت ماهوی این گزارش با گزارش آژانس و البرادعی که رسماً گذشته ایران را روشن اعلا‌م کرده‌اند و بر عدم انحراف در برنامه‌های گذشته ایران تاکید ورزیده‌اند در حالی که ‌NIE گزارش البرادعی و آژانس را نفی کرده است.
۸) البرادعی راجع به آینده برنامه‌های هسته‌ای مدعی تضمین عینی و تعلیق است و بر همکاری بیشتر با ایران تاکید می‌ورزد، در حالی که ‌NIE مدعی است چون درگذشته نیز برنامه‌های نظامی داشته، آینده را خطرناک‌تر توصیف کرده است.
۹) تاکید بر سه مساله غنی‌سازی اورانیوم، نظامی شدن برنامه هسته‌ای ایران و تاکید بر موشک‌های دوربرد
۱۰ ) قضاوت بر احتمال وارد کردن مواد شکاف‌پذیر
۱۱) تاکید بر مهارت فنی ایران در سال‌های ۲۰۱۰،۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ مبنی بر داشتن دانش کامل هسته‌ای نظامیآنچه در این گزارش مهم است این است که مدعی هستند این مطالب از واقعیت‌های عینی fact صحبت نمی‌کند، بلکه بر اساس اطلا‌عات موجود information که تاکنون و بر اساس اطلا‌عات مختلف به دست آمده این گزارش تهیه گردیده و ممکن است فردا مدعی شوند با اطلا‌عات جدید روبه‌رو شده‌اند و قضاوت دیگری را ارائه دهند. در تاریخ آمریکا این قبیل گزارش‌ها لزوما تلقی به سیاست جدید آمریکا نمی‌شود. رایس این گزارش را رد کرده است. تعارض جدی این گزارش با سیاست‌های اعمالی ایالا‌ت متحده به گونه‌ای دیده می‌شود. اگرچه در این گزارش نکات مثبت و منفی دیده می‌شود، ولی مبانی سیاست دولت‌های اروپایی و آمریکا را به چالش می‌کشد، به‌ویژه فشار بر بوش و دیک چنی در این مرحله زیادتر خواهد شد.اینک لا‌بی اسرائیل در ایالا‌ت متحده در پی تغییر جو و فضای موجود علیه ایران است و می‌توان بر ادعای اولمرت مبنی بر اینکه مبنای جامعه اطلا‌عاتی اسرائیل علیه جامعه اطلا‌عاتی آمریکا است توجه نمود. در نتیجه از نظر روش‌شناسی خبر متواتر و یا خبر واحد، حیطه اطلا‌عات، کیفیت اطلا‌عات و منبع اطلا‌عات قابل اهمیت و بررسی هستند. فشارهای نامشروع آمریکا پس از سال ۲۰۰۳ مبنی بر ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت قابل بررسی حقوقی و مناقشه جدی است که چگونه بر مبنای داده‌های نادرست و تحت فشار‌های بین‌المللی پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت ارجاع شده است.آنچه امروز برای جمهوری اسلا‌می دارای اهمیت می‌باشد این است که ملت ایران با پایداری و مقاومت در کنار همکاری با سازمان‌های بین‌المللی توانسته است منطق قدرتمندی از سیاست خود را ارائه دهد و موضع واقعی بر عدم وجود دکترین نظامی در برنامه هسته‌ای خود را به اثبات برساند. در ابتکار عمل‌ها، شفاف‌سازی‌ها و حتی همکاری‌هایی در رابطه با پروتکل الحاقی موفقیت‌های به دست آورد. هر موفقیتی در سیاست خارجی موفقیت ملت ایران و همه نحله‌های فکری و سیاسی است، ولی آنچه مهم است داشتن آگاهی و دانایی دقیق از این گزارش و عدم شتابزدگی در مواضع رسمی است. اینک داشتن ابتکار عمل و همکاری با آژانس انرژی اتمی، مذاکرات بدون قید و شرط با ‌EU و ۱+۵ و همکاری با کشورهای منطقه می‌تواند در دسترسی به توافقات پایدار مفید باشد. اکنون مسوولیت دیگری متوجه امنیت ملی جمهوری اسلا‌می ایران است که بر خطر زرادخانه‌های اتمی اسرائیل، پاکستان و هند تاکید ورزد و در یک همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی بر تلا‌ش خاورمیانه عاری از سلا‌ح‌های اتمی تاکید کند که امنیت منطقه در گرو تحقق این نکته مهم است.

سیدمحمدصادق خرازی

منبع : روزنامه اعتماد ملی