تاریخچه فوتبال در جهان و ایران

وقتی قرار است نگاه گذرایی به تاریخ فوتبال بیندازیم، نمی‌توانیم از ذکر برخی مطالب بدیهی صرفنظر کنیم وگرنه چه کسی نمی‌داند این همان بازی است که میان دو گروه ‪ ۱۱‬نفره در زمینی مستطیل شکل انجام می‌شود.
تاریخ نگاران پیشینه توپ بازی با پا را در هزاره سوم پیش از میلاد مسیح در چین سراغ دارند. در سده‌های میانه، بازی‌های مشابهی با توپ در اروپا رایج بوده و رقابت‌هایی نیز میان تیم‌های محلی در انگلیس، فرانسه و ایتالیا انجام می‌شده است.
در آن زمان‌ها اهالی یک روستا می‌کوشیدند توپی را از دست اهالی روستای دیگری بگیرند و به بیرون از منطقه آنان بیندازند، اما آنچه ما امروز به عنوان فوتبال می‌شناسیم، در میانه‌های سده نوزدهم میلادی در مدرسه‌های انگلیسی پدید آمده است.
توپ بازی در این کشور چنان رایج شده بود که دست اندرکاران این ورزش به فکر ایجاد قواعد مشخصی برای آن افتادند. در حالی که در شهر راگبی، پرتاب توپ با دست مجاز شناخته شد و رفته رفته بازی راگبی را به وجود آورد، در مدارس شهر کمبریج توپ بازی تنها با پا مرسوم بود.
در همین شهر بود که در سال ‪ ۱۸۴۸‬نخستین بار قاعده‌ها و روش بازی فوتبال، تدوین شد. قواعدی که تقریبا تا به امروز معتبر مانده‌اند: زمین بازی باید به طول ‪ ۱۱۰‬و عرض ‪ ۷۵‬متر باشد، درازای دروازه هفت متر و ‪ ۳۲‬سانتیمتر و بلندی آن دو متر و ‪ ۴۴‬سانتی‌متر باشد و حتی توپ بازی که آن هم باید دورش ‪ ۶۸‬تا ‪ ۷۰‬سانتیمتر و وزنش ‪ ۴۱۰‬تا ‪ ۴۵۰‬گرم باشد.
جالب است بدانیم که انگلیسی‌ها از روی مختصر شده همان "انجمن فوتبال" در شهر کمبریج (‪ (football association‬به این بازی "ساکر" (‪ (soccer‬می‌گویند.
جالب تر اینکه چون وقت فراغت شاگردان مدرسه‌های شبانه روزی در کمبریج یک ساعت و نیم بوده، این مدت زمان را هم برای بازی فوتبال در نظر گرفته‌شد.
دیری نپایید که بازی فوتبال به سرعت از انگلیس به کشورهای دیگر رسوخ کرد و با چنان استقبالی در سراسر جهان روبه‌رو شد که سازمان‌دهندگان از همان آغاز قرن بیستم به فکر برگذاری مسابقات بین‌المللی افتادند. برای نخستین بار این مسابقات در سطح جهانی در اروگوئه انجام شد و میزبان مسابقات برنده جام جهانی گردید. جام، به افتخار یکی از مسوولان فدراسیون فوتبال فرانسه که در شناساندن و گسترش این بازی نقش حساسی داشت، "ژول ریمه" نام گرفت.
این جام طبق قانون برندگان جام جهانی در سال ‪ ۱۹۷۰‬برای همیشه به تصاحب کشور برزیل درآمد و از آن به بعد "جام جهانی" (‪ (world cup‬نامیده شد.
از همان سال ‪ ۱۹۳۰‬مسابقات جام جهانی، هر چهار سال یک بار در کشوری دیگر برگزار شده، به استثنای سال‌های ‪ ۱۹۴۲‬و ‪ ۱۹۴۶‬که همگان طی آنها درگیر جنگ جهانی دوم بودند. با این حساب، امسال هجدهمین دوره مسابقات جام جهانی است که در آلمان برگزار می‌شود.
حالا که صحبت از فوتبال است، باید یادآوری کنیم که این بازی و مسابقات در گذشته هم مثل امروز، تنها در تصرف مردان نبوده است. در آغاز سده بیستم در انگلیس، زنان هم به این بازی می‌پرداختند ولی در سال ‪ ۱۹۰۲‬بازی فوتبال برای زنان از طرف دولت ممنوع اعلام گردید. از دهه ‪ ۱۹۵۰‬فوتبال زنان در دانمارک، فرانسه، ایتالیا و آلمان رایج شد و فوتبالیست‌های زن آلمانی، از دهه ‪ ۱۹۹۰‬تاکنون درصدر قهرمانان جهان قرار دارند و چندین بار برنده جام قهرمانی اروپا شده‌اند.
▪ مسابقات جام جهانی فوتبال زنان از سال ‪ ۱۹۹۱‬هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود.
شاید بتوان گفت که فوتبال به همراه پیدایش و خرید و فروش نفت در جنوب ایران به این کشور آمد. نخست انگلیسی‌ها فوتبال را در سال ‪ ۱۸۸۳‬میلادی به هند بردند و ‪ ۹‬سال بعد از آن، حتی مسابقاتی هم در آنجا برگزار شد که برنده آن به دریافت جام نایل می‌آمد.
انگلیسی‌هایی که نخست در شهر "مسجد سلیمان" چاه نفت زدند، فوتبال را برای تفریح، به افراد محلی یاد دادند و از قرار معلوم از سال ‪ ۱۹۰۸‬در جنوب ایران رایج کردند.
پس از جنگ جهانی اول، فوتبال در مدارس خارجی از جمله کالج آمریکایی ها بازی می‌شد و همین بازی‌ها بود که رفته رفته به ترتیب مسابقاتی میان اعضای سفارتخانه‌های خارجی انجامید.
▪ در سال ‪ ۱۹۱۹‬میلادی (‪ ۱۲۹۷‬شمسی) نخستین تیم فوتبال ایرانی در تهران تشکیل شد.
اولین فوتبالیست ایرانی که توانست به تیم‌های فوتبال خارج از کشور راه یابد، "حسین صدقیانی" بود که در تیم‌های فنرباغچه ترکیه و راپید وین اتریش عضویت داشت، تیم‌هایی که هنوز هم نامدار و با اعتبار هستند.
صدقیانی کسی بود که فوتبال از نوع امروزی آن را به ایران آورد و به جوانان آن روزها آموزش داد.
پس از تشکیل تیم‌های باشگاهی در تهران و شهرهای بزرگ دیگر، سرانجام در شهریور ‪ ۱۳۲۰‬شمسی تیم ملی ایران در تهران تشکیل شد و نخستین بازی خود را در کابل در برابر تیم افغانستان انجام داد که بدون گل با نتیجه مساوی پایان یافت. از آنجا که پیش شرط شرکت در بازی‌های المپیک ‪ ۱۹۴۸‬لندن، داشتن سه فدراسیون ورزشی در هر کشور داوطلب بود، ایرانیان که در رشته‌های کشتی و وزنه‌برداری می‌خواستند گروه‌هایی بفرستند، تشویق شدند که برای سرپرستی و هماهنگی بازی‌های فوتبال، در سال ‪ ۱۳۲۵‬شمسی فدراسیون فوتبال کشور را پایه گذاری کنند.
‪ ۱۲‬اسفند همان سال، فدراسیون فوتبال که تا آن زمان به سرپرستی انجمن ملی تربیت بدنی اداره می‌شد، تشکیل گردید و در طول تاریخ ‪ ۷۶‬ساله پیکارهای جام جهانی فوتبال، تیم ملی ایران تاکنون سه بار به این رقابتها راه یافته است.
در سال‌های ‪ ۱۹۷۸‬و ‪ ۱۹۹۸‬که مسابقات جام جهانی به ترتیب در آرژانتین و فرانسه برگزار شد، تیم ایران تنها در دیدارهای مرحله مقدماتی حضور داشت و از پیروزی‌های دلخواه به دور ماند.
تنها مسابقه‌های جالب و حساسی که در سال ‪ ۱۹۹۸‬انجام شد، یکی اولین مسابقه فوتبال میان تیم‌های ملی آلمان و ایران بود که با شکست ایران با نتیجه دو بر صفر پایان یافت. اما پیکار بعدی که میان تیم‌های ایران و آمریکا برگزار شد که به پیروزی ایران با نتیجه دو بر یک انجامید.
اگر ضرب‌المثل قدیمی تا سه نشه بازی نشه، مصداق داشته باشد، این بار بعید نیست که تیم ملی ایران از موانع پرتغال و آنگولا بگذرد و به دور یک هشتم نهایی راه یابد.

منبع : ارجان نت