تعریف‌شناسی مهندسی صنایع

نخستین گامها در شناخت پدیده‌ها ، با تعریف نمودن آنان آغاز می‌گردد . تعریف‌شناسی ، اشرافی نسبت به موضوع در اختیارمان می‌نهد و یاریمان می‌دهد تا با ذهنی روشنتر به جستجو و پژوهش در محتوای آن ادامه دهیم . در تعریف‌شناسی مهندسی صنایع كه مشتمل بر گامهای اول تا سوم خواهد بود ، ابتدا به تعریف مهندسی خواهیم پرداخت و سپس مهندسی صنایع را تعریف نموده و آنگاه این تعریف را به تفسیر خواهیم نشست .
در پایان گام سوم ، توانایی این را خواهیم داشت كه با بیانی روشن و صریح ، تعریفی كوتاه اما مبین و مفهوم از مهندسی صنایع ارائه دهیم تا آغازی باشد بر پژوهش در حیطه دانش مهندسی صنایع .
●گام اول
▪مهندسی (engineering)به چه معناست ؟
تاکنون بارها و بارها این واژه را در كاربردهای عامیانه و تخصصی شنیده‌ایم ؛ پرسش اینجاست كه آیا اگر از ما بخواهند این کلمه را به تعریف آوریم قادر به بیان روان آن هستیم ؟
گام اول ما در یادگیری مهندسی صنایع ، آموزش معنای دقیقی برای مهندسی است . مجمع اعتباری مهندسی و تکنولوژی(the Accrediation Board for Engineering and Technology)
که یکی از وظایف آن تعریف و یکسان‌سازی واژه‌های مهندسیست ، مهندسی را به صورت زیر تعریف می‌کند :
مهندسی ، مجموعه مهارتهایی است که با استفاده از معلومات ریاضی و علوم طبیعی و در اثر مطالعه ، تمرین و تکرار حاصل شده‌اند و ما را به راههای بهره‌گیری اقتصادی‌تر از مواد اولیه و منابع طبیعی در جهت منافع انسانیمان رهنمون می‌کنند .
حال درک روشنی از واژه پراستفاده مهندسی پیدا کرده‌ایم ؛ مشاهده می‌نماییم که حیطه وسیعی در این تعریف جای می‌گیرند و به طور کلی می‌توان گفت که هدف غایی همه آنها کمک به زندگی بهتر و راحت‌تر برای مجموعه انسانهاست . این هدف را از خاطر نبریم ...
●گام دوم
▪مهندسی صنایع را چگونه تعریف کنیم ؟
در گام اول نگاه روشنی به مفهوم مهندسی حاصل کردیم ؛ اینک به مهندسی صنایع باز می‌گردیم و می‌خواهیم در دومین گام تعریفی از مهندسی صنایع یاد گیریم . بی‌شک موفقیت در هر شغلی مستلزم اشراف کلی بر جوانب آن می‌باشد و یکی از نکات مهم در این مبحث ، دانستن تعریف منطقی و صحیحی از شغل می‌باشد . نگارنده بر این عقیده‌ است که وظایف مهندس صنایع تا اندازه‌ای شیرین و پرهیجان می‌باشد که شاید جای این باشد از آن به عنوان یک سرگرمی فرح‌بخش و لیك در عین‌حال جدی و پراهمیت یاد نمود ؛ و اما مهندسی صنایع چیست ؟
انجمن مهندسی صنایع آمریکا ، تعریف ذیل را بیان کرده‌است :
مهندسی صنایع رشته‌ایست که با طراحی ، پیاده سازی و بهبود سیستمهای یکپارچه ای از انسان (human) ، مواد (material)، اطلاعات (information)، تجهیزات (instrument) و انرژی (energy)مرتبط می‌باشد . این رشته بر پایه دانش تخصصی در علوم ریاضی ، طبیعی ، اجتماعی و نیز قوانین و روشهای تجزیه و تحلیل مهندسی و طراحی بنا شده است تا به کمک آنها به ارزیابی نتایج حاصل از سیستم‌های یکپارچه بپردازد .
در گام آتی این تعریف را با یكدیگر به تفسیر خواهیم نشست ...
●گام سوم
▪تعریف مهندسی صنایع را چگونه تفسیر کنیم ؟
در گام پیشین تعریف انجمن مهندسی صنایع آمریکا را خواندیم ؛ اگر با دقت آن را مروری دیگر کنیم به واژه‌ای کلیدی‌ خواهیم رسید : سیستم ! لازم است در این لغت به خوبی خوب تامل گردد که تمامی تلاش مهندسین صنایع بر روی سیستم پیاده می‌شود . نترسید ! به هیچ وجه با مفهوم ناآشنایی روبرو نیستیم . سیستم به هر مجموعه‌ای از اجزا اطلاق می‌شود که برای حصول هدفی با یکدیگر در ارتباط موثرند . حال در ذهن خود به دنبال نمونه بگردید و ذهن خود را وادار به پویایی نمایید ! نمونه‌ای می‌آوریم : خانواده ! به همین سادگی ! اما توجه داشته باشید که سیستمهایی که ما با آنها در محیط کاری سروکار خواهیم داشت لزوما به همین سادگی نیستند ؛ آنها گروهی از انسانها ، دسته‌ای از مواد ، حجم بالای اطلاعات و مواردی اینچنینی را دربر خواهند گرفت ؛ می‌بینم که گستره وسیعیست آنچه یک مهندس صنایع با آنها همسایه خواهد بود و به همین دلیل باید برای تمامی آنها دارای حداقل اطلاعات لازم باشد . هدف یک مهندس صنایع بهبود کارایی سیستم به جهت نیل به اهداف کل مجموعه است و ایجاد بهبود در سیستم نیازمند بمباران فکری در مورد همه آنهاست . گمان دارد كه دگرگونی و بهبود را از چه جایی باید آغاز نمود ؟! نگاهی به اطراف بیاندازید ، از چیزهایی آغاز کنید که نزدیکترند ؛ حال سوالی از شما می‌پرسیم : چه چیز به شما از خود شما نزدیکتر است ؟! پس :
مغرور نباشید ؛ کسی شما را زیر سوال نخواهد برد ؛ بهبود را باید از خود شروع کنید ...

منبع : پایگاه جامع مهندسی صنایع ایران