تب مالت، دیو در کمین!

این‌ بیماری‌ که‌ به‌ افتخار «دیوید بروس‌» پزشک‌ اسکاتلندی‌، بروسلوز و به‌ علت‌ مشاهده‌ اولین‌ مورد در جزیره‌ مالت‌ بیماری ‌تب‌ مالت‌، نامیده‌ می‌شود، بیماری واگیرداری است که یک دسته از باکتری‌های بروسلا عامل ابتلابه آن هستند.
این دسته از باکتری‌ها در میان حیوانات شایع بوده و عامل بیماری‌های بسیار متفاوت در مهره‌داران به شمار می‌آیند. البته تب مالت به‌طور متفاوتی گوسفند، گاو، آهو، گوزن، سگ‌ها و چندین حیوان دیگر را مبتلا می‌کند. انسان‌ها به وسیله ارتباط و تماس با حیوانات یا تولیدات حیوانی که به وسیله این باکتری آلوده شده به آن مبتلا می‌شوند. تب مالت در انسان می‌تواند سبب یک سری علائم بیماری شود. شیوع این بیماری از فصل بهار و با دوره شیردهی گوسفندان آغاز می‌شود که از این دوره در سال جاری موارد ابتلا به این بیماری نسبت به گذشته بیشتر شده و حتی در بین کودکان مواردی از بیماری دیده شده است.
در یکی دو سال اخیر مسافران زیادی از ایران، به عراق عزیمت کردند، بسیاری از آنان پس از بازگشت با علائمی ‌از این بیماری به پزشک مراجعه می‌کردند که با توجه به این موارد به کسانی که در گذشته به عراق مسافرت کرده‌اند و اکنون به دردهای استخوانی مبتلا هستند، توصیه می‌شود آزمایشات لازم به منظور حصول اطمینان از مبتلا نشدن به تب مالت را نیز انجام دهند. چرا که در برخی موارد این بیماری شش ماه تا یک سال پس از تماس با مواد آلوده‌کننده بروز می‌کند. آنچه‌ بیماری‌ بروسلوز را در ایران‌ نسبت‌ به‌ سایر کشورها متمایز می‌کند اپیدمیولوژی‌ وهمه‌گیری آن‌ است‌، چرا که ‌کشاورزی‌، دامپروری‌، زندگی‌ روستایی‌ و عشایری‌ مردم‌ چنان ‌به‌ یکدیگر گره‌ خورده‌ است‌ که‌ گویی‌ قصد جدایی‌ ندارد. هنوز آغل‌ و چادر گاو و گوسفند در کنار اتاق‌ و چادر صاحبان‌ آنها دائر می‌شود و به‌ محض‌ تولد بره‌، بزغاله‌ یا گوساله‌، کودکان‌خردسال‌ آنها را در آغوش‌ گرفته‌ نوازش‌ می‌کنند و از شیر، ماست‌، پنیر و خامه‌ آلوده‌ تغذیه‌ می‌کنند. در چنین‌ اوضاعی‌ کشاورز روستایی‌ ممکن‌ است‌ در فصل‌ کاشت‌، به‌ دلیل‌ ابتلا به‌ تب مالت زمین‌گیر شود و یا در فصل‌ برداشت‌، قدرت‌ و توان‌ خود را از کف‌ بدهد. از این‌گذشته‌ هنوز لبنیات‌ محلی‌ غیرپاستوریزه‌ در شهرها خریدار فراوان‌ دارد.
این بیماری که می‌تواند همراه با تب، عرق کردن، سر درد، کمردرد و ضعف فیزیکی باشد، ممکن است روی قلب یا سیستم‌های عصبی مرکزی اثر بگذارد. تب مالت علائمی ‌مانند تب‌های مکرر، درد مفاصل و خستگی طولانی مدت دارد. همچنین تب مالت می‌تواند در کشورهایی که بیماری حیوانات تحت‌کنترل نیستند یا برنامه‌ای برای کاهش بیماری ندارند، زیاد شایع باشد.
این بیماری بیشتر در کشورهایی وجود دارد که استانداردها و سلامت عمومی ‌مؤثر و برنامه‌ای برای سلامت حیوان خانگی ندارند. نواحی حوزه مدیترانه شامل پرتغال، اسپانیا، جنوب فرانسه، ایتالیا، یونان، ترکیه، آفریقای شمالی، آمریکای جنوبی و مرکزی، اروپای شرقی، آسیا، آفریقا، حوزه کارائیب و خاورمیانه در معرض بالای خطر ابتلا به این بیماری هستند. در این نواحی پنیرهای پاستوریزه نشده‌ای وجود دارد که «پنیر محلی» نامیده می‌شوند، بنابراین خطر مبتلا شدن برای گردشگران وجود دارد.
بشر ازچهار راه خوردن و آشامیدن موادی که به باکتری‌های بروسلا آلوده‌اند، استنشاق و زخم روی پوست به تب مالت مبتلا می‌شود. شایع‌ترین راه ابتلا به این بیماری به وسیله خوردن و یا آشامیدن تولیدات شیری آلوده است. استنشاق در محل نگهداری دام‌ها یک راه معمول یا شایع مبتلا شدن نیست، اما می‌تواند خطر بزرگی برای کارگران فعال در این محیط باشد.
استنشاق درصد بالایی از کارگرهای کشتارگاه را مبتلا می‌کند. همچنین آلودگی زخم‌های پوستی ممکن است برای اشخاصی که در کشتارگاه‌ها یا کارخانه بسته‌بندی گوشت کار می‌کنند و حتی یا دامپزشکان خطرآفرین باشد. به‌طور کلی می‌توان گفت میکروب عامل ابتلا به بروسلوز در محیط‌های قلیایی رشد می‌کند. بر این اساس شیر و پنیر محیط مستعد رشد میکروب این بیماری است و اگر شیرآلوده باشد، خامه آلوده‌ترین محصول آن محسوب می‌شود.اما با توجه به اینکه ماست از شیر جوشیده تهیه می‌شود، از این رو همواره گفته می‌شود ماست بهترین، مهم‌ترین و مطمئن‌ترین ماده لبنیات است چرا که حتی اگر شیر آلوده باشد به علت جوشیدن و محیط اسیدی ماست آلودگی آن از بین ‌می‌رود، کره نیز محیط قلیایی نیست، از این‌رو محیط مناسبی برای رشد میکروب‌های تب مالت نیست.انتقال این بیماری از طریق تماس شخص با شخص دیگر بی‌نهایت کم است. مادرانی که بچه شیر می‌دهند ممکن است این بیماری را به نوزادشان منتقل کنند. برای پیشگیری انتقال این بیماری راه‌های زیادی وجود دارد. در هنگام مسافرت باید از خوردن شیر، پنیر یا بستنی غیر پاستوریزه خودداری کرد. از خوردن محصولات لبنی که به پاستوریزه نبودن آن اطمینان دارید، بپرهیزید. شکارچیان و دامداران در هنگام دست زدن و تماس روده و جگر حیوان باید از دستکش‌های لاستیکی استفاده کنند، در حال حاضر واکسنی برای انسان وجود ندارد؛ اما مهم‌ترین اقدام پیشگیری واکسینه کردن دام‌هاست و تنها با این روش است که به سهولت می‌توان این بیماری را در دام‌ها مهار کرد.
با توجه به اینکه تاکنون واکسنی دراین زمینه برای انسان تهیه نشده است برای این افراد بهداشت حرفه‌ای مطرح است و می‌توانند با استفاده از وسایل ایمنی از ابتلا به بیماری تب مالت پیشگیری کنند.با این حال تب مالت به راحتی تشخیص داده می‌شود. این بیماری به وسیله یافتن عامل بیماری از طریق نمونه‌گیری از خون یا مغز استخوان در آزمایشگاه‌ها تشخیص داده می‌شود. همچنین آزمایش خون می‌تواند پادتن‌های ساخته شده در برابر باکتری‌ها را نشان دهد. برای بهره‌گیری از این شیوه دو نمونه خون طی دو هفته به‌طور جداگانه باید از بیمارگرفته شود. به‌طور کلی‌ با به‌ تأخیرانداختن‌ درمان‌ بیش‌ از ۶۰ روز عوارض‌ بیماری‌ در هر ارگانی‌ از بدن دیده‌ می‌شود. درمان تب مالت ممکن است سخت باشد. ممکن است بهبودی طی چند هفته تا چند ماه بسته به زمان معالجه و شدت بیماری صورت گیرد.
● راه‌های پیشگیری از ابتلا به تب مالت‌:
۱) مصرف‌ شیر پاستوریزه‌ یا جوشانیدن‌ شیر به‌ مدت‌ ۲۰ دقیقه‌؛
۲) خودداری از مصرف‌ شیر حیوانی‌ که‌ تازه‌ سقط جنین‌ کرده‌ ‌است؛
۳) پرهیز از مصرف‌ پنیر و خامه‌ غیرپاستوریزه‌؛
۴) ضدعفونی‌ اصطبل‌های‌ آلوده‌؛
۵) واکسیناسیون‌ دام‌ها علیه‌ این‌ بیماری‌؛
۶) رعایت‌ بهداشت‌ در هنگام‌ تمیز کردن‌ اصطبل‌ و طویله؛
۷) شست‌وشوی سینه‌ دام‌ و اطراف‌ آن با آب‌ و صابون‌ قبل‌ از دوشیدن‌شیر؛
۸) ظروف‌ مخصوص‌ دوشیدن‌ شیر باید‌ دردار و خوب تمیز و ضدعفونی شوند.

فرهاد آزاد

منبع : روزنامه تهران امروز