خمیر دندان

خمیر دندان متداول‌ترین تمیز کننده و شوینده دندان است که با اجزا و ترکیبات تشکیل دهنده آن و کاربرد آنها در مقوله زیر آشنا می‌شویم.
● تاریخچه
سابقه استفاده از تمیز کننده‌ها و شوینده‌های دندان به دوران باستان برمی‌گردد. یونانیها، رومیها، یهودیان و بودائیها از جمله اقوام اولیه‌ای هستند که قوانین مذهبی برای تشریح چگونگی تمیز کردن دندان، از جمله بوسیله چوبهای جویدنی و اسفنج را وضع کردند. تا کمی پیش از میلاد مسیح ، اجزای تشکیل دهنده تمیز کننده‌های دندان ، شامل عسل ، مواد معطر ، مواد معدنی و مواد دیگر بودند. جان گرین وود (دندانپزشک) به جرج واشنگتن توصیه کرده بود که برای رفع سیاهی دندان خود از گچ یا ساقه سرو یا کاج استفاده کند. استفاده از نمک نیز از دورانهای بسیار دور در کشورهای چین ، یونان و روم متداول بود و بعدها در ایران توسط ابو علی سینا توصیه شد.
● اجزا تشکیل دهنده انواع خمیر دندان
اجزا تمیز کننده‌ها و شوینده‌های دندان تقریبا یکسان می‌باشند که به سه شکل خمیر ، پودر و یا مایع بکار گرفته می‌شوند. امروزه اجزای اصلی تمیز کننده‌های دندان که مورد قبول جامعه دندانپزشکی است، به شرح زیر است:
● ماده براق کننده یا سائینه
این ماده برای برداشتن باقیمانده مواد غذایی یا هر نوع ماده بد رنگ کننده دندانها بکار می‌رود و حدود نیمی از وزن خمیر دندان را تشکیل می‌دهد که ممکن است کربنات کلسیم رسوبی فسفات دی کلسیک ، فسفات تری کلسیک ، پیروفسفات کلسیم، کربنات منیزیم، هیدروکسید آلومینیوم، متافسفات سدیم (نامحلول)، سیلیکات سدیم، سیلیکات منیزیم، سولفات آلومینیوم و سیلیکاژلهای بی آب شده باشد (به میزان تقریبی ۵۰ درصد وزن خمیر دندان).
● ماده مرطوب کننده
این ماده برای جلوگیری از سخت و خشک شدن خمیر دندان بکار می‌رود. بهترین ماده برای این منظور ، گلیسیرین است، ولی از سوربیتول و پروپان گلیکول و اتیلن گلیکول نیز به عنوان ماده مرطوب کننده خمیر دندان استفاده می‌شود و حدود ۲۰ درصد وزنی خمیر دندان را تشکیل می‌دهد.
● ماده کف کننده و پاک کننده
این ماده برای امولسیون کردن مواد چسبنده به دندان و کمک به براق شدن دندان به میزان تقزیبی ۲ درصد به خمیر دندان اضافه می‌شود. متداولترین آنها عبارت است از: سدیم لاریل سولفات، منیزیم لاریل سولفات، سدیم رسینولئات، سدیم سلفور سینولئات، سدیم مونوگلیسیروسولفات، صابون.
● ماده چسبنده
برای پیوستن اجزای خمیر دندان به یکدیگر به میزان تقریبی ۲ درصد از ماده چسبنده به آن اضافه می‌شود. متداولترین موادی که به این منظور بکار می‌روند، عبارت هستند از : صمغ، کتیرا، آلژینات سدیم، ژلاتین، سدیم کربوکسی متیل سلولز، پلی اتیلن و نشاسته.
● ماده شیرین کننده
به منظور شیرین کردن تمیز کننده‌های دندان مواد شیرین کننده همراه با اسانسها به کار گرفته می‌شوند تا این فراورده‌ها را دلچسب و مطبوع کنند. متداولترین آنها عبارتند از : سدیم ساخارین ، ساخارین و شکر ( به میزان تقریبی ۰.۱ درصد). استفاده از شکر ممکن است باعث بروز این اشکال شود که ضمن متبلور شدن ، موجب سخت شدن خمیر دندان شود.
● ماده مطبوع کننده
برای پوشاندن طعم نامطبوع مواد مصرف شده در تمیز کننده‌های دندان و ایجاد طعم خوب و خوشبو کردن خمیر دندان ماده مطبوع کننده بکار گرفته می‌شود. این مواد عمدتا از اسانسهای خوراکی هستند که عبارتند از: اسانس نعناع صحرایی، اسانس نعناع سبز، منتول، اسانس دارچین، اسانس میخک، متیل سالیسیلات و تیمول ( به میزان تقریبی ۱ درصد).
● ماده محافظ
مواد محافظ ، مواد ضد میکروبی بوده و خاصیت ضد عفونی کنندگی از خود نشان می‌دهند و عبارتند از: سدیم بنزوات، اسید بنزوئیک، متیل پارابن، اتیل پارابن و ... ( به میزان تقریبی ۰.۲ درصد).
● ترکیبات فلوئوردار
این ترکیبات باعث استحکام مینای دندان شده و از پوسیدگی آن جلوگیری می‌کنند و عبارتند از: فلوئورید سدیم ، فلوئورید قلع ، مونو فلوئورو فسفات سدیم ، ترکیبات فلوئوردار آمینها.
● رنگها
این ترکیبها ، از دسته خوراکی مجاز می‌باشند که به منظور دادن رنگ دلخواه به تمیز کننده‌های دندان اضافه می‌شوند.
● ترکیبات دارویی
این ترکیبات ، نقش درمانی داشته و در بعضی موارد به فرمول خمیر دندانهای خاصی اضافه می‌شوند، مانند نمک مضاعف سدیم و مس کلرو فیلین.
● آب
معمولا از آب مقطر یا آبی که درجه خلوص آن نزدیک به آب مقطر باشد، استفاده می‌شود (به میزان تقریبی ۲۰ درصد).
● مواد متفرقه
این گونه مواد ، به منظورهای خاصی که مورد نیاز باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلا برای جلوگیری از خوردگی لوله‌های خمیر دندان ، موادی نظیر سیلیکات سدیم به خمیر دندان اضافه می‌کنند، یا اینکه برای تثبیت خمیر دندان و جلوگیری از سخت شدن آن ، مقداری تتراسدیم پیرو فسفات به آن اضافه می‌کنند.

منبع : شبکه رشد