مانیفستی برای رئیس‌جمهور آینده

معمولاً در كشورهای جهان سوم چند ماه پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، تعدادی نامزد این مقام شده و آنگاه پس از انتخاب‌شدن توسط نخبه‌ها به نوشتن برنامه‌ای نه چندان جامع و مانع دست می‌یازند. در این راستا چشم‌انداز ایران به برگردان مقاله راهبردی دیوید ایگناتیوس، سرمقاله‌نویس واشنگتن پست، می‌پردازد كه چشم‌انداز معكوسی را تصویر می‌كند و آن این‌كه نظریه‌پردازی چون برژینسكی با مقایسه خط‌مشی سه رئیس‌جمهور امریكا یعنی (بوش پدر، كلینتون و جورج بوش) به نوشتن مانیفستی برای رئیس‌جمهور آینده امریكا جهت رهایی از "رهبری فاجعه‌بار بوش" می‌پردازد تا با جرح و تعدیل مناسب‌ترین نامزد ریاست‌جمهوری خود را با آن تطبیق دهد. "فرصت دوم" نام كتابی است از برژینسكی برای چنین مانیفستی انتخاب كرده كه امیدواریم در اولین فرصت، برگردان فارسی آن را در اختیار خوانندگان عزیز قرار دهیم.
برژینسكی، كتاب جدیدی نگاشته كه می‌تواند به‌عنوان مانیفست سیاست خارجی باراك اوباما (Barack Obama) (یكی از نامزدهای حزب دموكرات برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۰۸ در كنار هیلاری كلینتون و جان ادواردز) به كار رود. پیام كتاب این است كه امریكا توانایی آن را دارد تا از اشتباهات "فاجعه‌بار" دولت بوش، فاصله بگیرد، اما تنها راه این است كه رئیس‌جمهور آینده، گسست كاملی با سیاست‌های دوره بوش ایجاد كند و امریكا را با دیگر كشورها در حركت به سمت توسعه همراه سازد.
مشاور پیشین امنیت ملی ایالات‌متحده (برژینسكی) می‌گوید، تاكنون نتوانسته نامزد مناسبی در میان نامزدهای موجود انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده بیابد كه شایسته عنوان كتابش یعنی "فرصت دوم" باشد. این رئیس‌جمهور، باید امریكا را از ورطه سقوطی كه در آن افتاده است، خارج سازد. اما با توجه به تأكیدی كه بر نیاز به تغییر بزرگ در سیاست خارجی ایالات‌متحده می‌كند و توصیف‌های او از رئیس‌جمهور آینده، به نظر می‌رسد او در حال دوختن لباسی برای سناتور جوان ایالت ایلینویز، باراك اوباما، است. اوباما كه یك دو رگه امریكایی ـ آفریقایی است، در بیشتر سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهایش به افرادی كه از سیاست‌های امریكا ناراضی هستند می‌گوید: "چشم‌انداز نوینی را مشاهده خواهید كرد. من كشوری می‌سازم كه با آنچه شما اكنون می‌بینید، بسیار متفاوت است."
باید توجه داشت اوباما به‌دلیل فقدان تجربه كافی، با محدودیت‌های گسترده‌ای در مدیریت سیاست خارجی ایالات‌متحده روبه‌رو خواهد شد. این فقدان تجربه، آشیل اوباما به‌شمار می‌رود. ما چیز زیادی درباره دیدگاه‌های او (اوباما) درباره دیگر مسائل بزرگ غیر از عراق، نمی‌دانیم. بنابراین بهتر است به جای شاگرد (اوباما) روی نظرات استاد (برژینسكی) متمركز شویم.
پیش از هر چیز بهتر است، تصویری از شایستگی‌های برژینسكی در سیاست خارجی به‌دست آوریم. اگر قرار باشد امروزه تنها نظریات یك تحلیل‌گر سیاست خارجی، جدی گرفته شود، این فرد كسی نیست جز قهرمان ۷۸ ساله دولت كارتر (برژینسكی). برژینسكی درباره مسئله عراق درست فكر می‌كرد. او از همان ابتدا، قاطعانه درباره خطرات حمله نظامی امریكا به عراق هشدار می‌داد. این درحالی بود كه بسیاری از صاحب‌نظران سیاست خارجی ازجمله نگارنده (ایگناتیوس) از تصمیم بوش برای حمله به عراق دفاع می‌كردند.
برژینسكی، هزینه عقاید مخالف خود را پرداخت. او از گردونه داخلی مشاوران پیشین امنیت ملی كه روی سیاست‌های دولت امریكا تأثیر دارند، خارج شد. درستی دیدگاه‌های غریب وی در آن زمان باعث شد تا او در موقعیت خوبی به‌عنوان یك تحلیل‌گر سیاست خارجی قرار گیرد. اما در مقابل، هنری كیسینجر، رقیب او، باعث شكست سیاسی وزیرخارجه پیشین (كالین پاول) شد. به همین دلیل و دلایل بسیار دیگر باید گفتارهای برژینسكی در زمینه سیاست خارجی با دقت ویژه‌ای بررسی شود.
كتاب "فرصت دوم" شامل بررسی این نكته است كه چگونه سه رئیس‌جمهور اخیر ایالات‌متحده، فرصت مناسب پس از پایان جنگ‌سرد برای تبدیل امریكا به ابرقدرتی واقعی را از دست دادند. او حرف‌های تند و تیز جالبی درباره جورج بوش و بیل كلینتون زده است. نمونه‌ای از این گفته‌ها عبارتند از: بوش پدر یك "مدیر بحران قوی اما نه یك تصویرگر استراتژیك" بود. او (بوش پدر) رئیس‌جمهوری بود كه قهرمانانه در سرنگونی امپراتوری شوروی پیروز شد، اما نتوانست از فرصتی كه با سیاست‌های خود ایجاد كرده بود، استفاده كند. كلینتون "نشانه‌های كامل یك امریكای آرام اما قدرتمند" را ارائه كرد، اما او مسحور در جادوی خودساخته "جهانی‌سازی" بود.
انتقادهای برژینسكی از بوش پدر و كلینتون، تنها انتقاداتی نرم به‌شمار می‌روند. انتقادات اساسی برژینسكی، متوجه "رهبری فاجعه‌بار"(Catastrophic Leader ship) رئیس‌جمهوری كنونی امریكا (بوش پسر) است كه وی دوران ریاست‌جمهوری او را "رهبری فاجعه‌بار" می‌نامد. افرادی كه برنامه‌های گفت‌وگوی سیاسی را دنبال می‌كنند، با دیدگاه‌های برژینسكی آشنایی دارند، اما زبان انتقادی تند و تیز وی در آخرین كتابش آنها را نیز تكان داده است. نمونه‌ای از این گفته‌‌ها عبارتند از: جنگ عراق "آسیب شدیدی به جایگاه بین‌المللی ایالات‌متحده وارد كرده است." این جنگ "موجب افزایش تهدید تروریسم علیه ایالات‌متحده شده" و "یك فاجعه ژئوپولیتیك" به‌شمار می‌رود. به نظر برژینسكی آنچه باعث ادامه ریاست‌جمهوری بوش شد، تركیب چشم‌انداز روشن "پایان تاریخ" و توانایی امریكا برای گسترش ارزش‌هایش از طریق "برخورد تمدن‌ها" و نبرد با تهدید دشمنان مسلمان بود.
بحث برانگیزترین بخش از كتاب برژینسكی همان چیزی است كه من از آن به‌عنوان مانیفست اوباما یاد كردم. (او چنین عنوانی را در كتاب خود نیاورده است، اما به نظر من مشكلی با چنین كاراكترسازی ندارد.) برژینسكی می‌گوید، جهان به سمت "بیداری سیاسی" حركت می‌كند، این بیداری به صورت‌های مختلف از عراق گرفته تا اندونزی و از بولیوی گرفته تا تبت، دیده می‌شود. در حالی كه امریكا همواره می‌گوید ملت‌ها خواهان دموكراسی و ارزش‌های حاكم بر بازار آزاد هستند، برژینسكی تأكید می‌كند ملت‌ها خواهان احترام به شأن و منزلتشان هستند. برژینسكی می‌گوید، "درخواست جهانی برای احترام به كرامت انسانی، مهم‌ترین چالشی است كه در بیداری سیاسی جهانی مطرح می‌باشد." نگرانی او از این است كه دولتمردان امریكایی با توجه به سوابق پیشین خود، قادر به درك این مسئله نباشند. برژینسكی در كتاب خود، فرصت دوم، می‌نویسد، رئیس‌جمهور آینده امریكا باید "روح حاكم بر زمان را درك كند. امروز مردم جهان احساس می‌كنند شرایط ناعادلانه‌ای در فضای انسانی حاكم است."
آیا اوباما همان شخصی است كه قادر به درك "روح حاكم بر زمان" است؟ من نمی‌توانم به‌طور دقیق چیزی در این باره بگویم، اما برژینسكی با شفافیت بی‌نظیری چالش‌های پیش روی رهبری آینده امریكا را بیان كرده است. برژینسكی هشدار می‌دهد، اگر نتوانیم رهبری با این ویژگی‌ها انتخاب كنیم، دومین و شاید آخرین فرصت خود [برای رهبری جهانی] را از دست می‌دهیم. اوباما و دیگر نامزدهای ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده از هر دو حزب (جمهوری‌خواه و دموكرات) به آزمون استاد پیشكسوت دانشگاه كلمبیا (در شهر نیویورك و یكی از بهترین دانشگاه‌های جهان در زمینه علوم سیاسی) چه پاسخی خواهند داد؟ این بحثی است كه امیدوارم شاهد آغاز آن باشم.

نویسنده: دیوید ایگناتیوس
منبع: واشنگتن پست
برگردان: چشم‌انداز ایران

منبع : ماهنامه چشم انداز ایران