چطور چاوز دانشجویان را شکست داد؟

تا حالا فقط بچه‌ها - آن هم یک بار - توانسته بودند هوگو چاوز رئیس‌جمهور ونزوئلا را شکست دهند. از زمان اولین پیروزی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۹۹۸ چاوز هیچ‌گاه تا سال ۲۰۰۷ انتخاباتی را نباخته بود. او که می‌خواست محدودیت‌های قانونی شرکت پی‌درپی در انتخابات ریاست‌جمهوری را بردارد در ماه دسامبر ۲۰۰۷ با اعلام اینکه پروژه سوسیالیستی‌اش به زمان بیشتری نیاز دارد رفراندومی برگزار کرد و با اختلاف کمی در آن شکست خورد. دشمن اصلی او در این همه‌پرسی اپوزیسیون سیاسی سست ونزوئلا نبود؛ جنبش بزرگ دانشجویان بود که به‌طور غیرمنتظره‌ای به خیابان‌ها ریخت و <نه> به همه‌پرسی چاوز را به کرسی نشاند؛ چاوز واقعا گیج شده بود. اما حالا اوضاع فرق کرده و به نظر می‌رسد که چاوز می‌داند چکار می‌کند. او خواستار برگزاری یک رفراندوم ملی دیگر در پانزدهم فوریه (دو هفته دیگر) شده است تا محدودیت‌های قانونی شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری - برای بار سوم - را از سر راه بردارد. او این بار آماده مقابله با دانشجویان است و حاضر است هر کاری بکند. او چندی پیش خطاب به ماموران گفت: <اگر خیابانی را بستند، با گاز اشک‌آور از آنها پذیرایی کنید.> دانشجویان کنونی دانشجویان ۲۰۰۷ نیستند و تقریبا بی‌طرف به حساب می‌آیند احزاب مخالف چاوز هم نمی‌توانند او را در مقیاس ملی به چالش بکشند و به نظر می‌رسد دولت چپ‌گرای انقلابی این بار رفراندوم را می‌برد. خوان مجیای ۲۲ ساله، یکی از رهبران جنبش دانشجویی که در دانشگاه سیمون بولیوار در کاراکاس مهندسی می‌خواند می‌گوید: <چاوز این بار به‌طور موثرتری به مقابله ما آمد. او ما را غیرقانونی اعلام کرد.> ‌
فقط ۱۳ ماه پیش مجیا و دوستانش شهرت جهانی داشتند. جهان آنها را می‌دید که از چه‌گوارا الهام می‌گرفتند و علیه چپ‌های آمریکای لاتین که به دنبال قبضه قدرت بودند تظاهرات می‌کردند. همه آنها فرزندان ثروتمندان دست‌راستی نبودند. شمار زیادی از چپ‌گرایان در جمع مخالفان حضور دارند؛ نام کوچک تعداد زیادی از مخالفان چاوز استالین بود. آنها صریحا می‌گفتند که با انقلاب بولیواری چاوز مشکلی ندارند چرا که برای اولین بار فقرا را در درآمدهای نفتی شریک کرده است. دانشجویان فقط نمی‌خواستند چاوز به فیدل کاستروی نسل آنها بدل شود.
پس از آن روزهای غریب شلوغی و پیروزی، دانشجویان درخشش خود را از دست داده‌اند. برگ برنده آنها در سال ۲۰۰۷ <استقلال سیاسی>شان بود، اما پس از پیروزی آنها اجازه دادند که به‌عنوان متحدان اپوزیسیون سیاسی ونزوئلا دیده شوند. اپوزیسیون ونزوئلا با وجود چندین پیروزی در انتخابات استانی و شهری اخیر همچنان از دید شمار زیادی از مردم عادی پس‌مانده نخبگان به‌شدت فاسدی است که چاوز یک دهه پیش آنها را سرنگون کرد. رهبران جنبش دانشجویی که در سال ۲۰۰۷ دانشجویانی ساده و حامی فقرا بودند که در مناطق فقیرنشین دیده می‌شدند حالا بدون کامپیوترهای جیبی‌شان از خانه بیرون نمی‌آیند. رهبرانی نظیر یون گیوگوچه‌آ که یکی از مشهورترین چهره‌های سال ۲۰۰۷ بود، حالا به نزدیکی به آمریکا، دشمن بزرگ چاوز، متهم است.
همه اینها باعث شد که چاوز آسان‌تر بتواند با دانشجویان برخورد کند؛ دولت اخیرا تصاویری را منتشر کرده که تعدادی دانشجو را نشان می‌دهد که در حال حمل کوکتل‌مولوتوف هستند و آن را به آتش‌سوزی کوچکی در پارک ملی ربط داده است. (دانشجویان البته اصرار می‌کنند که آتش‌سوزی با شلیک گاز اشک‌آور توسط پلیس آغاز شده و نیروهای دولتی بمب‌های دست‌ساز را در ماشین‌های آنها جاسازی کرده‌اند.) چاوز هفته گذشته در جمع گروهی از هوادارانش در غرب ونزوئلا گفت: <آنها می‌خواهند ما را تحریک کنند که در مسیر خشونت بیفتیم. آنها آرزو دارند که شهید داشته باشند.>
پلیس و سربازان گارد ملی در هفته‌های اخیر چندین راهپیمایی و تجمع را به کمک گاز اشک‌آور متفرق کرده‌اند و همزمان دانشجویان حامی چاوز در گردهمایی‌های سیاسی علیه دانشجویان ضدچاوز شعار دادند و آنها را <فاشیست> توصیف کرده‌اند. آلبرتو رامیرز، دانشجوی ۲۵ ساله هوادار چاوز می‌گوید: <از تحمل دروغ‌های فرزندان ثروتمندان درباره انقلاب خسته شده‌ایم.>
جالب اینجا است که شمار دانشجویان هوادار چاوز در مقایسه با مخالفان او همچنان اندک است. در دهه‌های پیش دانشگاه‌ها مملو از دانشجویان مارکسیست و تازه مارکسیست شده بود. حالا که دانشگاه‌ها دست دولت چاوز است دانشگاه مملو از دانشجویان ضدچاوز است. ‌
رهبران جنبش دانشجویی می‌گویند که حملات تند چاوز نشانه درماندگی اوست چرا که نتایج آخرین نظرسنجی‌ها از رقابت شانه‌به‌شانه موافقان و مخالفان رفراندوم حکایت می‌کند. مجیا می‌گوید: <این دولت است که دوست دارد ما وارد فاز مبارزه خشن شویم. این ما هستیم که مورد تهدید قرار می‌گیریم و کتک می‌خوریم.> او به یک تماس تلفنی میان دو دانشجو اشاره می‌کند که توسط دولت ضبط و از تلویزیون دولتی پخش شد. مجیا می‌گوید: <آنها ما را به‌شدت تحت نظر دارند.> به علاوه گروه‌های گردن‌کلفت حامی چاوز چندین بار به تجمعات دانشجویی حمله کرده‌اند و اگر چه او آنها را محکوم کرده، اما از دید دانشجویان اقدامی جدی در مهار آنها انجام نداده است. به‌عنوان مثال هفته گذشته ماشین ریکاردو سانچز، یکی از رهبران جنبش دانشجویی ضد چاوز در کاراکاس به آتش کشیده شد. (اگر چه کسی در این حمله آسیبی ندید.)
دانشجویان می‌گویند این وقایع نشان دهنده ناتوانی چاوز است؛ اما از دید آنها او حتی نتوانسته میزان جرم و جنایت در پایتخت را کاهش دهد و کاراکاس یکی از جرم‌خیز‌ترین شهرهای دنیا است. به گفته دانشجویان اوضاع فعلی کاراکاس مهم‌ترین دلیل برای حمایت از محدودیت دوره‌های ریاست‌جمهوری است. (بر اساس قانون فعلی چاوز نمی‌تواند برای بار سوم در انتخابات نامزد شود و دوره کنونی‌اش در سال ۲۰۱۳ به پایان می‌رسد.) البته چاوز و هوادارانش می‌گویند که او تنها کسی است که می‌تواند با چنین بحران‌هایی مقابله کند و مخالفان هیچ سیاست مشخص و موثری در مواجهه با مشکلات ونزوئلا ندارند و عاقلانه نیست که در حال حاضر قدرت را در دست بگیرند.
آینده ونزوئلا را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. به هر حال حامیان چاوز این بار نسبت به دسامبر ۲۰۰۷ خوشبین‌تر به نظر می‌رسند. با این همه مخالفان چاوز می‌توانند امیدوار باشند که دانشجویان و گروه‌های اپوزیسیون از باخت احتمالی در رفراندوم درس بگیرند و تا انتخابات سال ۲۰۱۳ به رقبایی واقعی برای چاوز تبدیل شوند. آیا آنها جلوی کاسترو شدن چاوز را می‌گیرند؟

تیم پدگت‌
خبرنگار تایم در کاراکاس/ ونزوئلا
ترجمه: کاوه شجاعی

منبع : روزنامه اعتماد ملی