جریمه در انتظار تخلف زباله ای

صنعت بازیافت از مهم ترین عوامل درآمدزایی و اهرمی مؤثر جهت حفظ محیط زیست خواهد بود. بازیابی مواد زاید پلاستیكی، كاغذ، مواد پروتیئنی و غیره علاوه بر ملاحظات زیست محیطی در زمینه اقتصادی، صرفه جویی عظیمی به دنبال خواهد داشت. میزان تولید زباله در كلانشهر تهران براساس آخرین آمار ارایه شده از سوی شهرداری تهران روزانه ۱۰ هزار تن و سالیانه ۵/۲ میلیون تن می باشد. رقم قابل توجهی است كه چنانچه به درستی جمع آوری نگردد همانی می شود كه در منطقه كهریزك رخ داد!
چندی است كه شاهد تجهیز معابر سطح شهر به سطل های مخصوص جداسازی زباله به صورت تر و خشك هستیم و منتظریم كه گام های اولیه این طرح به هدف بنشیند. ضمن این كه اندك اندك تبلیغات در این زمینه آغاز شده است... اما در این خصوص چند نكته بسیار مهم نهفته است كه باید به آن به دیده علمی نگریست.
●بازیافت در اشتوتگارت
طی سفر چند روزه به شهر اشتوتگارت آلمان در اواخر سال ۸۴ به صورت اجمالی از نحوه فرایند جمع آوری زباله بازدید به عمل آمد. برخورد با هر مسأله ای به صورت علمی و اصولی موفقیت بیشتری را، در مسیر جریان و اقدام عملی آن مسأله باعث می شود.
رودررویی شهروندان اشتوتگارتی با این فرایند منطقی و همكاری و احساس مسئولیت تك تك شهروندان بسیار جالب توجه بود، مهم تر از آن نحوه برخورد مسئولین امور شهری با تبلیغات و آموزش این فرایند بود به طوری كه در یك كتابچه حدود ۶۰ صفحه ای اصول اولیه و تعاریف پایه ای انواع زباله، تقسیم بندی آنها، به صورت گرافیك مناسب و قابل درك برای تمام سطوح طبقات گردآوری و ارایه می شد. اطلاعات موجود در این كتابچه شامل دسته بندی زباله به طریق علمی و دانش روز، جدول زمانبندی چگونگی جمع آوری زباله در هر منطقه برای انواع زباله های خانگی و خاص و سایر اطلاعات لازم است.
در اشتوتگارت تفكیك زباله از منازل در چهار تیپ متفاوت صورت می گیرد: ۱- زباله های تر(بیو) شامل مواد غذایی و مواد پروتئینی ۲- كاغذ و مشتقات آن ۳- مواد بازیافتی (پلاستیك، مقوا و...) ۴- زباله های خانگی كه تعاریف هریك در كتابچه راهنما آورده شده است.
نكته مهم در جمع آوری زباله ها این است كه تخلیه و جمع آوری گونه های مختلف زباله باید با هماهنگی شهرداری صورت گیرد و اگر تخلفی صورت گیرد «پلیس زباله» جرایم سنگینی را در نظر می گیرد.
به عنوان نمونه زباله های خانگی هر ۲ هفته یك بار و وسایل اسقاطی برقی و الكترونیكی ۲ بار در سال جمع آوری می شوند، لذا تا تاریخ مقرر هیچ زباله ای خارج از منزل گذاشته نمی شود. تخلیه و حمل اثاثیه منزل كه حجم زیادی را اشغال می كند می بایست پس از هماهنگی با مامورین شهرداری و مراجعه آنان به درب منزل صورت گیرد.
بدین ترتیب جداسازی در چهار رده اصلی انجام می شودتا تفكیك آن در مراكز زباله راحت تر صورت گیرد. در سطح شهر نیز مخازن مخصوص زباله با حجم مناسب تعبیه شده اند. تمام آنها سرپوشیده بوده و محل مخصوص ریختن زباله به صورت یك شكاف در بدنه آن مشخص است. قابل ذكر است كه روزنامه و كاغذ تنها در مراكز جمع آوری زباله گردآوری می شود و نه در سطل های معمولی در سطح شهر، حتی منازل مجاز به گذاشتن روزنامه و كاغذ در كنار زباله های خود نیستند.در مراكز خرید و فروشگاه ها، ادارات و ترمینال هوایی و زمینی، سطل های استیل به صورت سه تایی كنار یكدیگر قرار گرفته اند و داخل هر یك كیسه زباله مخصوص تعبیه شده كه هر چند ساعت توسط مامورین تخلیه می شود و روی آن نیز نوع زباله قابل ریختن نوشته شده است.
همان گونه كه اشاره شد منازل مجاز نیستند هر نوع زباله ای را كنار خانه خود رها كنند، در دفترچه راهنما كه به همین منظور در اختیار آنان قرار دارد زمان های مجاز برای تخلیه هر نوع زباله ها به طور دقیق (روز و ساعت) مشخص شده است در واقع جداسازی و تفكیك زباله از داخل منازل آغاز می شود. (چیزی كه ما به آن شدیداً نیاز داریم.) دست اندركاران امور شهری، مسایل اقتصادی شهروندان را نیز در نظر گرفته اند. به این صورت كه به ازاء هر بطری شیشه ای یا پلاستیكی كه به هر فروشگاهی تحویل شود مبلغ ۲۵ سنت به حساب مشتری گذاشته و از هزینه خرید مشتری از آن فروشگاه كسر خواهد شد!
در آخرین روز هفته، مردم با مراجعه به مراكز جمع آوری و تفكیك زباله، اقدام به تخلیه زباله های خود می كنند. در این مكان ها عملیات جداسازی توسط شهروندان صورت می گیرد. به یاد داشته باشیم كسی آنان را كنترل نمی كند چرا كه به شهروندان خود اطمینان دارند- دل ناگران (محیط زیست) هستند اما مطمئند.
در این مراكز با وجود تخلیه حجم زیاد زباله به هیچ عنوان بوی نامطبوع حس نشده! و محیط كاملاً بهداشتی است. ضمن این كه با رنگ آمیزی مخازن با رنگ های متنوع آرامش خاصی از نظر بصری به شهروند منتقل می شود.
حضور موفق مردم همكاری و احساس مسئولیت آنان در این فرایند كاملاً مشهود است. در دوره اقامت در اشتوتگارت تمامی كادر شهرداری به مدت یك ماه بود كه در اعتصاب به سر می بردند، یعنی زباله های شهر جمع آوری نمی شد (آن هم به مدت یك ماه!). نكته جالب پاكیزگی معابر در اكثر مناطق شهر بود و تنها در محل های مخصوص جمع آوری زباله و سطل های آشغال، كوه زباله خودنمایی می كرد!
نتیجه این است كه اگر: شهرداری ها احتمالاً به هر دلیلی از جمع آوری زباله امتناع كنند شهروندان به وظیفه خود مبنی بر تخلیه زباله در محل های مجاز امتناع نمی كنند. شما فكر می كنید اگر در تهران یك روز این اتفاق بیفتد چه خواهد شد؟!
در این فرایند سه نكته مهم است كه دست اندركاران شهری و شهروندان را به رعایت آن به طور جدی دعوت می كنیم:
۱- تبلیغ و راهنمایی های صحیح، اصولی و علمی به صورت بروشور، بیلبورد و دفترچه های راهنمایی ماهیانه و سالیانه و حتی تبلیغات تلویزیونی به صورت فیلم و تیزر.
۲- ایجاد مراكز بهداشتی جمع آوری و تخلیه زباله به صورت علمی و فنی مطابق با دستاوردهای امروزی.
۳- همكاری و رعایت شهروندان در تخلیه اصولی زباله در هر مقام و صنف.
(توجه داشته باشیم كه در مراكز جمع آوری و تخلیه زباله در آلمان مشاركت شهروندان در هر لباسی صورت می گیرد و از این كه یك شهروند پزشك پا به این مكان می گذارد هیچ جای تعجب نیست.) امیدواریم گامی كه مسئولین و متولیان شهری به آن پا نهادند... گامی باشد استوار و با دوام. كه البته پشتیبانی و حمایت مردم و شهروندان آن را استحكام می بخشد.

عیسی ذكایی

منبع : روزنامه همشهری