اندر مضرات چند دارویی شدن بیماران!

● قرص و دوا هفت دست شام و ناهار هیچی!
نیمی از افراد بالای ۶۰ سال هر جامعه‌ای در روز بیش از سه نوع دارو مصرف می‌کنند و در ۱۰ درصد از آنان، این رقم به بیش از هفت قلم می‌رسد. به عنوان مثال، در افراد مبتلا به بیماری پرفشاری خون، اغلب بیماران، مصرف دو دارو به طور هم‌زمان ضروری است. دیابتی‌ها دو یا سه داروی روزانه دارند و مبتلایان به بیماری‌های قلبی و عروقی، سه الی پنج دارو در روز مصرف می‌کنند. متاسفانه هر چه تعداد داروهایی که یک بیمار مصرف می‌کند بیشتر باشد، احتمال آن که دارویی غیرضروری در شمار آنان قرار گیرد، افزایش می‌یابد. همچنین خطر بروز عوارض ناخواسته دارویی نیز در این گروه بیماران افزایش خواهد یافت. مشکل دیگر، دشواری در کنترل رژیم درمانی و بالا رفتن هزینه‌هاست.
● تحقیق روی درمان چند دارویی
مطالعات اخیر به خوبی به بررسی‌ ابعاد گوناگون درمان چند دارویی پرداخته‌اند. در یک مطالعه، محققان دانشکده پزشکی هاروارد ۳۴۵۷ بیمار را تحت بررسی قرار دادند. آنان دریافتند که ۱۷ درصد از بیماران در میان داروهای خود، دارویی داشتند که تجویز آن چندان ضروری نبوده است. در همین گروه از بیماران، در ۳۷ درصدشان داروی اصلی مورد نیاز تجویز نشده بود. مطالعه دیگری در مرکز طبی VA سانفرانسیسکو روی ۱۹۶ بیمار که به طور متوسط روزانه هشت دارو مصرف می‌کردند، انجام شد. همه این بیماران بالای ۶۵ سال داشتند و سن متوسط آنان ۷۵ سال بود. ۶۵ درصد از این بیماران حداقل یک داروی غیرضروری مصرف می‌کردند. همچنین شمار داروهای غیرضروری با افزایش تعداد داروهای نسخه‌ای بیمار بیشتر می‌شد. به عنوان مثال، بیماران سالمندی که ۷ تا ۹ دارو برایشان نسخه شده بود، به طور متوسط یک داروی غیرضروری و بیمارانی که ده یا تعداد بیشتری دارو مصرف می‌کردند، این رقم به دو داروی غیرضروری می‌‌رسید.
● پیشگیری از مشکلات درمان چند دارویی
ساده‌ترین راه برای پیشگیری از این مشکلات، کنترل مجدد رژیم دارو درمانی در بیمار است. جالب‌ترین نکته آن است که شاید شما از تعداد واقعی داروهایی که بیمارانتان مصرف می‌کنند، بی‌اطلاع باشید. متاسفانه بیشتر بیماران، پزشکان را در جریان سابقه دارویی خود قرار نمی‌دهند. واژه «کیف قهوه‌ای» باید برای کلیه بیماران، به خصوص سالمندان جا انداخته شود. این کیف حاوی کلیه داروهایی است که بیمار مصرف می‌کند و باید در هر ویزیت همراه او باشد. حتی از بیمار بخواهید که فهرستی از داروهای قبلی خود را به شما ارایه دهد یا قوطی آنها را برایتان بیاورد تا بتوانید سوابق دارویی او را در هر ویزیت در نظر داشته باشید. گام بعدی، اطلاع از کلیه داروهای غیرنسخه‌ای و حتی مکمل‌های غذایی و ترکیبات گیاهی مصرفی بیمار است. یادتان باشد که ویتامین‌ها و ترکیبات معدنی را هم از قلم نیندازید.
● داروهای تکراری
مطالعات نشان داده‌اند که اغلب در بیمارانی که از سوی چند پزشک ویزیت می‌شوند، احتمال تجویز داروهای با اثر مشابه زیاد است. بیماران هم به دلیل متفاوت بودن اسامی تجاری و ژنریک داروها، ممکن است متوجه تکراری بودن آنها نشوند. گاه اثر مشابه دو دارو به شکل دیگری است. مثلا ممکن است پزشکی برای کنترل فشارخون بیمارش دیورتیک تجویز کند. همزمان متخصص مغز و اعصاب هم برای پیشگیری از میگرن داروی بتابلاکر نسخه کند. که داروهای بتابلاکرهم موجب افت فشارخون می‌شوند. مثال دیگر درباره بیمارانی است که هم‌زمان به افسردگی و آسیب عصبی مرتبط با دیابت مبتلا هستند. در چنین بیمارانی ممکن است برای درمان افسردگی داروی SSRI مانند فلوکستین و برای آسیب عصبی ناشی از دیابت هم ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای تجویز شود و می‌توان هر دو عارضه را فقط با تجویز یک دارو درمان کرد.
● انقضای نسخه
پزشکان هنگام تجویز دارو قصد دارند که پس از مدتی، مصرف آن را از سوی بیمارقطع کنند. اما اغلب تاریخ خاتمه نسخه تعیین می‌شود. مثال خوب این مشکل، داروهای مورد استفاده در درمان سوزش سردل و ریفلاکس (GERD) است. برای درمان این قبیل مشکلات گوارشی، مهارکننده‌های پمپ پروتون تجویز می‌شود. برخی از بیماران پس از تجویز اولیه این داروها از سوی پزشک، سال‌های سال به مصرف آنها ادامه می‌دهند، در صورتی که قطع دارو باید شش ماه پس از شروع درمان انجام شود. استفاده مجدد از این داروها، تنها در صورت عود علایم مورد نیاز است. داروهای ضدافسردگی مثال دیگری است. در بیمارانی که به افسردگی خفیف و متوسط مبتلا هستند، پس از شش ماه تا یک سال، باید دارو قطع شود. البته در نهایت تعیین مدت زمان نیاز به دارو برعهده پزشک معالج است. در هنگام ترخیص از بیمارستان هم نیاز به تداوم مصرف هر کدام از داروها باید برای بیمار مشخص شود.
● استفاده از درما‌ن‌های غیردارویی
در بسیاری از موارد، پزشکان بدون تغییر شیوه زندگی بیماران یا پیگیری درمان‌های غیردارویی، در قدم اول به تجویز دارو می‌پردازند. به عنوان مثال، در درمان بی‌اختیاری ادرار، درمان‌های غیردارویی و دارویی تقریبا مشابه هستند. در درمان کمر درد نیز بهتر است در ابتدا طب سوزنی، فیزیوتراپی، ماساژ درمانی و آرام‌سازی امتحان شود و در صورت فقدان پاسخ‌گویی به آنها، دارو تجویز کرد. در درمان طولانی‌مدت بی‌خوابی هم تغییر در عادات خواب و کاهش اضطراب، موثرتر از تجویز داروهای خواب‌آور است. در درمان سوزش سردل، تغییر در عادت غذایی و ترک سیگار بهتر از دارو پاسخ می‌دهد. درباره سردرد و آلرژی، دوری و اجتناب از ترکیبات حساسیت‌زا و محرک سردرد توصیه می‌شود.

منبع : هفته نامه سپید