لبنان؛ الگویی برای حل مسائل منطقه

چند هفته گذشته برای لبنانی‌ها که حدود ۵/۳ سال گذشته را در بحران بی‌دولتی و ناآرامی‌های داخلی و جنگ خارجی به سر برده بودند هفته‌ها و روزهای شیرین و پرفایده‌ای بود. اولین و مهم‌ترین اتفاق، نشست لبنانی‌ها در دوحه قطر بود که به توافقنامه دوحه منتهی شد؛ توافقنامه‌ای که توانست در اوج بحران از دل درگیری‌های خونین در وسط بیروت پایتخت آسیب‌دیده و مجروح لبنان زاییده شود.
توافقنامه دوحه ۳ بند اساسی داشت؛ اول توافق برای انتخاب رئیس‌جمهور، دوم تشکیل دولت وحدت ملی و سوم توافق برای قانون جدید انتخابات. دو بند این توافقنامه علی‌رغم همه دشواری‌هایی که داشت به‌طور کامل اجرا شده است. آقای میشل سلیمان فرمانده ارتش که قدرت مدیریت بحران و اعتدال در تعامل با گروه‌های داخلی را در جریان ۵/۳ سال بحران ثابت کرده بود به پست ریاست‌جمهوری دست پیدا کرد و دولت وحدت ملی که مهم‌ترین خواست مخالفان دولت سنیوره بود محقق گردید. با شروع مجدد فعالیت‌های مجلس ملی در لبنان به مرور فعالیت‌های مجلس برای تصویب قانون جدید انتخابات آغاز خواهد شد. همزمان با این تحولا‌ت و فضای تفاهم به‌وجود آمده در لبنان، ذائقه لبنانی‌ها با کامیابی دیگری شیرین شد و یک برنامه مبادله اسیران که از مدت‌ها قبل توسط حزب‌الله و اسرائیل با میانجیگری آلمانیها آغاز شده بود به نتیجه رسید و بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مبادله اسیران که بارها میان حزب‌الله و اسرائیل انجام شده است، به وقوع پیوست. سمیر قنطار که در سن ۱۶ سالگی و حدود ۳۰ سال قبل به خاطر کشتن تعدادی از نظامیان اسرائیلی به اسارت درآمده بود به اضافه ۴ اسیر دیگر لبنانی و نیز حدود ۲۰۰ شهید لبنانی، فلسطینی و عرب در مقابل اجساد دو سرباز اسرائیلی که در جریان عملیات وعده صادق در اختیار حزب‌الله قرار گرفته بودند، مبادله شدند.
آزادی اسیران لبنانی و شهدا در یک مانور سیاسی و تبلیغاتی که توسط حزب‌الله لبنان برنامه‌ریزی شده بود موجی از شادی و سرور و احساس کامروایی و پیروزی را در میان لبنانی‌ها و در بین مردم فلسطین و اعراب به‌وجود آورد. در مقابل اسرائیلی‌ها با دو جسد مواجه شدند در حالی که احتمال زنده بودن حداقل یکی از آنها را می‌دادند و این شرایط آنان را به سوی مشکلی داخلی و نوعی سرخوردگی و یأس کشاند. یکی از مقامات اسرائیلی گفت در حالی که حزب‌الله جشن گرفته است، اسرائیل عزادار و اشک‌بار است.
باید موفقیت‌های پی در پی لبنان و عبور از بحران‌های خطرناکی که دامنگیر آن کشور بود را به همه لبنانی‌ها خصوصا به حزب‌الله لبنان و دبیرکل آن که با مدیریت عقلا‌نی خود شرایط را به این نقطه هدایت کرد، تبریک گفت. حزب‌الله لبنان کارنامه‌ای درخشان در ۵/۳ سال گذشته داشته است به نحوی که می‌تواند همه شرایط گذشته را در چارچوب اهداف ملی و حزبی خود به صورتی شفاف به قضاوت ملت‌های منطقه و تاریخ خاورمیانه و تاریخ مبارزات ضداشغالگری ملت‌های عرب بگذارد.هرچند که جنایات اسرائیل در لبنان در جریان جنگ ۳۳ روزه ضربات هولناکی را علیه مردم لبنان و بر اقتصاد این کشور وارد کرد اما حزب‌الله اهداف شوم اسرائیلی‌ها در لبنان را ناکام گذاشت و در جریان جنگ ۳۳ روزه هدف‌های آمریکایی جنگ را که به اقرار خانم رایس به وجود آوردن خاورمیانه جدید بود، به چالش کشاند و به همه طرف‌های درگیر در لبنان ثابت کرد که با تکیه بر وعده‌های آمریکایی نمی‌توانند حقوق اقلیت و حقوق طوایف و نیروهای اجتماعی لبنان را نادیده بگیرند. روند تحولا‌ت لبنان و تشکیل دولت وحدت ملی و نیز مبادله اسرا در زمانی که حزب‌الله تعیین کرد بیانگر دیپلماسی قدرتمند حزب‌الله لبنان و بازگشت همه لبنانی‌ها به عقل جمعی لبنانی و رعایت حقوق دیگران به حساب می‌آید و درس‌هایی را برای دوستان و دشمنان حزب‌الله داشته است که در این نوشته کوتاه به چند نکته از این روند می‌پردازم.
۱) عملیات وعده صادق حدود دو سال پیش با هدف گرفتن اسیر از حزب‌الله و مبادله آن با اسرای لبنانی در بند و خصوصا سمیر قنطار که برای مبارزان لبنانی سمبل آزادگی و مقاومت در زندان‌های اسرائیل به حساب می‌آمد، انجام شد و امروز هدف‌های آن عملیات محقق شده است و حزب‌الله ثابت کرده که به وعده‌های خود در جهت حمایت از عزت و سربلندی لبنانی‌ها پایبند بوده است.
۲) تبادل اسرا ثابت کرده است که اسرائیل می‌توانست بدون راه انداختن جنگ اسیران خود را آزاد کند و اکنون باید در مقابل مردم خود و در مقابل جهانیان به این سوال پاسخ دهد که چه نیازی بود به جنگی که موجب تخریب بسیار در دو طرف شد و سرانجام با ناکامی و شکست ارتش اشغالگر به پایان رسید.
۳) زمان مبادله به‌طور قطع توسط حزب‌الله تعیین شده است چراکه حزب‌الله توانست پس از ۵/۳ سال کشمکش داخلی با مدیریت خوب خود و انتخاب زمان مناسب برای مبادله اسیران روحیه وحدت ملی را در کنار دولت وحدت ملی به لبنان بازگرداند؛ روحیه‌ای که در طول این مدت با درگیری‌های سیاسی، نظامی، امنیتی، تبادل اتهامات و موضعگیری‌های تلخ لطمه اساسی دیده بود.
۴) حزب‌الله با تسمیه حرکت تبادل به عملیات رضوان، آزادی اسیران لبنانی و جنازه‌های شهدای عرب و فلسطینی یاد و خاطره شهیدان خود را گرامی بدارد و این موفقیت را حاصل فداکاری‌های مبارزان و مجاهدان و رزمندگان حزب‌الله معرفی کند و همزمان با بازپس‌گیری اسیران خود روح مقاومت، فداکاری و امید و پیروزی را در دل و جان رزمندگان لبنانی و فلسطینی و در ضمیر ملت‌های منطقه تعریف کند. ‌
۵) خروج موفقیت‌آمیز از بحران لبنان به سوری‌ها این فرصت را داد که شرایط خود را در لبنان و در منطقه بازیافته و از شرایط مذاکراتی بهتری با اسرائیل برخوردار شوند. سوری‌ها با درک شرایط سخت خود و فشارهایی که به واسطه لبنان در سال‌های اخیر متحمل شدند با وساطت دولت اسلا‌مگرای ترکیه وارد مذاکره با اسرائیل شدند تا شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی خود را بهبود بخشیده از فضای خطرآلودی که در ماه‌های آخر ریاست‌جمهوری بوش ممکن بود با آن مواجه شوند، فاصله بگیرند.
سفر بشار اسد به پاریس فرصتی دیگر برای سوریه بود که در سایه بهبود شرایط در لبنان و موفقیت‌های حزب‌الله لبنان به دست آمد؛ فرصتی که دیگر متحد حزب‌الله یعنی ایران به خاطر دور بودن از فضای دیپلماسی بین‌المللی و منطقه‌ای از آن بهره‌ای نبرد. ‌
۶) شکسته شدن بن‌بست در لبنان بدون شک در جریان توافق دوحه قطر به وقوع پیوست. در همان زمان‌ در مقاله‌ای نوشتم که توافق دوحه می‌تواند مدلی برای سایر بحران‌های منطقه باشد خصوصا در مساله فلسطین که شرایطی بسیار شبیه به مسائل لبنان قبل از دوحه را تجربه می‌کند برگزاری دوحه ۲ را پیشنهاد کردم. بدون شک تحولا‌ت لبنان نمادی از فضای جدید در منطقه خواهد بود و در صورتی که بازیگران درک دقیقی از شرایط پیدا کنند و دیپلماسی عقل‌گرا جای احساسات و تندروی را بگیرد، فرصت‌های کم‌نظیری وجود دارد که خطر جنگ و تحریم کاهش پیدا کند و ملت‌های منطقه به احقاق حقوق خویش نزدیک‌شوند. ‌
۷) علا‌وه بر لبنان تحولا‌ت در سوریه، فلسطین و عراق نیز به سوی نوعی از آرامش در جریان است و موضوع پرونده هسته‌ای ایران نیز با مذاکرات ژنو و نویدهایی که داده شده است می‌تواند به پایان یافتن خطر جنگ و بیرون آمدن کشور از زیر بار سنگین قطعنامه‌های شورای امنیت بینجامد. در جریان تفاهم و توافق لبنان همه جهت‌ها به حداقل‌های خود اکتفا کردند. طرف‌‌های بین‌المللی نیز به پذیرش خواست‌های مقاومت به اجبار یا برحسب اختیار تن دادند. با اینکه آمریکایی‌ها در همه این پرونده‌ها و خصوصا پرونده هسته‌ای ایران سختگیرتر از بقیه‌هستند اما رسیدن به مدلی که جامعه بین‌المللی را راضی کرده و آمریکایی‌ها را مجبور به پذیرش آن بنماید، درو از دسترس نیست.

محمدعلی سبحانی‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی