علامه سید محمد حسین طباطبایی

علامه سید محمد حسین طباطبایی ۱۲۸۱ ش در تبریز متولد شد. تحصیلاتش را در۹ سالگی، با وجودی كه پدر و مادر را از دست داده بود شروع كرد و در مدت كوتاهی علاوه بر یادگیری قرآن مجید، كتابهای متداول روز را فرا گرفت. وی زیبانویسی را از مرحوم آقا میرزا علی‌نقی آموخت و در ۱۲۹۷ ش. به فراگیری علوم حوزوی روی آورد.
در ۱۳۰۴ ش. عازم نجف شد و طی ۱۱ سال اقامت در آن دیار، از درس آیات عظام حاج میرزا محمد حسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ محمد حسین غروی اصفهانی، حاج میرزا علی ایروانی، میرزا علی اصغر ملكی مفسر قرآن و حاج میرزا علی قاضی طباطبایی صاحب مكاشفات وكرامات، بهره‌برد.
در فروردین ۱۳۲۵، عازم قم شده، و اشتغالات علمی را از سر گرفت.
او می‌گوید: «هنگامی كه به قم آمدم، مطالعه‌ای در برنامهٔ درسی حوزه كردم و آن را با نیازهای جامعهٔ اسلام سنجیدم و كمبودهایی در آن یافتم و وظیفهٔ خود را تلاش برای رفع آنها دانستم . مهمترین كمبودهایی كه در برنامهٔ حوزه وجود داشت، در زمینهٔ تفسیر قرآن و بحث‌های عقلی بود، از این رو درس تفسیر و درس فلسفه را شروع كردم و با اینكه درجو آن زمان تفسیر قرآن، علمی كه نیازمند به تحقیق و تدقیق باشد، تلقی نمی‌شد و پرداختن به آن شایستهٔ كسانی كه قدرت تحقیق در زمینه‌های فقه و اصول را داشته باشند، به حساب نمی‌آمد، بلكه تدریس تفسیر نشانه كمی معلومات به حساب می‌آمد، من اینها را برای خودم عذر مقبولی در برابر خدای متعال ندانستم و آن را ادامه دادم تا به نوشتن تفسیر‌المیزان انجامید.»۱
علامه طباطبایی تنها به درس عمومی فلسفه اكتفا نكرد و با تشكیل جلسات خصوصی با شاگردان برجسته خود، مانند شهید مطهری، به بررسی فلسفه‌های غربی، مخصوصاً ماتریالیسم پرداخت. این جلسات به تألیف كتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» انجامید.
در ۱۳۲۸ در حوزه علمیه قم درس جدیدی دایر كرد؛ تقریرات درسی وی در رساله‌ای به نام «لباب‌الالباب» به چاپ رسید.
علامه در علوم عقلی و نقلی مجتهد و در ادبیات، ادیبی زبردست بود. به فارسی و عربی قلم می‌زد. در سرودن شعر توانا بود و خط زیبایی نیز داشت.
او از سال ۲ـ ۱۳۴۱ در نشست‌‌ها و اقداماتی كه توسط علمای حوزه دربارهٔ نهضت اسلامی و آیندهٔ آن برگزار می‌شد، شركت داشت. در اعلامیهٔ معروف ۹ امضایی كه در اسفند ۱۳۴۱ توسط ۹ نفر از مراجع وقت علیه اقدامات و مفاسد رژیم شاه به رشته تحریر درآمده، امضای وی در كنار امضای امام خمینی به چشم می‌خورد. ۲
علامه طباطبائی پس از پیروزی انقلاب به دلیل بیماری و كهولت سن قادر به فعالیت چندانی نبود.
از ایشان كتاب‌‌های ارزشمندی به جای مانده است:
۱. تفسیر‌المیزان۳
۲. رساله‌ای در مبدأ و معاد
۳. حاشیه بر كفایه‌الاصول
۴. اصول فلسفه و روش رئالیسم
۵. سنن النبی
۶. شیعه در اسلام
۷. قرآن در اسلام
۸. نهایه‌‌الحكمه
۹. بدایه‌الحكمه
۱۰. وحی یا شعور مرموز
۱۱. تعلیقه بر بعضی مجلدات بحارالانوار
۱۲. حاشیه بر اسفار ملاصدرا
۱۳. رساله‌ای در حكومت اسلامی
۱۴. رساله‌ای در قوه و فعل
۱۵. رساله‌ای در وسائط
۱۶. تعلیقه بر اصول كافی
۱۷. علی و فلسفهٔ الهی
۱۸. حاشیه بر مكاسب شیخ‌انصاری
۱۹. نظریه السیاسه و الحكم فی‌الاسلام
۲۰. رساله‌ای در عشق
علامه طباطبایی روز ۲۴ آبان ۱۳۶۰ در ۸۰ سالگی چشم از جهان فروبست و در حرم حضرت معصومه (س) به خاك سپرده شد.
پی‌نویس
۱ـ روزها و رویدادها، انتشارات پیام مهدی، بهار ۱۳۷۹، ص ۴۱۰.
۲ـ نهضت امام خمینی، سید حمید روحانی، ج اول، صص ۲۹۴ و ۳۰۳.
۳ـ این كتاب كه اصل آن به زبان عربی و در بیست جلد تألیف شده از سوی ناشران داخلی و خارجی به زبانهای عربی و فارسی بارها چاپ و منتشر شده است. شهید مطهری در مورد این تفسیر می‌گوید: «كتاب تفسیر المیزان، یكی از بهترین تفاسیری است كه برای قرآن مجید نوشته شده است. من می‌توانم ادعا كنم بهترین تفسیری است كه در میان شیعه و سنی از صدر اسلام تا امروز نوشته شده است.» مطهری معتقد بود كه این تفسیر همه‌اش با فكر نوشته نشده است و بسیاری از مطالب آن از الهامات غیبی است و اضافه می‌كند: «كمتر مشكلی در مسائل اسلامی و دینی برایم پیش آمده كه كلید حل آن را در تفسیر المیزان پیدا نكرده باشم.»ـ روزها و رویدادها، همان ، ص ۴۱۱.

منبع : خبرگزاری ایسنا