سود تسهیلات ۱۸میلیون تومانی بانک مسکن از نگاهی دیگر

پس از چندین هفته جدال و كشمكش در مورد تغییر نحوه پرداخت وام ۱۸میلیون تومانی بانك مسكن و اظهار نظرهای متفاوت و بحث برانگیز كارشناسان اقتصادی و حقوقی و نمایندگان مجلس و برخی مسوولان دیوان عدالت اداری از یك طرف و مسوولان بانك مسكن از طرف دیگر، بالاخره تكلیف مشخص شد و بانك مسكن با مستندات قانونی توانست ثابت كند در شرایط جدید اعلام شده، اتفاقی خارج از قرارداد فی مابین مشتری و بانك رخ نداده و بانك به تعهدات اولیه خود كه پرداخت وام با سپرده است عمل خواهد كرد. اما مساله‌ای كه همواره در بررسی‌ها و اظهار نظر كارشناسان اقتصادی مورد غفلت واقع شده است نرخ سود تسهیلات با سپرده در این بانك است.
بر اساس اعلام بانك مسكن و روال كنونی، نرخ سود تسهیلات با سپرده در این بانك یك‌درصد كمتر از نرخ سود اعلام شده توسط شورای پول و اعتبار برای تسهیلات بدون سپرده خواهد بود. ولی سوال اینجا است كه چرا یك‌درصد؟ آیا سود حاصل از سپرده ۹میلیون تومانی مشتریان به مدت یك سال برای بانك مسكن، معادل كاهش تنها یك‌درصد از سود تسهیلات پراخت شده به مشتری می‌باشد؟ آیا این اختلاف یك‌درصدی بین نرخ سود تسهیلات بدون سپرده وبا سپرده منصفانه است؟ پاسخ به این سوال با محاسبه‌ای ساده داده خواهد شد.
براساس شرایط جدید اعلام شده از سوی بانك مسكن از اول خرداد ۸۶، متقاضیان دریافت تسهیلات خرید واحد مسكونی از محل صندوق پس‌انداز مسكن برای دریافت وام ۱۸میلیون تومانی باید ۹میلیون تومان را به مدت یك سال ‌یا ۶میلیون تومان را به مدت ۱۸ماه سپرده‌گذاری كرده باشند تا بتوانند از این وام با نرخ سود ۱۳درصد (یك‌درصد كمتر از تسهیلات بدون سپرده) بهره‌مند شوند. هرچند با كاهش نرخ سود به ۱۲درصد با دستور اخیر رییس‌جمهور، نرخ سود تسهیلات با سپرده بانك مسكن هم به ۱۱ درصد كاهش خواهد یافت، ولی سوال فوق همچنان به جای خود باقی است. چرا یك‌درصد كمتر؟
فرض كنیم مشتری حالت اول را انتخاب كند یعنی ۹میلیون تومان را به مدت یكسال نزد بانك بگذارد.
اگر مشتری همین مبلغ را در یكی از بانك‌های خصوصی یا موسسات مالی و اعتباری می‌گذاشت در پایان یك سال چه میزان سود به آن تعلق می‌گرفت؟
سود این ۹میلیون تومان در مدت یك سال با متوسط نرخ سپرده‌های یكساله بانك‌های خصوصی و موسسات مالی و اعتباری معادل حدود یك‌میلیون و ۶۷۰هزار تومان خواهد شد و با توجه به اینكه خود این سود فرضی در این مدت یكسال قابل برداشت نبوده و نزد بانك مسكن باقی می‌ماند سود كوتاه‌مدت آن نیز كه رقمی معادل ۱۳۰هزار تومان است به آن افزوده شده و سودی بالغ بر یك‌‌میلیون و ۸۰۰هزار تومان نصیب بانك مسكن خواهد كرد (سود غیرمستقیم).
این بدین معنی است كه از ۱۸میلیون تومان وامی كه بانك به مشتری می‌‌دهد یك‌میلیون و ۸۰۰هزار تومان از آن سود سپرده خود مشتری است و بانك در ازای درآمد حاصل از این سپرده فقط یك‌درصد از سود وام پرداختی به مشتری را كم می‌كند. به عبارت دیگر مبلغ واقعی وام پرداختی به مشتری ۱۶میلیون و ۲۰۰هزار تومان است.
برای یك دوره ۱۲ساله با نرخ ۱۳درصد مشتری باید مبلغی بالغ بر ۳۲میلیون و ۱۰۰هزار تومان شامل اصل (۱۸میلیون تومان) و سود (۱۴میلیون و ۱۰۰هزار تومان) برای این مبلغ تسهیلات به بانك بازپرداخت كند. در واقع مشتری برای دریافت وامی به مبلغ ۱۶میلیون و ۲۰۰هزار تومان به مدت ۱۲سال مبلغی معادل ۱۵میلیون و ۹۰۰هزار تومان سود به صورت مستقیم (بازپرداخت وام) و غیرمستقیم (سپرده‌گذاری) پرداخت می‌كند كه با استفاده از فرمول فعلی مورد استفاده در بانك‌های دولتی، نرخ سود معادل شانزده و دودهم درصد (۲/۱۶) خواهد شد، در حالی كه میزان كل سود مستقیم و غیرمستقیم بانك نباید از نرخ بدون سپرده مصوب شورای پول و اعتبار بیشتر شود و این اجحاف آشكار در حق مشتری است. در صورتی كه مشتری مبلغ كمتری را به مدت طولانی‌تری نزد بانك سپرده‌گذاری كند این نرخ افزایش بیشتری خواهد داشت.
حال سوال این است كه اگر اختلاف یك‌درصدی بین نرخ سود تسهیلات با سپرده و مصوبه شورای پول و اعتبار (بدون سپرده) منصفانه نیست چه میزان اختلاف منصفانه است؟‌
در همان مثال بالا اگر مجموع سود مستقیم (از طریق اقساط) و غیر مستقیم (سپرده‌گذاری)، مساوی با نرخ سود بدون سپرده (۱۴درصد) قرار داده شود با روش محاسبه معكوس مشخص می‌شود كه سود تسهیلات با سپرده باید ۱۱درصد (۳درصد كمتر از تسهیلات بدون سپرده) در نظر گرفته شود تا مجموع سود دریافتی بانك از طریق مستقیم و غیرمستقیم معادل ۱۴درصد شود. یعنی برای یك وام ۱۸میلیون تومانی با زمان بازپرداخت ۱۲ سال سودی معادل ۱۲میلیون تومان پرداخت شود. در این صورت در واقع مشتری ۱۶میلیون و ۲۰۰هزار تومان از بانك دریافت و در طول ۱۲ سال حدود ۳۰میلیون تومان بازپرداخت خواهد كرد.
حتی اگر نرخ سود سپرده یك ساله و كوتاه‌مدت خود بانك مسكن (۱۴ و ۸درصد) نیز در محاسبات مربوط به میزان بهره‌مندی بانك از سپرده ۹میلیون تومانی مورد استفاده قرار گیرد باز هم فاصله منصفانه نرخ سود تسهیلات با سپرده و بدون سپرده حدود دو نیم‌درصد محاسبه خواهد شد.
با عنایت به موارد فوق به نظر می‌رسد وقت آن است كه شورای محترم پول و اعتبار كه این روزها دوران فراغت پس از مباحث مربوط به كاهش یا تثبیت نرخ سود بانكی و عاقبت پیشنهادشان در مورد فرمول محاسبه سود در بانك‌های دولتی در شورای نگهبان را سپری می‌كنند، به این مساله هم نیم‌نظری داشته باشند كه: چرا نرخ سود تسهیلات با سپرده در بانك مسكن فقط یك‌درصد كمتر از تسهیلات بدون سپرده مصوب این شورا است؟

داوود جعفریان قطب آبادی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد