آیا قوانین ضد‌انحصار از مصرف‌کننده حمایت می‌کنند؟

اکثر افراد فکر می‌کنند که قوانین ضد‌انحصار برای حمایت از مصرف‌کننده‌ها است، اما همانگونه که دردسرهای اخیر مایکروسافت در اروپا نشان داده، الزاما اینگونه نیست.
کمیسیون اروپایی از قوانین ضد‌انحصار برای به وجود آوردن سهم بازاری مناسب برای شرکت Real Networks، رقیب اصلی مایکروسافت در نرم افزار مدیا-پلیر، استفاده می‌کند و این کمیسیون به شدت به دنبال انجام آن است تا مایکروسافت مجبور به فروش یک نسخه خلاصه شده‌تر از نرم‌افزار ویندوزش گردد که محتوی مدیا پلیر نباشد. مایکروسافت این قضیه را پذیرفته، اما درخواست کرده تا نسخه جدید ویندوزش را «Windows XP Reduced Media Edition» نامگذاری کند (مایکروسافت و کمیسیون اروپایی در مورد نسخه کوچک‌تر سیستم ویندوز موفقت کردند، نشریه Wall Street، ۲۹ مارس ۲۰۰۵) کمیسیون اروپایی این نام را قبول نکرد و عنوان کرد که این نام، موجب دلسردی و کاهش فروش و گمراه کردن مصرف‌کننده می‌شود. دقیقا بیان نشد که استفاده از عبارت «Reduced Media» در نسخه‌ای که محتوی ویژگی‌های رسانه‌ای کمتری است، چگونه مصرف‌کننده را گمراه می‌کند. گرچه چگونگی کاهش فروش بدیهی بود. چرا یک ماشین فورد بدون رادیو باید خرید در حالی که می‌توانیم با همان هزینه یک ماشین فورد با رادیو داشته باشیم؟
(افشاگری: در سال ۲۰۰۲ من به مایکروسافت مشورت می‌دادم. دومین افشاگری: من یک ایده دارم. این دومین حقیقت فاش شده، بیشتر از اولی، در فهمیدن این حقیقت به من کمک کرد که کمیسیون اروپایی هرکاری انجام دهد لااقل از مصرف‌کننده حمایت نمی‌کند.)
اگر شما فکر می‌کنید امکان ندارد چنین عمل بی‌منطقی در اینجا رخ داده باشد، مجددا فکر کنید. با توجه به روشی که قوانین ضدانحصار ایالات‌متحده در پیش گرفته، که با قانون Sherman در سال ۱۸۹۰ آغاز گردید، هرگونه قرارداد یا طرحی که موجب محدود شدن تجارت گردد و نیز هرگونه انحصار، تلاش یا داشتن طرح‌هایی برای انحصاری‌سازی، ممنوع گردید. امروزه سه فیلسوف، دو اقتصاددان، یک مورخ و یک وکیل، که همگی آنها به فلسفه مادی Ayn Rand اعتقاد دارند، کتاب The Abolition Of Antitrust (لغو قوانین ضد‌انحصار) را تالیف کرده‌اند (Transaction Pablishers)، که در آن استدلال می‌شود که قوانین ضد‌انحصار باید لغو شوند. نویسندگان دلایل محکمی را در این مورد ارائه می‌دهند.
اگرچه اکثر اقتصاددانان، سوءاستفاده‌های مشخص از قوانین ضد‌انحصار را مورد انتقاد قرار می‌دهند، ولی در واقع تعداد اندکی از اقتصاددانان بر نبود این قوانین اعتقاد دارند و در زمینه‌های فلسفی آن را به مبارزه می‌طلبند. همه مقالات این کتاب، توسط اقتصاددانان و پنج پدیدآورنده دیگر آن به رشته تحریر درآمده است.
حال حرف اصلی آنها چیست؟
بهترین جمله پیرامون دعاوی فلسفی علیه قوانین ضد‌انحصار در مقاله فیلسوف Harry Binswanger آمده است: «ضد انحصار یعنی رقابت آزاد به زور اسلحه.» بینسوانگر یک تفاوت بنیادی میان توان اقتصادی و توان سیاسی‌ترسیم می‌نماید. وی اشاره می‌کند که توان اقتصادی به طور ساده قدرت تولید و تجارت است، در حالی که توان سیاسی، قدرت حکومت است و صرفا بر مبنای اعمال نیرو یا تهدید به اعمال نیرو است. یک فرد می‌تواند یک سهم بازاری بزرگ حتی در موارد نادر، یک سهم بازاری ۱۰۰درصدی و بدون مجبور کردن فردی دیگر به دست آورد. آن شخص به سادگی از طریق بهره‌وری خود، قدرت به دست آورده و به اجبار چیزی را از کسی منع نکرده است. بنابراین نباید تحت تعقیب قانونی قرار گیرد. مختصرا این دعوی فلسفی بینسوانگر علیه قوانین ضد‌انحصار است. اگرچه همه بیانات وی، ارزش خواندن دارد.
حتی جالب است بدانید که میلتون فریدمن از بزرگ‌ترین طرفداران بازار آزاد، توان اقتصادی و سیاسی را هنگام بحث پیرامون انحصار و قوانین ضد‌انحصار، با هم در می‌آمیخت. فریدمن در یکی از آثار خود در ۱۹۶۲، «سرمایه‌داری و آزادی» اظهار داشته: «انحصار، به طور ضمنی نبود گزینه‌های دیگر را نشان می‌دهد و در نتیجه از مبادله آزاد موثر جلوگیری به عمل می‌آورد.» اما دقیقا هم اینگونه نیست، مگر آنکه انحصارگر از قدرت قهری برای ممانعت مردم از مبادله با دیگران استفاده کند. انحصارگری که قدرت بازارش را از روش‌های جدید و تلاش خود به دست آورده، گزینه دیگری در اختیار مردم قرار می‌دهد که در غیر‌این صورت آن را نخواهند داشت.
بنابراین قوانین ضد‌انحصار چگونه پدید می‌آیند؟ دو مقاله، نوشته تاریخ شناس اریک دانیلز (Eric Daniels) و وکیل دادگستری توماس باودن (Thomas A.Bowden)، تاریخچه تفکر قانونی در مورد انحصار را در اختیار قرار می‌دهند. در اوایل قرن نوزدهم، «انحصار» برای مواردی بکار می‌رفت که دولت، یک قدرت اختصاصی و انحصاری به یک نماینده خود یا یک شرکت خصوصی می‌داد، قدرتی که مانع رقابت دیگران می‌شد. اما زمانی‌که شکل حقوقی شده سازمان‌ها وشرکت‌ها در اواخر قرن نوزدهم گسترش یافت و بنگاه‌ها، سهم‌های بازاری بزرگی را با صرفه‌های اقتصادی به مقیاس و کاهش قیمت به دست آوردند، رقبای کوچک‌تر و متحدین عقلایی شان از زبان قهرآمیز و دردسرآفرینی برای توصیف فعالیت‌های مسالمت‌آمیز چنین بنگاه‌هایی استفاده کردند. اقتصاددان Richard M.Salsman بررسی کرد که چگونه اقتصاددانان در اوایل قرن بیستم واژه بیگانه «رقابت کامل» را تحت شرایطی که هیچ کس قدرت تاثیرگذاری بر قیمت‌ها، سودآوری، نوآوری و تبلیغات نداشت، پذیرفتند. با چنین دیدگاه کاملی، Salsman استدلال کرد که این عمل برای اقتصاددانان و تحمیل‌کنندگان ضد‌انحصار تنها یک قدم کوچک بود تا انحصار هر شرکتی که قدرت تعیین قیمت، سودآوری، نوآوری و تبلیغات دارد را مورد اتهام قرار دهند.
این کتاب بسیار تاثیرگذار می‌شود هنگامی که نویسندگان آشکارا میان اعمال زور و عمل داوطلبانه تفکیک قائل می‌شوند و نیز هنگامی‌که داستان‌های هراس انگیزی در مورد ضد‌انحصار بیان می‌کنند.
ویراستار کتاب، Gray Hull،اشاره به شیمیدان‌های زیرک Dupont می‌کند که در سال ۱۹۲۰ سلفون را اختراع کرده و به لطف وجود بازاریابان خلاق به بازاریابی آن در سال ۱۹۳۰ پرداختند و فروش نان، کیک و دیگر موارد را دگرگون ساختند. در سال ۱۹۴۰، یک نظر سنجی ملی نشان داد لغاتی که آمریکایی‌ها آنها را بیشتر از همه دوست دارند، عبارتند از: «مادر»، «حافظه» و «سلفون.»
سپس قوانین ضد‌انحصار پا به عرصه گذاشت. دولت شرکت DuPont را متهم به انحصاری نمودن بازار سلفون کرد. اکثر متون و نوشته‌ها در این زمینه به این نکته اذعان دارند که دولت در این مورد شکست خورد، اما Hull موردی را بیان می‌کند که من در طول ۳۵ سال مطالعه پیرامون ضد‌انحصار با آن مواجه نشده‌ام: Dupont با لغو طرح‌های توسعه‌اش و عملا با تاسیس یک کارخانه برای یک رقیب، یعنی صنایع Olin موفقیت خود را تضمین کرد.
البته این کتاب ضعف‌هایی نیز دارد. دانیلز، تاریخ شناس اظهار می‌کند دولتی که حقوق ثبت اختراع را به اجرا درمی‌آورد، در واقع از عدم استفاده از نیرو و جبر حمایت می‌کند. من با دانیلز موافق هستم که اختراعات ایده مناسبی هستند و در عین حال نقض‌کنندگان قوانین ثبت اختراع از اعمال نیرو استفاده نمی‌کنند و سلزمن در یک مقاله تحسین برانگیز دیگری به اقتصاددان اوایل قرن بیستم شومپیتر بسیار انتقاد می‌کند. شومپیتر استدلال می‌نمود دورنما و دستاورد یک انحصارموقت، انگیزه قوی برای نوآوری است. شاید از این منظر بتوان او را یک قهرمان به حساب آورد.

مترجمان: مهشید آشتیانی، محمد امین صادق‌زاده
منبع: Tech Central Station، آگوست ۲۰۰۵

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد