پزشکان هم سلامت می‌خواهند

● نگاهی به آن روی سکه بهداشت و درمان
وقتی مریض می‌شویم و احساس کسالت داریم، وقتی احتیاج به یک مشاور داریم تا برای درمان ما را راهنمایی کند و یا وقتی نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کنیم، این پزشک است که همه دردهای جسمی و روانی ما را برطرف می‌کند اما تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که آیا خود پزشکان هم برای اینکه بتوانند درد ما را درمان کنند باید از سلامت کاملی جسمی و روانی برخوردار باشند؟
در تمام مشاغل عوامل زیان‌آوری وجود دارند که می‌توانند افرادی را که به آن شغل اشتغال دارند دچار بیماری کنند. عوامل متعددی هم در محیط کاری پزشکان سلامت آنها را تهدید می‌کند و گاه جانشان را به خطر می‌اندازد. حرفه پزشکی نیز مانند بسیاری از حرفه‌های سخت دیگر، مخاطراتی دارد و پزشکان گاه‌ بی‌آنکه بدانند در معرض عوامل خطرناکی هستند که ممکن است به جسم و روان آنها صدمه وارد ‌کند. هر کس دچار بیماری می‌شود به پزشک مراجعه می‌کند اما پزشکان تا چه حد به فکر سلامت خودشان هستند. محیطی که پزشکان در آن کار می‌کنند، بیماران و افرادی که او با آنها کار می‌کند، وسایلی که یک پزشک مجبور است برای درمان و تشخیص و معاینه از آنها استفاده کند، در صورتی که نکات ایمنی و بهداشتی در آن رعایت نشود، می‌تواند برای پزشک و سلامت او خطرآفرین باشد.
عوامل زیان‌آور در محیط کار پزشکان هم مانند حرفه‌های دیگر به پنج گروه عمده تقسیم می‌شوند که عبارتند از: عوامل زیان‌آور فیزیکی، عوامل زیان‌آور شیمیایی، عوامل زیان‌آور بیولوژیکی، عوامل زیان‌آور روانی و عوامل زیان‌آور ارگونومیک.
▪ عوامل فیزیکی
در خصوص عوامل فیزیکی زیان‌آور در محیط کار عمده فاکتورهایی که وجود دارند گرما، سرما، سر و صدا، افزایش و کاهش فشار و ارتعاش در محیط کار و پرتوهای یونیزان و غیر یونیزان است.
لازم است محیطی که پزشکان در آن کار می‌کنند، از نور، حرارت، سیستم گرمایشی و سرمای کافی برخوردار باشد و سر و صدا در آن به گونه‌ای نباشد که برای تمرکز و تصمیم‌گیری آنها آزاردهنده باشد. برای کاهش خطر پرتو‌ها می‌توان از نشانگرهای پرتو روی لباس پزشکانی که در این بخش‌ها کار می‌کنند، استفاده کرد.
محیط کاری برخی پزشکان به دلیل وجود سر و صدای برخی دستگاه‌ها، برای مثال در بخش‌های ویژه وجود ارتعاش، گرما یا سرمای نامناسب، وجود نور ناکافی یا حتی گرد و غبار، سلامت جسمی و روانی آنها را به مخاطره می‌اندازد. حتی شنیدن صدای اعتراض، ناله و فریاد بیماران دردمند و فریادهای همراهان آنها تنها گوشه‌ای از مواردی است که روی سلامت این افراد تاثیر می‌گذارد.
▪ عوامل بیولوژیک
از جمله خطرات بیولوژیکی سلامت پزشکان تماس‌های مکرر با انواع میکروب‌ها و باکتری‌ها و ویروس‌ها و قارچ‌هاو انگل‌هایی هستند که در محیط کاری وجود دارند. جراحات ناشی از فرورفتن سوزن در انگشتان، ترشح مایعات عفونی هنگام تعویض پانسمان بیماران، عفونت در اثر تماس با خون و مایعات و نمونه بافت‌های بیماری‌های خونی مانند ایدز و هپاتیت و خطر ابتلا به بیماری‌های مسری و واگیردار بیماران، از جمله دغدغه‌های پزشکان است و پزشکانی که با بیماران عفونی سرکار دارند باید بیش از دیگران مراقب سلامت‌شان باشند. از آنجایی که اجتناب از عوامل عفونی در بیمارستان و در بخش‌های عفونی امکان‌پذیر نیست، باید علاوه بر کنترل عفونت و ضدعفونی کردن محیط، وسایل ایمنی و لباس‌های مناسبی برای پیشگیری از ابتلا برای پزشکان فراهم شود.
پوشیدن لباس مخصوص سفید پزشکی، زدن ماسک و شستشوی مرتب آنها از سرایت و انتقال بیماری‌های عفونی به خود پزشک و به بیماران تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
رعایت نکات استاندارد و توجهات فردی سلامت پزشکان و بیماران و سایر کارکنان و همراهان بیماران را تضمین می‌کند. شستشوی صحیح دست‌‌ها به طور مرتب، اصول اولیه کنترل عفونت است. دست‌ها پیش و پس از تماس با هر بیمار حتی با وجود کار با دستکش باید شسته شود.
▪ عوامل شیمیایی
کار در بخش‌های گوناگون بیمارستان از جمله بخش رادیولوژی، اتاق عمل، بخش‌های ویژه و بخش‌های عفونی، پزشک را در معرض خطر عوامل شیمیایی متعددی قرار می‌دهد.
وجود سرب در محیط رادیولوژی، بوی بسیاری از حلال‌ها، مواد شستشودهنده و ضدعفونی‌کننده در اتاق عمل و بخش‌های ویژه، انواع اسیدها، بخارات ناشی از بسیاری داروهای تزریقی، کار با مواد رادیواکتیو و داروهای شیمی‌درمانی، همه و همه از عواملی هستند که سلامت جسمی او را تهدید می‌کنند. جراحت و بریدگی در اثر تماس با اجسام تیز و برنده مانند تیغ و سوزن، سوختگی و تاول در اثر تماس با تجهیزات ضدعفونی‌کننده، آب داغ و لوله‌های بخار، برق‌گرفتگی به دلیل اتصال به زمین یا عایق‌کاری نامناسب تجهیزات، جراحت پا و انگشتان در اثر افتادن اجسام مانند تجهیزات پزشکی، مسمومیت حاد در اثر آزادشدن ناگهانی مواد شیمیایی، تماس با پرتوهای اشعه ایکس و منابع رادیوایزوتوپ، تماس با پرتوهای لیزر، تماس با داروهای شیمیایی، خطر مسمومیت با بخار یا گاز‌های آزادشده هنگام ترکیب کردن مواد (مانند اسیدها یا اکسیدکننده‌های ترکیبات ارگانیک)، خطر مواجهه با گازهای بی‌هوشی، آسیب و تحریکات و بیماری‌های پوستی به دلیل استفاده مکرر از صابون، مواد شوینده و ضد عفونی‌کننده، تحریک و التهاب چشم، بینی و گلو در اثر تماس با ذرات گرد و غبار و بخارات مواد شوینده و پاک‌کننده، مسمومیت مزمن به علت تماس طولانی‌مدت با داروها و مواد ضدعفونی‌کننده و گازهای بی‌هوشی، حساسیت به لاتکس در اثر استفاده از دستکش‌های لاتکس و تماس با سایر تجهیزات پزشکی حاوی لاتکس همه و همه از جمله عوامل شیمیایی تهدید کننده سلامت پزشکان است.
▪ عوامل ارگونومیک
ایستادن‌‌های طولانی، شیفت‌های طولانی برای دانشجویان پزشکی و برخی پزشکان و همچنین شرکت در حوادث مانند سیل، آتش‌سوزی، جنگ و... کار در اتاق عمل و قرار گرفتن در وضعیت غیراستاندارد آنها را مستعد ابتلا به بیماری‌های عضلانی اسکلتی متعدد می‌کند. پزشکانی که در شیفت شب کار می‌کنند و چرخه زندگی معمولی را ندارند، بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری هستند. کمردردهای شدید به دلیل حالات بدنی نامناسب یا سرخوردن، لیزخوردن یا افتادن روی زمین‌های مرطوب، به‌ویژه در مواقع اورژانس، خستگی و کمردرد در اثر جابه‌جاکردن بیماران سنگین، یا ساعت‌های کار طولانی در حالت ایستاده سلامت آنها را تهدید می‌کند. از این رو انجام فعالیت‌های ورزشی در کاهش کمردرد و سایر مشکلات در این افراد مفید است.
▪ عوامل روانی
محیطی که هر فرد در آن کار می‌کند و ساعت‌های طولانی از روز را در آن به سر می‌برد، نقش مهمی در سلامت روان افراد دارد. هرچه این محیط شادتر و همراه با اتفاقات خوشایند باشد، روحیه‌ای تازه برای ادامه کار به فرد می‌بخشد اما برخی از محیط‌های کاری سرشار از حوادث و اتفاقات ناگوار است که عده‌ای مجبورند بدون اینکه شکایتی داشته باشند، روز را در آن به شب و شب را به صبح برسانند. پزشکان از جمله افرادی هستند که مجبورند با وجود مشکلات زندگی خویش با درد و رنج بیماران همدلی کنند. دیدن کودکان سرطانی که در مراحل پایانی زندگی هستند، فوت بیماران، عود دوباره بیماری آنها و ناله‌های مادران و پدران و همراهان همه و همه روی روان پزشکان اثر می‌گذارد اما با این حال نباید اجازه دهند روحیه شان خدشه‌دار شود. از طرفی تولد یک نوزاد و بهبود بیماران به آنها روحیه‌ای تازه‌ برای ادامه کار می‌بخشد. بنابراین تفریحات و سرگرمی‌ها و مسافرت‌های دوره‌ای و خواندن کتاب‌هایی که موجب تجدید قوا و ایجاد روحیه‌ای شاد در آنها می‌شود در سلامت روان پزشکان نقش موثری دارد.

منبع : روزنامه سلامت