سیمای مسجد در عصر ظهور

مسجد در عصر ظهور از جایگاه مهمی برخوردار خواهد بود، چنانکه محل ظهور و ندای جهانی و اجتماعی یاران و اعوان حضرت مهدی(عج) در مسجدالحرام با فضیلت‌ترین مساجد است.
همچنین بنا بر وجود روایات گوناگون، پایتخت حکومت حضرت مهدی(عج) شهر کوفه است و ایشان مسجد سهله را محل سکونت و مسجد کوفه را محل تشکیل ستاد فرماندهی خود قرار خواهند داد.
زمانی که فضل بن عمر از حضرت صادق(ع) درباره محل حکومت مهدی(عج) سوال کرد، آن حضرت فرمود: مقر سلطنت ایشان (امام زمان) شهر کوفه است و محل حکومتش مسجد جامع کوفه ومحل بیت‌المال و تقسیم غنایم مسجد سهله است.
همچنین امام صادق(ع) فرمودند:‌ آن مسجد (مسجد سهله) منزل صاحب ما است، هنگامی که با اهل خویش به شهر کوفه وارد شود در این باره روایات متعددی وجود دارد. باتوجه به مجموعه روایات و ماخذ دینی در خصوص برنامه‌های حضرت مهدی(عج) نسبت به مساجد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱) توسعه فیزیکی مساجد:
از اولین برنامه‌های حضرت مهدی(عج) توسعه بسیار مساجد، بخصوص توسعه مسجد کوفه است که تحت تاثیر تشکیل حکومت در این شهر قرار می‌گیرد.
روایتی از امیرمومنان علی(ع) نقل شده است که فرمودند: روزی برسد که کوفه به حیره وصل شود و زمین‌های آن چنان مرغوبیتی پیدا کند که یک ذراع زمین آن به چند اشرفی فروخته شود و مسجدی در حیره بنا شود که دارای ۵۰۰ در باشد و نماینده قائم(عج) در آن نماز بگذارد،‌ زیرا مسجد کوفه برای آن‌ها تنگ خواهد بود و ۱۲ پیشنماز عادل در آنجا نماز می‌گذارند.
راوی می‌گوید: عرض کردم: یا امیرالمومنین آیا مسجد کوفه در آن روز گنجایش این همه جمعیت را دارد؟ حضرت فرمودند: ۴ مسجد برای قائم ساخته می‌شود، مسجد کوفه کوچکترین آن‌ها است. مسجد کنونی کوفه و دو مسجد دیگر در آن روز، در این دو طرف کوفه واقع است و با دست مبارک به نهر اهل بصره و کوفه و نجف اشاره کرد.
همچنین در روایت مفصل بن عمر از امام صادق(ع) چنین نقل نمود: هنگامی که قائم آل محمد(ص) قیام کند که پشت شهر کوفه مسجدی بنا کند که دارای هزار در باشد و خانه‌های کوفه به نهر کربلا متصل شود.
۲) دستور عدم تخریب مساجد به اصحاب خویش:
امام به هیچ وجه به مردم اجازه تخریب مسجدی را بدون علت و به طور خودسرانه نمی‌دهند. از امیرمومنان(ع) روایت شده است که فرمودند: مهدی(عج) از اصحابش پیمان می‌گیرد. بر اینکه دست به سرقت نزنند و ... مسجدی را خراب نکنند. اما اگر مصالح نظام اسلامی و نیاز عمومی ایجاب نماید، آن حضرت(عج) مجوز تخریبش را صادر می‌فرمایند.
۳) انهدام و نابود کردن بدعت‌های موجود در مساجد:
پاکسازی قسمت‌هایی از مساجد که خارج از سنت نبوی ساخته شده از دیگر برنامه‌های حکومتی آن حضرت است.
در این باره حدیث ذیل موید است.
ابوهاشم جعفری گفت: نزد امام حسن عسکری(ع) بودم که فرمودند: هرگاه حضرت قائم(عج) قیام کند به انهدام مناره‌ها و مقصو ره‌هایی که در مساجد است فرمان می‌دهد.
راوی گوید: با خود گفتم این کار به چه معنایی است؟ امام(ع) رو به من نمود و فرمود: به معنای بدعت‌گذاری در دین است که هیچ پیامبر(ص) و حجت خدا به ساخت آن اقدام ننموده است.
نیز امام باقر(ع) فرمودند اولین کاری که قائم ما انجام می‌دهد آن است که سقف مساجد را خراب می‌کند و دستور می‌دهد خیمه‌ای همانند خیمه‌ موسی(ع) برپا دارند.
۴) تخریب مساجد ملعونه و مساجدی که بدون قصد و قربت ساخته شده‌اند:
حضرت حجت(عج) دستور تخریب مساجدی را که قربت در آنها نیست صادر می‌نمایند.
بخصوص دستور تخریب ۴ مسجد کوفه که با انگیزه شادمانی از شهادت حضرت حسین بن علی(ع) پس از فاجعه کربلا نباشد.
امام صادق(ع) فرمودند: قائم(عج) پس از اینکه شرق و غرب زمین را طی نمود به کوفه و مسجد کوفه می‌آید و مسجدی را که یزید بن معاویه پس از قتل امام حسین(ع) بنا کرد منهدم می‌کند، آن‌ مسجدی نیست که برای خدا ساخته شده باشد و سازنده آن ملعون است.
حضرت امام صادق(ع) فرمودند: وقتی قائم(ع) قیام کند داخل کوفه می‌شود و دستور انهدام مساجد چهارگانه را صادر می‌فرماید و آنها را مانند سایبان حضرت موسی(ع) قرار می‌دهد و همه مساجد را به صورتی که در زمان رسول خدا(ص) بودند، ساده و بدون اشراف و تجمل تغییر شکل می‌دهد شاهراه را حدود ۲۰ ذراع تعریض می‌کند (کنایه از وسعت راه‌ها) و هر مسجدی را که در مسیر توسعه شهری قرار گیرد، خراب می‌کند و تمام ایوان بالکن‌ها و ناودان‌هایی را که تشرف بر راه با شند از بین می‌برد.
۵) بازگرداندن مسجدالحرام و مسجدالنبی و مسجد کوفه به شکل و جایگاه اصلی خود:
ابا بصیر از امام صادق(ع) روایت کرده است که فرمودند: هنگامی که قائم(عج) قیام نماید، بیت‌الحرام و مسجد رسول خدا(ص) و مسجد کوفه را به جایگاه اصلی خود بازگرداند.
۶) مسجد، جایگاه دانشگاه علوم قرآنی در عصر ظهور:
مسجد در عصر نبوی تنها محل عبادت نبود بلکه در مسجد به امورگوناگون اجتماعی، سیاسی، نظامی و فرهنگی رسیدگی می‌شد و تشکیل حلقه‌های آموزشی از جمله نمونه‌های بارز بهره‌برداری فرهنگی از مسجد به شمار می‌آ‌مد. آن گونه که از احادیث بر می‌آید مساجد عصر ظهور نیز دارای چنین کارکردهایی خواهند بود و آموزش علوم اسلامی و قرآن در آن‌ها جریان خواهد داشت و برای قرآن‌آ‌موزی خیمه‌‌گاه مسلمانان،‌ اعم از عرب و عجم خواهند شد.
ابن نباته از امام علی(ع) نقل می‌کند که فرمودند: گویا غیر عرب را می‌بینیم که خیمه‌هایشان در مسجد کوفه برپاست و به مردم قرآن را همان گونه که نازل شده یاد می‌دهند.
امام صادق(ع) فرمودند: چگونه خواهید بود اگر اصحاب قائم خیمه‌ها را در مسجد کوفه نصب کنند؟ آن گاه امام(ع) به سوی کوفیان آید و کاری نو از سر گیرد که بر عرب گران آید.
۷) مسجد، مرکز قضاوت و دادرسی:
امام صادق(ع) فرمودند: مرکز حکومت مهدی(عج) در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی دو مسجد اعظم کوفه است.
در مجموع، آنچه از احادیث گوناگون بر می‌آید رعایت اصل سادگی در تاسیس مساجد، اجتناب از تجمل‌گرایی و پاک‌سازی مساجد از ظواهر ابداعی و غیر اسلامی، احیای ارزش‌های اصیل اسلامی در ساختمان مساجد و اولویت‌ درون‌‌گرایی به ظاهر آرایی سیمای کلی مساجد عصر ظهور خواهد بود.
طبق روایتی به نقل جابر از امام باقر(ع) هنگامه ظهور، بخشی از بنای سمت راست مسجد دمشق فرو می‌ریزد.

‌حجت‌‌الاسلام حسنجان عبدی
منابع:
۱- بحارالانوار،‌ ج ۵۲، ص ۳۶۴-۳۴۴، ح ۵۳، ص ۱۱، ج ۵۲، ج ۲۳۷، ج ۵۳، ص ۱۰۴، ج ۵۲، ص ۳۸۶
۲- کتاب الغیبه، ص ۴۶۸
۳- الکافی، ج ۴، ص ۵۴۳
۴- من لا یحضر، ج ۱، ص ۲۳۶

منبع : روزنامه رسالت