انابت و تسلیم

● انابت (بازگشت به‌سوی خدا)
بدان که انابت بازگشت از هر چیزی غیر از خداست و رو آوردن به خدای تعالی در دل و در گفتار و کردار، تا پیوسته در فکر و ذکر و طاعت او باشد، و این آخرین درجات توبه و بالاترین مراتب آن است، زیرا توبه بازگشت از گناه به‌سوی خداست، و انابت بازگشت است به سوی او - سبحانه - از مباحات نیز، پس آن مقامی عالی و جایگاهی بلند است. خدای سبحان می‌فرماید:
به سوی پروردگارتان بازگردید و او را گردن نهید.
(وَ اَنیبُوا اِلٰی رَبِّکُمْ وَ اَسْدِمُوا لَهُ ) (سورهٔ زمر، آیهٔ ۵۴)
و می‌فرماید:
و پند نمی‌گیرد مگر کسی که به‌سوی خدا باز گردد.
(وَ مٰا یَتَذَکَّرُ اِلّٰا مَنْ یُنیبُ ) (سورهٔ مؤمن، آیهٔ ۱۳)
و می‌فرماید:
و بهشت برای پرهیزکاران نزدیک شود و دور نباشد، این است آنچه به کسانی که به‌سوی خدا باز گردند و نگاهبان [فرمان خداوند]اند وعده داده می‌شود، هر که از خدای رحمان در نهان بترسد و با دلی گراینده به‌سوی او آید، [به آنها گویند] به سلام و سلامت به بهشت درآئید، این است روزه پاینده و جاودانی، هر چه بخواهند آنان راست و نزد ما بیشتر هست.
(وَ اُزْلِفَتِ الْجَنَّهُٔ لِلْمُتْقینَ غَیْرَ بَعیدٍ، هٰذٰا مٰا تُوعَدُونَ لِکُلِّ اَوّابٍ حَفیظٍ، مَنْ خَشِیَ الرَّحْمٰنَ بِالْغَیْتِ وَ جاءَ بِقلْبٍ مُنیبٍ، ادْخُدُوهٰا بِسَلامٍ ذٰلِکَ یَوْمَ الْخُلُودِ، لَهُمْ مٰا یَشاؤُنَ فیها وَ لَدَیْنٰا مَزید) (ق، ۳۱-۳۵)
و بازگشت و انابهٔ بنده به سه چیز تمام می‌شود:
اول : اینکه با تمامی باطن خود به او توجّه کند تا دلش در فکر او غوطه‌ور و شیفته گردد.
دوم: آنکه از یاد او و یاد نعمت‌ها و داده‌های او و یاد دوستان و نزدیکان او تهی و غافل نباشد.
سوم: آنکه بر طاعات و عبادات او با خلوص نیّت مواظبت نماید.
● تسلیم (گردن نهادن)
بدان که تسلیم، که تفویض (واگذاشتن) نیز نامیده می‌شود، به معنی رضا نزدیک است، بلکه فوق رضا و خشنودی است، زیرا عبارت از ترک خواهش‌ها در اموری که بر او وارد می‌شود: و واگذاشتن همهٔ آنها به خدا، با قطع کلّی تعلّق خویش به آنها، به‌این معنی که طبع او به چیزی از آنها تعلّق نداشته باشد. پس آن بالاتر از رضاست، زیرا در مرتبهٔ رضا افعال خدا موافق طبع اوست، پس طبع ملحوظ و منظور است، و در مرتبهٔ تسلیم طبع و موافقت و مخالفت آن بکلّی به‌خدای سبحان واگذار شده است، و بالاتر از مرتبهٔ توکّل نیز هست، زیرا توکل، چنان‌که خواهد آمد، عبارت است از اعتماد در امور خویش بر خدا، و آن به منزلهٔ وکیل نمودن خداست در امور خود، و گوئی خدا را به مثابهٔ وکیل خود قرار داده است، پس تعلّق او به امور خود باقی است، ولی در مرتبهٔ تسلیم قطع کلّی علاقه از امور متعلّق به خویش است.

منبع : مطالب ارسال شده