مدل هایی برای تجارت الکترونیک

انسان‌ ‌از ابتدای خلقت تاکنون روشهای تجاری متفاوتی را تجربه کرده‌است. در ابتدا‌ ‌سیستم تبادل کالا رایج بود. شکارچی گوشت را با سلاح عوض می‌کرد. این سیستم‌ ‌اشکالات فراوانی داشت. مثلا ممکن بود شکارچی نتواند سلاح سازی را پیدا‌ ‌کند که به گوشت احتیاج داشته باشد، در این صورت گوشتها فاسد می‌شدند. ‌‌
در‌ ‌بعضی تمدنها سیستم کالای محبوب به وجود آمد. در سرزمینی که گندم غذای اصلی‌ ‌مردم آن بود، شکارچی گوشت را با گندم و گندم را با سلاح تعویض می‌کرد. این‌ ‌روش هم مشکلات زیادی داشت. کالای محبوب در سرزمینهای مختلف متفاوت بود. از‌ ‌طرف دیگر معیاری برای سنجش ارزش آن وجود نداشت و حمل و نقل آن هم مشکل بود.‌ ‌بدون شک اختراع پول اولین انقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود،‌ ‌حمل آن آسانتر بود، فاسد نمی‌شد و همه طالب آن بودند. فواید استفاده از‌ ‌پول به اندازه‌ای بود که حتی تا چند دهه قبل کمتر کسی انتظار یک انقلاب‌‌ ‌دیگر را داشت. ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و‌ ‌ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت‌ ‌کشتی بود. در حدود۲۰۰۰ ‌ ‌سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را بکار بردند تا از دریا‌ ‌بگذرند و به سرزمینهای دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار‌ ‌مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمینهای دیگر آغاز شد.‌ ‌اکنون، شبکه جهانی اینترنت مانند همان کشتی است که نه تنها فواصل‌ ‌جغرافیایی، بلکه اختلافات زمانی را نیز کمرنگ نموده و صحنه را برای نمایشی‌ ‌دیگر آماده کرده‌است.ترکیب تجارت و الکترونیک از سال۱۹۷۰‌ ‌آغاز شد. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای این‌ ‌تکنولوژی از جمله زیرساختار مخابراتی، مسائل قانونی و ایمنی پیام رسانی‌ ‌مهیا شود.‌‌
مهم‌ترین هدف در تجارت حال چه از روشهای بسیار پیشرفته‌ ‌الکترونیکی استفاده کند و چه از روشهای سنتی و قدیمی -همانا دستیابی به‌ ‌پول و سود بیشتر است. طبیعتا در این میان، نقش بانکها و موسسات اقتصادی در‌ ‌نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی که در سال۱۹۹۴‌ ‌اینترنت قابلیتهای تجاری خود را علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به‌ ‌نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی‌ ‌بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار‌ ‌انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس‌ ‌به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای‌ ‌بانکداری و اقتصادی بشمار می‌رود.‌‌
بانکداری و‌ تجارت الکترونیک ‌هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده‌ ‌تبدیل شده‌است و تطبیق آن با سیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز‌ ‌به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد.‌‌
در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک‌ ‌درمی یابیم که بورسهای اوراق بهادار نیز موسسات دیگری بودند که به سرعت‌ ‌فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند که در عرض‌‌ ‌مدت کوتاهی، با توجه به برتریهای اینترنت در مقایسه با روشهای قدیمی، به‌ ‌دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیتهای بی نظیری دست یابند.‌‌
تجارت الکترونیک،‌ ‌علی رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سالهای اخیر رشد فزاینده و‌ ‌غیرقابل پیش بینی داشته‌است. این رشد تصاعدی حاصل استفاده از یک ابزار،‌ ‌یعنی اینترنت می‌باشد. البته تجارت الکترونیک فقط در شاخصه‌ها یا کشورهای‌ ‌خاصی جا افتاده و استفاده می‌شود. برای مثال، در سال۱۹۹۷‌ ‌صنعت جهانگردی و توریسم مسئول۲۰‌ ‌تا۳۰درصد از فروشهای مجازی بوده.‌‌
تجارت الکترونیک واژه‌ای است که برای تجارت از طریق سیستم‌های اطلاعاتی، ارتباطی بکار می‌رود. تجارت الکترونیک با وجود اینکه مدت زمان زیادی از عمر آن نمی‌گذرد ولی نقش بسزا و چشمگیری در زندگی روزمره ما به عهده گرفته‌است به طوری که اجتناب از آن کار آسانی نیست. یکی از ساده‌ترین و کار آمدترین نقش تجارت الکترونیک در زندگی روزمره کاربران اینترنتی، خرید و فروش اجناس و تبادل وجوه مربوطه از طریق کارتهای هوشمند می‌باشد.‌
‌ ‌تجارت الکترونیک مجموعه ارتباطات ، مدیریت اطلاعات و قابلیت های امنیتی است که به سازمانها, بنگاهها ,شرکت ها ,عامه مردم ,دولت و..... اجازه می دهد که اطلاعات خدمات و کالاهای خود را بهینه تر آسانتر و سریع تر با استفاده از شبکه‌های ارتباطی کامپیوتری، بویژه اینترنت عرضه دارند. تجارت الکترونیک، تجارت بدون کاغذ است. به وسیله تجارت الکترونیک تبادل اطلاعات خرید و فروش و حمل و نقل کالاها، با زحمت کمتری انجام می گیرد .‌
‌ ‌تجارت اینترنتی باعث می شود ارتباط شرکتها بنگاهها و کلیه نهاد ها ی مرتبط با تجارت ساده تر و سریع تر انجام گیرد .تجارت الکترونیک مجموعه فعالیت ها و خدماتی است که جستجوی اطلاعات، مدیریت اطلاعات و تبادلات ، بررسی وضعیت اعتبار، ایجاد اعتبار، پرداخت مجازی، گزارش گیری و مدیریت اعتبارها را در اینترنت با ارتباط دیجیتالی امکان پذیر می سازد. بسیاری از مردم، تجارت الکترونیک را منحصر به خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت می‌دانند، در حالی که این امر فقط بخش کوچکی از تجارت الکترونیک را تشکیل می‌دهد در اصل تجارت الکترونیکی می تواند کلیه جنبه‌های تجاری و اقتصادی را دربرگرفته باشد. به سادگی می‌توان هرگونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الکترونیک دانست. و می توان گفت تجارت الکترونیک پل الکترونیکی بین مراکز تجاری خریداران و فروشندگان است
‌ ‌در تجارت سنتی، خریدار و فروشنده توانایی برقراری ارتباط فیزیکی را با هم داشتند. اما در تجارت الکترونیک، طرفین باید با زبان دیجیتالی یکسان با هم به گفتگو بنشینند.این دنیای مجازی، باعث می شود که طرفین مبادلات تجاری توانایی رد و بدل کردن اطلاعات را داشته باشند و همدیگر را ارزیابی کنند.امانکته بسیار مهمی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد امنیت ارتباط در تجارت الکترونیک است چرا که بر خلاف تجارت سنتی، خریدار و فروشنده همدیگر را در هنگام مبادله تجاری نمی بینند و باید راهی برای شناسایی منبع اطلاعات و گارانتی صحت اطلاعات در هنگام جا بجایی وحفاظت اطلاعات پایه گذاری شود.
در ابتدای پیدایش تجارت الکترونیک، چیزی بیش از یک اطلاع رسانی ساده تجاری نبود و هرکس می‌توانست محصولات خود را با استفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ نماید. اما اکنون هدف از بکارگیری تجارت الکترونیک، ارائه روشی جدید در انجام امور بازرگانی می‌باشد.‌
‌ ‌هدف از تجارت الکترونیک که در واقع ترکیبی از تکنیکها و شگردهای بازرگانی است همکاری، رقابت و بازدهی بیشتر شرکتهای مختلف می‌باشد به طوری که طی ۱۵سال گذشته سبب توانایی شرکتها در زمینه‌هایی مثل اصلاح روشهای تجارتی و پیشرفت در زمینه ارتباطی با شرکتهای مرتبط و بالاخره گسترش دامنه بازرگانی، تجاری حتی در مقیاسهای بزرگ و جهانی شده‌است
تجارت الکترونیک دارای مدل های زیر است:
- تجارت Business‌ ‌Business to‌-‌B‌‌۲( B تجارت اینترنتی بین دو بنگاه )‌‌ ‌
- تجارت Consumer‌ ‌Business to‌-‌C۲‌‌( B تجارت الکترونیکی بین بنگاه و مصرف کننده ) خرده فروشی‌ ‌- تجارت Consumer‌ ‌Consumer to‌-‌C‌‌۲( C تجارت الکترونیک بین مصرف کننده و مصرف کننده )‌
- تجارت Administration‌ ‌Business to‌-‌A۲‌‌( B کلیه معاملات مالی و تجاری بین شرکتها و سازمانهای دولتی )‌‌ ‌
- تجارت Administration‌ ‌Consumer to‌-‌A۲‌( C هر گونه امور کسب کار بین دولت و مردم )‌
- تجارت Government‌ ‌Government to‌- G‌۲‌G
- تجارت ‌Government to Business‌ -B‌۲‌G‌
- تجارت E‌۲‌G‌-mployee E‌ ‌Government to
- تجارت ‌Peer to Peer‌ - P‌۲‌P‌
● تجارت فروشنده با فروشنده
‌B‌‌‌۲B ‌ اولین روش خرید و فروش معاملات الکترونیکی است و بیشترین عایدی را دارد.در این مدل، همه افراد و خدمات مرتبط با تجارت بین المللی از قبیل: تامین کنندگان، خریداران،فرستندگان دریایی کالا، پشتیبانی، خدمات ( سرویسها) بازرسی، اخبار بازاریابی و کاربریهای نرم افزار که موجب سهولت در امور تولید و خرید و فروش می‌شوند، در یک محل گردهم می‌آیند. ‌B‌۲‌B‌ در جایی استفاده می‌شود که بخواهیم خرید و فروش عمده را به کمک تجارت الکترونیکی انجام دهیم و خارج از حیطه خرده فروشان عمل نماییم، چرا که خرده فروشی در اینترنت با خطرات بسیار همراه‌است، زیرا مشتریان تمایل ندارند تا همه چیز را از روی اینترنت خریداری کنند. شرکت ‌CISCO‌ یکی از اولین شرکتهای بزرگی بود که در جولای ۱۹۹۶سایت تجارت الکترونیکی خود را راه اندازی کرد. یک ماه بعد شرکتهای کامپیوتری مانند ‌MICROSOFT‌ و ‌IBM‌ نرم افزارهای تجاری خود را که امکان انجام فروش از طریق اینترنت را فراهم می‌کرد، به بازار عرضه کردند. به صورت طبیعی، در ‌B۲‌B‌ فروش مستقیم منبع اصلی درآمد به حساب می‌آید، مانند وقتی که یک فروشنده محصول خود را به یک فروشنده دیگر مستقیما می‌فروشد. با وجود این، وب می‌تواند روی فروش مستقیم تاثیر بگذارد و این قاعده را بر هم بزند.‌
در این نظام جدید، مشکلاتی نیز وجود دارد، ازجمله اینکه رودر رو نبودن مشتری و فروشنده باعث می‌شود که معامله به صورت مجازی صورت گیرد. این مشتریان برای دریافت اطلاعات بیشتر باید با تلفن به مرکز اصلی وصل شوند، اما هیچ تضمینی برای اینکه کسی در آن سوی خط باشد، وجود ندارد.‌
● تجارت فروشنده و مصرف کننده
‌ ‌بیشترین سهم در انجام تجارت الکترونیکی از نوع ‌C۲‌‌B‌ است که به معنای خرده فروشی می‌باشد. این نوع تجارت، با گسترش وب به سرعت افزایش پیدا کرد و اکنون به راحتی می‌توان انواع و اقسام کالاها را از شبکه خریداری کرد. ‌C۲B‌ با راه اندازی سایتهایی چون ‌AMAZON‌ و ‌CDNOW‌ آغاز شد.‌
در تجارت الکترونیکی ‌C۲‌‌B‌ در یک طرف معامله، تولیدکننده ( فروشنده) محصول و در طرف دیگر، خریدار ( مصرف کننده نهایی) قرار دارد. اما مشکلات امنیتی شبکه تاثیر منفی بر روی حجم معاملات گذاشته‌است و بسیاری از مشتریان نسبت به دزدیده شدن اطلاعات شخصی شان توسط هکرها ترسیده‌اند. در عین حال هنوز معاملات بسیاری در این مدل صورت میگیرد در ایران نیز این روش رونق دارد برای مثال می‌توان شرکت شهروند را مثال زد.‌
● ‌تجارت مصرف کننده با مصرف کننده
‌ ‌در این مدل تجارت الکترونیکی، مزایده‌ها و مناقصه‌های کالا از طریق اینترنت انجام می‌گیرد. مدل ‌C۲‌‌C‌ شبیه یک سمساری است. ایده اصلی این مدل این است که مصرف کنندگان با یکدیگر بدون واسطه به خرید و فروش بپردازند. EBAY‌، بزرگ‌ترین نمونه اولیه مدل ‌C‌۲C‌ می‌باشد. ‌EBAY‌ خود چیزی نمی‌فروشد و به عنوان واسطی بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کند. به عنوان مثال، ‌EBAY‌ اجازه می‌دهد که فروشنده قیمت اولیه خود را در حراجی قرار دهد و سپس شرکت کنندگان در حراج قبل از اتمام مدت باید روی کالای به حراج گذاشته شده اظهار نظر کنند. سایتهای اینترنتی دیگر مانند ‌AUTOBYTEL‌ و ‌CARSMART‌ نمونه‌هایی از مدل ‌C۲‌C‌ می‌باشند. به دلیل ناچیز بودن هزینه تبلیغات در اینترنت، استفاده از مدل ‌C۲‌‌C‌ برای فروش کالاها مورد توجه قرار گرفته‌است.‌
‌● تجارت مصرف کننده با فروشنده
در حالی‌که بازار مصرف روی خط روز به روز در حال گسترش است، بسیاری از خریداران دریافته‌اند که شیوه انتخاب محصول بسیار متنوع است ،چون وقتی که مصرف کنندگان، سایتهایی را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود می‌یابند، یافتن خود محصول در آن سایت و به دست آوردن قیمت محصول اغلب کاری دشوار است.‌
بنابراین، برای راحت تر کردن امر خرید، نیاز به روشهای جدید خرید و فروش اینترنتی است که در آن شرکتهایی مانند واسطه‌هایی بین مصرف کننده‌ها و فروشنده‌ها تلاش می‌کنند تا خریداران را به بهترین وجهی در خریدشان کمک کنند. اساس کار آنها هم مبتنی بر مدل ‌B۲C‌ می‌باشد.‌
● ‌تجارت نقطه به نقطه
‌ ‌مدل تجارت الکترونیکی ‌P‌‌۲P‌ برای تسویه حساب کردن شرکت کنندگان در حراج با فروشنده ‌است که مشهورترین آنها سرویسی است به نام ‌PAYPAL‌ که در قسمت کارتهای هوشمند بیشتر به آن می‌پردازیم. تجارت ‌P‌۲‌P‌ در چهارچوبی کار می‌کند که افراد بتوانند مستقیما با هم پول رد و بدل کنند و در حالی که سهم اصلی داد و ستد پولی را نقل و انتقالات رو در رو برعهده دارد، فن آوری تلفنهای همراه تعداد افراد بیشتری را در داد و ستد غیرحضوری سهیم می‌کند.‌
با استفاده از سخت افزار ‌MONDEX‌ که زیر مجموعه ‌MASTERCARD‌ می‌باشد، کاربران قادرند تا نقل و انتقالات الکترونیکی پولی خود را انجام دهند و پول خود را از یک کارت اعتباری، به کارت اعتباری دیگر منتقل نمایند. نحوه استفاده از تلفن همراه بدین صورت است که به جای فن آوری ‌GSM‌ که استاندارد معمول ارتباطی تلفن همراه در بسیاری از کشورها، بویژه در اروپاست،فناوری دیگری تحت عنوان پروتکل بکارگیری نرم افزار کاربردی از طریق تجهیزات بی سیم که به اختصار ‌WAP‌ نامیده می‌شود، جایگزین می‌گردد. در این شیوه جدید، هر تلفن همراه از طریق مرکز تلفن با یک کامپیوتر سرویس‌گر مرتبط می‌شود و می‌تواند نرم افزار مورد نیاز کاربر خود را بر روی کامپیوتر مذکور فعال نماید. بدین ترتیب،استفاده کننده می‌تواند اطلاعات خود را از طریق کامپیوتر سرویس‌گر که خود از طریق اینترنت و یا شبکه‌های ارزش افزوده ( ‌VAN‌ ) به مراکز تجاری و خدماتی متصل است، ارسال و یا دریافت نماید.‌
● ‌تجارت فروشنده با اداره
‌ ‌این نوع تجارت الکترونیکی، شامل تمامی مبادلات تجاری - مالی بین شرکتها و سازمانهای دولتی است. تامین نیازهای دولت توسط شرکتها و پرداخت عوارض مالیاتها از جمله مواردی است که می‌توان در این گروه گنجاند. تجارت ‌A۲‌B‌ در حال حاضر روشی تازه قلمداد می‌شود، ولی در آینده‌ای نزدیک، زمانی که دولتها به ارتقای سطح ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهد کرد.‌
● تجارت مصرف کننده با اداره
‌ ‌مدل تجارت الکترونیکی ‌A‌۲C‌ هنوز پدیدار نشده‌است،ولی به دنبال رشد انواع ‌C۲‌B‌ و A‌۲B‌، دولتها احتمالا مبادلات الکترونیکی را به حیطه‌هایی همچون جمع آوری کمکهای مردمی،پرداخت مالیات بر درآمد و هرگونه امور تجاری دیگری که بین دولت و مردم انجام می‌شود، گسترش خواهند داد.‌

سید محسن علیمرادی

منبع : روزنامه رسالت