در برابر کودکان جبهه گیری نکنید

به اعتقاد كارشناسان ، در تربیت موثر وجود حد و مرز برای كودكان ضروری است . اگر ما آنها را درست راهنمایی كنیم ، فرزندانمان آماده پذیرش می شوند؛ چرا كه كودكان دوست دارند والدین خود را خشنود كنند؛ اما بیشتر ما در تعیین حد و مرز برای كودكانمان مهارتی نداریم. زیاد صحبت می كنیم ، نمی توانیم به طور واضح منظور خود را بیان كنیم ، ولی اگر می خواهیم فرزندانمان از ما حرف شنوی داشته باشند، مثلا كتك كاری نكنند، اسباب بازی هایشان را مرتب كنند یا بموقع به رختخواب بروند، بهتر است راهبردهای خاصی را به كار گیریم .
واضح و روشن صحبت كنید
بسیار دیده ایم كه والدین برای حد و مرز گذاشتن و ادب كردن فرزندانشان سربسته و مبهم صحبت می كنند . می گویند مودب باش، اذیت نكن، شلوغ نكن . این راهنمایی های كلی برای هر كودكی معنای خاصی دارد. كودكان از ما می خواهند، انتظاراتمان را به طور روشن و واضح بیان كنیم . حد و مرز مشخص به كودك می گوید دقیقا چگونه باید رفتار كند. مثلا در كتابخانه آهسته صحبت كن، وقتی از خیابان عبور می كنیم دست مرا بگیر یا موقع غذا خوردن حرف نزن . این راهبرد در واقع میزان پذیرش و حرف شنوی كودكان را افزایش می دهد.
· انتخاب های دیگر
در بسیاری موارد می توانید به فرزندانتان فرصت یك انتخاب محدود شده بدهید تا خودش تصمیم بگیرد كه چگونه دستورات شما را انجام دهد. گاهی آزادی عمل در تصمیم گیری به كودك احساس قدرت و تسلط می دهد كه این امر بتدریج باعث كاهش مقاومت در برابر والدین می شود. به طور مثال به او بگویید: الان وقت حمام است . می خواهی دوش بگیری یا در وان حمام كنی ؟ می خواهی نیم ساعت صبح ، نیم ساعت بعدازظهر ریاضی تمرین كنی ؟ یا یك ساعت صبح؟ و... از این رو والدین بهتر و سریعتر می توانند به كودك خود پیشنهادهایی بدهند. آنها انتخاب محدودی برای كودكان تعیین می كنند؛ اما می توانند تغییراتی در آن پدید آورند. به عبارتی دیگر این گونه انتخاب محدود، اما تغییر پذیرند.
· قاطع باشید
زمانی كه عدم پذیرش و سرپیچی رخ داد و احتمالا كودك به خودش یا دیگران آسیب رسانده باشد به موقعیت محدود كننده قاطع نیاز داریم . یك محدودیت قاطع به كودك می گوید باید رفتار نامطلوبش را متوقف كند و فورا حرف شما را بپذیرد.
مثلا همین الان برو تو اقامت ، بس كن ، اسباب بازی هایت را پرت نكن . البته این قاطعیت از طریق جدیت در چهره و صدا بخوبی نمایان می شود. همان طور كه نرمش بیش از حد والدین برای كودك مفید نیست، رفتار خصمانه والدین نیز برای آنها مضر است ؛ اما قاطعیت مرز میان نرمش بیش از حد و رفتار خصمانه است.
· تاكید بر نقاط مثبت
كودكان بیشتر پذیرای فرمان های مثبت هستند تا منفی . به طور كلی بهتر است واضح و روشن به كودك بگوییم باید چه كار كند. بر عكس دستورات منفی مثل نرو، نریز و نكن به كودك می گوید چه چیزی قابل قبول نیست ؛ اما رفتاری كه از او انتظار می رود را بیان نمی كند. والدین مستبد بیشتر از فرمان های منفی استفاده می كنند، در حالی كه والدین موفق دریافته اند كه بیشتر باید از فرمان های مثبت استفاده كنند.
· اعلام بی طرفی
وقتی می گویید الان برو بخواب ، ممكن است نیروی كشمكش شخصی میان او و شما ایجاد شود. روشن بهتر این است كه دستورات را به حالت غیر شخصی بیان كنید. به طور مثال به او بگویید ساعت ۹ است و وقت خواب تو و به ساعت اشاره كنید. در این حالت هر تعارض و حس ناخوشایندی پدید بیاید، میان كودك و ساعت است نه میان او و شما. یا هنگامی كه به او می گویید خانه جای توپ بازی نیست او از این قاعده ناراحت می شود نه از شما.
· توضیح دهید
مردم توضیح در مورد قاعده یا دستوری توجیه شوند، بهتر می توانند آن را بپذیرند؛ اما در غیر این صورت آن را مستبدانه می پندارند. بنابراین هنگامی كه برای اولین بار كودك را در موقعیت محدود كننده قرار دادید، توضیح دهید چرا فرزندتان باید آن را بپذیرد .شناخت علت قواعد، باعث می شود رفتار مناسب در كودك درونی شود. یعنی تمایلات درونی اش ، او را مطیع قوانین خانواده می سازد. برای بیان علت قوانین به جای این كه از توضیحات طولانی كه كودكان را خسته می كند، استفاده كنید، به طور خلاصه، دلیل یك دستور را بیان كنید. مثلا دیگران را نزن، چون بدنشان درد می گیرد. یا وقتی اسباب بازی را از دست بچه های دیگر می قاپی ، آنها ناراحت می شوند، چون هنوز بازیشان تمام نشده است.
· چاره ای دیگری پیشنهاد كنید
هر گاه رفتار كودكی را محدود كردید، سعی كنید به یك فعالیت دیگر قابل قبول اشاره كنید. از این طریق شما مستبد به نظر نمی رسید و فرزندتان حس نمی كند كسی اختیارش را سلب كرده است و احساس محرومیت هم نمی كند. بنابراین می توانید بگویید می دانم آن را دوست داری؛ اما این وسایل برای آرایش است نه برای بازی. بیا به جای آن ، این كاغذ و مداد شمعی را بگیر یا پسرم ! نمی توانی پیش از شام ، شكلات بخوری ؛ اما بعد از شام می توانی هم بستنی و هم شكلات مورد علاقه ات را بخوری . با پیشنهاد چاره دیگر می توانید هنگامی كه احساس كودك شما قابل پذیرش است او را تربیت كنید.
· ثابت قدمی در تربیت كودكان
تعیین حد و مرز برای كودكان ، هنگامی موثر است كه این قوانین ثابت باشند. به عبارت دیگر در هر خانه باید ضوابط خاصی حاكم باشد و والدین همواره به آن پایبند باشند و آن را تغییر ندهند. مثلا اگر ساعت خواب یك شب ۸ و شب دیگر ۳۰/۸ و شب بعد ۹ باشد ، به جای همراهی كودكان ، مقاومت آنها در پیروی از این برنامه را به دنبال خواهد داشت و بعید به نظر می رسد كه بتوان آن را اجرا كرد.
سختی این روش در این است كه قوانین مهم و روزمره خانواده باید هر روز بموقع اجرا شوند تا تاثیر گذار باشند.
· تذكر دهید
مهم نیست بدرفتاری كودك چه باشد . ما باید برای او روشن كنیم كه رفتارش ناپسند می دانیم و آن را قبول نداریم . بنابراین به جای این كه بگوییم پسر بد، یعنی خودت را قبول نداریم ، باید بگویم كتك كاری نكن یعنی رفتارت را رد می كنیم.
بنا به گزارش پژوهشگران ، زمانی كه والدین عصبانی هستند، فرزندان خود را شدیدا تنبیه می كنند و بیشتر از قبل مورد آزار زبانی و بدنی قرار می دهند. گاهی اوقات به جای خشونت و رفتار خصمانه باید آرامش خود را حفظ كنیم ، نفس عمیق بكشیم و تا ۱۰ بشماریم .
به طور كلی تربیت یعنی آموزش رفتار صحیح به كودكان ؛ اما اگر شما عصبی یا احساساتی باشید، نمی توانید آموزش را به طور موثر انجام دهید. مثلا به جای این كه به كودك خود حمله كنید و بگویید چه مرگت است؟ بهتر است یك لحظه صبر كنید بعد با آرامش از او بپرسید اینجا چه خبر است ؟ همه كودكان برای شناخت رفتار پسندیده به راهنمایی والدین نیاز دارند. مهارت ما در ایجاد قوانین و محدودیت ها ، همكاری بیشتری از جانب فرزندان برای ما به ارمغان می آورد.

منبع : بنياد انديشه اسلامي