خرما میوه بهشتی

● اهمیت خرما :
خرما به عنوان یک میوه مقوی و ویژه همیشه مورد توجه بوده است تا آنجا که خداوند بارها در قران مجید از درخت نخل و خرما بخوبی یاد می کند، به گونه ای که امروزه مسلمانان این میوه را بدلیل تاکیدات ائمه اطهار (ع ) ، قرآن کریم و همچنین خواص اعجاب انگیز ان جزو میوه های بهشتی می دانند . روایات فراوانی درباره ی میوه ها، سبزی ها و خواص آنها در اسلام وجود دارد. از جمله ی این میوه ها می توان از خرما نام برد. که بدلیل اهمیت و خواص آن در کشور ما و کشورهای حاشیه خلیج فارس حائز اهمیت بسیاری است . شیوه ی بوجودآمدن خرما و نحوه ی پرورش آن نیز از شگفتی های خلقت است که همه دانشمندان را به خود خیره کرده است : نخل در آغاز درون غلافی پنهان است و سپس غلاف را می شکافد و خوشه ی نخل به طرز جالبی بیرون می ریزد که زیبایی خیره کننده ای را نیز به خود می گیرد . این غلاف خود نیز دارای عصاره اسانس مخصوصی می باشد که جنبه غذایی و داروئی دارد . به هر حال این غلاف همچون رحم مادر ، فرزندان نخل را تا مدتی در خود پرورش می دهد و از آفات حفظ می کند و هنگامی که نخل توانست راه خود را در برابر هوا و نور آفتاب ادامه دهد از غلاف جدا و کنار می رودبه گزارش مرکز آمار سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد، در سال ۲۰۰۳ میلادی، ایران با صادرات ۱۲۰ هزار و ۵۶ تن خرما رتبه نخست صادرات این محصول را در جهان به خود اختصاص داده است.این گزارش حاکی است، پاکستان، تونس و عربستان در صادرات خرما رتبه‌های دوم تا چهارم جهان را دارند که صادرات هر کدام به ترتیب ۷۱، ۳۷ و ۲۴ هزار تن است. بر اساس این گزارش که سالانه ۹/۴ میلیون تن خرما در سطح جهان تولید می‌شود ایران با تولید ۸۷۵ هزار تن خرما پس از مصر با تولید ۱/۱ میلیون تن رتبه دوم تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. بر اساس این گزارش، از کل خرمای تولیدی کشور فقط ۱۵ درصد صادر می شود که با توجه به این که خرما در مناطق گرم و خشک با مردمی در سطح پایین درآمدی تولید می‌شود،. بر اساس این گزارش، ایران از نظر سطح کشت خرما با ۱۸۴ هزار هکتار در رتبه دوم جهانی کشت این درخت پربار قرار دارد. یعنی چیزی حدود ۵/ ۱۸ درصد از کل تولیدات خرما در جهان. به همین دلیل است که ایران همیشه جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما در سطح جهان به حساب می‌آید.
امروزه خرما مورد توجه متخصصین امور تغذیه و پزشکان جهت معالجه برخی از بیماریها بوده و می باشد . سرشار بودن این میوه از مواد عالی قندی و ویتامینهای بلقوه (ویتامین هایB۱،B۲ ،A ، بیوتین ، اسید فولیک و ویتامینC ) آن را به عنوان یک مکمل غذایی و یک غذای کامل بیان می نماید. در دائرة المعارف پزشکی اسلام نیز این محصول به عنوان یک آرام بخش و ملیّن و محرک قلب خوانده می شود که از فراموشی جلوگیری می کند. برای ناراحتیهای تنفسی به طور کلی و به ویژه برای تنگی نفس( آسم) مفید است. گرچه هنوز به صورت دقیق زمان کاشت درخت نخل پیش بینی نشده است ولی اهمیت و خاصیتی که این محصول مقوی و انرژی زا برای انسان و حتی حیوانات داشته است از بین نرفته است . میوه ای که همیشه با تمدن و فرهنگ بشری همراه بوده است . برخی از کشورها و بویژه اعراب اهمیت خاصی را برای آن قایل بوده اند به نحوی که با ورود اسلام به کشورهای عربی این کشورها بدلیل تاکیدات زیاد اسلام به ارزش خرما قطع درختان نخل را ممنوع و خاطیان را به عنوان مفسدان فی الارض معرفی می کردند گرچه پیش از ظهور اسلام مردمان قبایل عربستان، درختان خرما مخصوصاً درختان خرمای نر قبایلی را که با آنان دشمنی داشتند قطع و نابود می کردند ولی با ورود اسلام به این شبه جزیره این گونه رفتار با درختان ممنوع اعلام شد . در اسلام نیز تاکیدات زیادی در خصوص کاشت و استفاده از خرما وجود دارد . وجود بیش از ۴۰ ایه قرآنی در خصوص خرما نشان از اهمیت این محصول در تغذیه و اهمیت این محصول دارد . همچنین بعضی از مفسران قرآن مانند مولانا عبدالماجد دریابادی اشاره کرده اند که خرما برای زن باردار بسیار مفید است به همین جهت هنگامی که حضرت مریم درد زاییدن گرفت برایش خرما آماده شد. ( سوره مریم/۲۳-۲۵). در روایات خوردن خرما درماه مبارک رمضان هنگام افطار بسیار تاکید شده است . پیامبر مکرم اسلام (ص ) نیز برای حفظ سلامتی، مردم را به خوردن منظم خرما توصیه می کرد . هر چند نقل شده است که آن حضرت یک بار حضرت علی (ع) را در دوران نقاهت از خوردن خرما نهی فرمود و این توصیه کاملاً بر پایه ای علمی استوار است زیرا خرما دارای الیافی غذایی است و کسانی که دوره نقاهت را می گذرانند و معده ای ضعیف دارند هضم این الیاف برایشان مشکل است. این میوه ای که اگر بخواهیم ان را اندازه بگیریم به چند سانتی متر هم نمی رسد ولی بنابر ضرب المثل کهنی عربی فواید آن به اندازه تعداد روزهای سال است. و ظاهراً نیز چنین است، زیرا خرما واقعاً فواید گوناگونی دارد. از چوب آن در بنّایی استفاده می شود و برگهای بزرگ آن( که گاهی شاخه نامیده می شود) برای ساختن چندین کاردستی مانند بادبزن، طناب، چوبدستی، حصیر و غیره به کار می رود. بنابر سنتی قدیمی، عادت اعراب بر این بود که در مراسم شادمانی همگانی برگهای درخت خرما را در دست می گرفتند و به صورت دسته هایی از معابر می گذشتند. هسته خرما اگر خیسانده و آرد شود غذای مناسبی برای دام می باشد. خرما علاوه بر آن که میوه ای شیرین و لذیذ است بهترین ماده غذایی برای انسان است.
● ترکیبات و خواص غذائی خرما:
قسمت عمده مواد تشکیل دهنده خرما قند(بیش از ۶۰% قند تبدیل شده و دکستروز به اضافه مقدار زیادی ساکاروز و پروتئین، پکتین، تانین، سلولز، نشاسته و چربی به نسبتهای متفاوت ) است. ۴۵۰ گرم خرما برابر ۱۲۷۵ کالری حرارت ایجاد می کند. داوسن کارشناس معروف جهانی خرما می گوید یک دانه خرما و یک لیوان شیر شتر نیاز غذائی یک روز یک نفر را کاملا برطرف می کند. جدول زیر مقدار مواد تشکیل دهنده خرما ر به صورت واضح ا نشان می دهد:
● فوائد خاص خرما برای انسان :
۱) جلوگیری از ابتلا به انواع سرطانها :
تحقیقات درباره ی خرما نشان داده است که این میوه بهشتی می تواند از بسیاری از سرطان ها مانند سرطان کولون ، معده و غیره پیشگیری کند .براساس آمارهایی که در این زمینه تهیه شده، نشان می دهد در مناطقی که خرما بیشتر می خورند، ابتلای به سرطان کم ترمشاهده شده است، و اعراب را صحرانشینانی که در فقر غذایی به سر می برند، به واسطه ی خوردن خرما هرگز مبتلا به سرطان نمی شوند، عامل این موضوع را وجود «منیزیم» می دانند.
۲) استحکام استخوانها :
خرما بدلیل وجود کلسیم که عامل اصلی استحکام استخوان ها استنیز بسیار مورد توجه است .
۳) کاهش خستگی :
خرما بدلیل وجود فسفر که از عناصر اصلی تشکیل دهنده ی مغزاست مانع ضعف اعصاب و خستگی می شود و همچنین قوّه ی بینایی را افزایش می دهد . مقدار فسفر موجود در خرما به اندازه مجموع فسفر موجود در زردآلو، گلابی و انگور است .
۴) جلوگیری از ایجاد زخم معده :
پتاسیم موجود در خرما موجب جلوگیری از زخم معده می شود زیرا که براساس تحقیقات فقدان این ماده در بدن علت حقیقی زخم معده می دانند
۵) تامین آهن بدن :
آهن موجود در خرما ( ۳میلی گرم در ۱۰۰ گرم خرما) یک سومRDA یا نیاز روزانه به آهن را برای مردان تامین می کند. همچنین فیبر موجود در آن برای بهبود عملکرد سیستم گوارش و هضم و دفع مواد غذایی مفید است. مطالعات فراوان نشان می دهد برای بیشتر افراد رژیم پرفیبر بسیار بهتر و سالم تر از رژیم غذایی کم فیبر است.
۶) جلوگیری از دل درد :
یکی از خواص خرما ملین بودن آن است . نوشیدن شربت خرما در طب سنتی چین، یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمان دل درد بوده است. شیوة آن‌ است که ۲ تا ۳ عدد خرمای له شده را در آب جوش خیس می‌کنند و خوب به هم می‌زنند و شربتی درست می ‌کنند به اسم شربت خرما. آن‌ها معتقدند که این معجون برای درمان دل‌دردهای گوارشی، بسیار سودمند است اینکار باعث می شود زیادی اسید معده که موجب ترش کردن و دل درد می شود از بین برود ،
۷) جلوگیری از ایجاد سایر امراض :
این میوه برای شنوایی، بینایی، درد کمر، درد مفاصل، سیاتیک، درمان سینه و ریه مفید است همچنین جوشانده خرما در شیر، سینه را نرم، کلیه را درمان و از التهابات و امراض عفونی و ریزش مو جلوگیری می‌کند. خوردن خرما برای سالمندان و کودکان سودمند و جوشانده هسته آن برای دفع سنگ کلیه و مثانه مفید است. آرد هسته خرما اسهال مزمن را درمان و سبب خشک شدن زخمهای چرکی می‌شود و شست‌وشو با آن در درمان زخمهای چرکی، ریزش آب و جلوگیری از فشار چشم مفید است . فقط باید مواظب بودکه زیاده‌روی در خوردن خرما باعث امراض سودائی، گرفتگی کبد و طحال، افزایش فشار خون، جوش دهان و پوسیدگی دندان می‌شود.
۸) وجود قند سالم در خرما
قند فراوانی که در خرما وجود دارد، از سالم ترین قندهاست که حتی در بسیاری از موارد، مبتلایان به بیماری قند نیز می توانند به راحتی از آن استفاده کنند.
حدود۷۰ درصد آن را کربوهیدرات تشکیل می دهد که ۶۰ تا ۶۵ درصد آن قندهای گلوکز و فروکتوز و ۵/۲ درصد فیبر غذایی است. به همین دلیل برای افرادی که نمی توانند ساکاروز را تحمل کنند، مناسب است. گلوکز و فروکتوز از ساکاروز مشتق می شوند. این قندها به راحتی و فوراً توسط بدن جذب شده، بدون نیاز به هضم در بدن تولید انرژی کرده و یا ذخیره می شوند.
۹) منبع غذایی کامل :
خرما سرشار از فیبرهاست. هر ۱۰ عدد خرما حدود ۲۳۴ کالری دارد و وجود کلسیم و ویتامین ب۶ و سدیم و اهن و پتاسیم و پروتئین آن را به یک منبع غنی ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم انسان تبدیل کرده‌است. خرما میوه بسیاری مغذی و کامل می باشد که می توان به همراه چای یا آب جوش در افطار آن را میل کرد زیرا با تولید بیش از ۳ هزار کالری انرژی گرسنگی را فرو می نشاند . خرما کالری بیشتری نسبت به اغلب میوه‌ها دارند، اما خوشبختانه با وجود شیرینی در این میوه و کالری بالای آن مصرف مقدار مناسب از آن سبب افزایش وزن نمی‌شود. در حقیقت اکثر انواع خرماها سدیم و کلسترول و چربی ندارند و به همین دلیل مصرف آن عارضه چندانی به‌وجود نمی‌آورد.
۱۰) ساخت عضله در بدن :
خرما بدلیل وجود املاحی همانند آهن- پتاسیم- منیزیم ( برای عمل ماهیچه های ارادی لازم است )- گوگرد- مس- کلسیم و فسفر ( برای ساخت عضله و بافت های عصبی لازم است
میزان انرژی تولید در خرما :
خرما میوه بسیاری مغذی و کاملی است بلافاصله بعد از خوردن یک کیلوگرم خرما، ۳۴۷۰ کالری انرژی در بدن تولید می شود . این مقدار انرژی در مقایسه با سایر میوه ها بسیار بالاست. مقدار انرژی تولید شده در یک کیلو گرم از مواد غذایی زیر به شرح زیر است :
● اهمیت خرما در روایات اسلامی :
دانشمندان در خرما سیزده مادّه حیاتی و پنج نوع ویتامین کشف کرده اند، که آن را به صورت یک منبع غذایی غنی و بسیار پرارزش درآورده است.
به همین دلیل، در روایات اسلامی نیز روی این مادّه ی غذایی تأکید فراوان دیده می شود. وجود ۴۰ آیه قرآنی در خصوص خرما و نیک نام بردن از این میوه به عنوان میوه بهشتی و همچنین تاکیدات روایات ائمه اطهار (س) در خصوص مصرف خرما در هنگام افطار نشان از این میوه کم جثه و مغذی دارد از علی علیه السلام نقل شده که فرمود: «کل التّمر فانّ فیه شفاءٌ من الادواء؛ خرما بخور که شفای بیماری هاست و نیز روایت شده که در بسیاری از اوقات، غذای علی علیه السلام را نان و خرما تشکیل می داد.
و در روایت دیگرآمده است : «خانه ای که در آن خرما نیست، اهل آن خانه در واقع گرسنه اند.»
ابوبصیر(ره) روایت کرده :" ما به او، رسول خدا صلی الله علیه و آله ، کره و خرما هدیه کردیم زیرا او آن دو را با هم دوست داشت
انس بن مالک از رسول خدا(ص) روایت کرده که فرمود:" از خوردن غذای عشاء خودداری نکنید، حتی اگر شامل چند دانه خرما باشد. غفلت از خوردن غذای عشاء عمر را کوتاه می کند
محمد بن احمد ذهبی از رسول خدا(ص) روایت کرده که فرمود:" اگر برایتان ممکن شد صبحانه را همراه خرما تناول کنید
محارب بن دثار از عمر روایت کرده که رسول خدا(ص) فرمود:" مثل مؤمن مانند نخل است
أمّ منذر روایت کرده که زمانی رسول خدا(ص) به علی(ع) سفارش کرد که زیاد خرما مخور زیرا به تازگی از بیماری شفا یافته ای و ضعیف هستی
جابربن عبدالله روایت کرده که رسول خدا(ص) توصیه فرمود کشمش و خرما را با هم نخورید.
● خرما در قرآن :
انتخاب خرما ازمیان میوه ها به جهت اهمیت وفواید بسیارآن است .امروزه کشف شده که خرما بالغ بر۱۳ماده حیاتی و۵نوع ویتامین را دارا است ؛ خرما مقدار زیادی کلسیم دارد که عامل اصلی استحکام استخوان هاست.همچنین مقداری فسفردارد که از عناصر اصلی تشکیل دهنده مغز ومانع ضعف اعصاب است ومقداری پتاسیم دارد که فقدان آن موجب زخم معده می شود به همین جهت زنی که تازه زایمان کرده ، توصیه شده که خرما تناول کند . به همین دلیل این میوه در روایات اسلامی وبویژه قرآن مجید مورد تاکید است ف همانگونه که قبلا عرض شد وجود ۴۰ آیه در قرآن کریم در این خصوص مویدی بر این امر است .
در قرآن نام بسیاری از میوه ها و درختان میوه آمده است. ولی نام نخل بیش از همه اینها تکرار شده است. کلمه نخل( جمع آن نخیل) و نخله در بیست آیه قرآن آمده است که همه این آیات در این مورد نقل شد. شایان ذکر است که در هشت آیه نام نخل به تنهایی ذکر شده در دوازده آیه دیگر در جمع میوه هایی دیگر مانند زیتون، انار و انگور ذکر شده است. بجز کلمه نخل نام نوعی خاص از درخت خرما به نام لینة در سوره حشر/۵ آمده است. در دو آیه( ۵۳ و ۱۲۴) سوره نساء کلمه " نقیر" آمده که به معنای " گودیی بر پشت هسته خرما" می باشد؛ یعنی چیزی بی ارزش. " قطمیر" کلمه دیگری است که در قرآن در سوره فاطر/۱۳ آمده است نیز به معنای چیزی بی اهمیت است هر چند در لغت به معنای پوست نازک بین خرما و هسته آن می باشد. کلمه " نوی" در سوره انعام /۹۵ را علامه عبدالله یوسف علی در ترجمه قرآن خود هسته خرما معنی کرده است هر چند بسیاری از دیگر مفسران آن را هسته هر نوع میوه ای می دانند. همچنین کلمه "عرجون" به معنی چوب هلالی شکل خوشه خرماست که خشکیده و به شکل داس برآمده است که در سوره یس/۳۹ هلال ماه به آن تشبیه شده است. کلمات " حبل" و " دُسُر" را که در سوره لهب/۵ و قمر/۱۳ به ترتیب آمده است علامه یوسف علی، لیف خرما معنی کرده است.
در زیر ایات قرآنی که خرما را به عنوان یک میوه بهشتی معرفی می کنند توجه کنید :
ـ درآن دوبهشت ازهرمیوه ای یک جفت وجود دارد.درآن دوبهشت میوه های فراوان ودرخت خرما واناراست ) (رحمان۵۲و۶۸)
و در آن [زمین] باغهایی از درختان خرما و تاک قرار دادیم و چشمه‏ها در آن روان کردیم (ش ۶- سوره: ۳۶ , آیه: ۳۴ )
یا [باید] برای تو باغی از درختان خرما و انگور باشد و آشکارا از میان آنها جویبارها روان سازی (سوره: ۱۷ , آیه: ۹۱ )
آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر آنها نهرها روان است‏، و برای او در آن (باغ‏) از هر گونه میوه‏ای (فراهم‏) باشد، و در حالی که او را پیری رسیده و فرزندانی خردسال دارد، (ناگهان‏) گردبادی آتشین بر آن (باغ‏) زند و (باغ یکسر) بسوزد؟ این گونه‏، خداوند آیات (خود) را برای شما روشن می‏گرداند، باشد که شما بیندیشید (ش ۱۱- سوره: ۲ , آیه: ۲۶۶ )
● تاریخ کاشت درخت خرما
درخت خرما یکی از مقدس ترین و قدیمی ترین درختان میوه شناخته شده برای انسان است پیدایش درخت خرما در جهان از دوران دوم زمین شناسی آغاز شده اما زمان پی بردن انسان به ارزش غذائی خرما و کاشت درخت آن به شش هزار سال پیش از میلاد می رسد. تصور می شود که پرورش و کاشت درخت خرما ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل در بین النهرین آغاز شده است . احتمالاً هیچ درخت میوه دیگری در آن زمان بجز درخت خرما در جایی کاشته نمی شد و شاید به همین علت خرما همیشه با تمدن و فرهنگ بشری همراه بوده است. فونیکس اسم عمومی خرما همچنین نام پرنده ای افسانه ای ( ققنوس) است. نقل شده که این پرنده چندین هزار سال قبل در صحرای کبیرعربستان وجود داشته است. سن متوسط این پرنده پانصد تا ششصد سال بود و پس از آن خود را می سوزاند و دوباره از خاکستر خودش برای دوره زندگی جدید ظاهر می شد. ادبیات یونان و روم قدیم پر از داستانهایی است درباره امکان ارتباط بین درخت خرما و ققنوس. مبدأ اصلی این گیاه بدرستی مشخص نیست اما برخی از دانشمندان معتقدند این درخت برای اولین بار در کنار رود نیل در مصر دیده شد. بعضی از دانشمندان مبدأ اصلی آن را در آسیا و کرانه های خلیج فارس و گروهی دیگر زیستگاههای اصلی خرما را شمال آفریقا یا شبه قاره هند می دانند. بر اساس شواهد باستان شناسی قدمت کشت نخل خرما در ایران به بیش از شش هزار سال پیش می رسد. در حال حاضر خرما در هر پنج قاره دنیا و در بیش از ۳۰ کشور کشت و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
● قطع درخت خرما ممنوع!
خرما درختی دو پایه است یعنی درخت نر و ماده آن بر دو ساقه جداگانه می روید و گرده افشانی بین گلهای دو درخت سبب تولد میوه می شود. یک درخت خرمای نر برای گرده افشانی یکصد درخت ماده کافی است. باغ خرما نخلستان نامیده می شود که به معنی واحه نیز می باشد. مشهور است که اگر در نخلستانی درختان خرمای نر وجود نداشته باشد هیچ یک از درختان آن نخلستان میوه نخواهد داد. پیش از ظهور اسلام مردمان قبایل عربستان، درختان خرما مخصوصاً درختان خرمای نر قبایلی را که با آنان دشمنی داشتند قطع و نابود می کردند. مسلمانان با این عمل قطع درختان مخالفت و آن را منع کردند. این گونه رفتار با درختان را فساد فی الارض می دانستند. حتی به هنگام جنگ به امیران لشکری دستور می دادند که به مردم بی گناه آزار نرسانند و درختان سبز را نبرند. این حساسیت شدید نسبت به حفظ درختان اندیشه ای انقلابی بود و راهی عملی برای گسترش جامعه ای انسانی. یک بار، به هنگام مقابله با بنی نضیر، مسلمانان ناچار شدند درختان خرمای دشمن را ببرند تا پیشرفت نیروها را ممکن سازد. این عمل آنان را به شدت اندوهگین کرد. در آن هنگام بود که آیه ۵ از سوره حشر نازل شد و اندوه مسلمانان را تسکین بخشید و در شرایط دشوار اجازه انجام چنین کاری به آنان داد.
● خرمای مرغوب
درخت خرما را سلطان واحه می نامند. مردم معتقدند خرمای خوب را وقتی می توان چید که ریشه درخت در آب غوطه ور باشد و ساقه و برگ آن در معرض تابش آفتاب گرم تابستان. طول درخت خرما به ۱۶ تا ۲۰ متر می رسد. بر هر خرمابنی معمولاً یک شاخه می روید. اما گاهی در طبیعت دیده می شود که چند شاخه از یک ریشه می روید. از دو نوع درخت: صنوان و غیر صنوان در قرآن در سوره رعد/۴ نام برده شده است. سن متوسط درخت خرما حدود دویست سال است، اما درختان میوه دار خوب معمولاً عمری حدود یکصد سال دارند. درختان خرما از طریق دانه و هم از طریق پاجوش تکثیر می شوند و درختی که به روش پاجوش تکثیر شده باشد خرمای بهتری می دهد. پاجوش معمولاً در پای درختان جوان می روید. درخت خرما درختی بلند است، اما ریشه های مستحکم آن گاهی تا عمق بیش از دو متر در زمین فرو نمی رود. درخت خرما از نظر ریشه در مقایسه با گیاهانی مانند گز( اثل) و خارشتر( الحاج) درختی ضعیف است . زیرا این هر دو گیاه به عمق تقریباً ده متر در زمین ریشه دارند. در سوره قمر /۱۸-۲۰ که می گوید:" ما بر آنها( قوم عاد) در روزی نحس و طولانی بادی سخت فرستادیم که مردمان را از زمین، همانند ریشه های از جای کنده نخل، بر می کند" اشاره ضمنی به این خصوصیت درخت خرما دارد.
ظرافت و زیبایی نخسلتانها منظره ای بدیع می آفریند. بسیاری از شاعران عرب و آفریقایی و حتی اروپایی وصف نخل را در اشعار معروف خود آورده اند. هومر در حماسه اودیسه کلمه تمر را برای نمایاندن زیبایی به کار برده است. چاسر و شکسپیر نیز در اشعار خود از نخل نام برده اند.

منابع :
۱ ـ تفسیر نمونه – جلد ۲۳ – صفحه ۱۱۲
۲ ـ شیخ صدوق، الخصال، ۱۰۱، ج ۲، ص ۶۱۷. ، بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۲۵۵. .، الحیاة، ج ۶، ص ۱۲۲
۳ ـ طبّ الصادق(ع)، ص ۱۳۲.
۴ ـ اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج ۷، ص ۱۰۱ و ۱۴۲
نویسندگان : علیرضا سعادت
مسعود شریفی