۲۰۰۸، سال تعدیل و تثبیت بازار نفت

انتظار می‌رود در سال‌های ۹‌-۲۰۰۸‌ قیمت جهانی نفت بین ۸۰‌ تا ۹۳‌ دلار در نوسان باشد. هرچند بازار نفت در سال ۲۰۰۷ مانند سال‌های قبل، رکوردهای جدیدی را در حوزه قیمت‌ها به ثبت رساند، اما به نظر می‌رسد ورود بازار نفت به عصر جدید قیمت‌ها در سال ۲۰۰۸ تثبیت شده است. این تثبیت البته به معنای تداوم روند افزایش قیمت در بازار نیست. بلکه قیمت‌ها در شرایط جدید، مطابق با روندهای تاریخی موجود در بازار نفت، جایگاه خود را حفظ می‌کنند.
برآوردها نشان می‌دهند بازار نفت در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ تحت تأثیر رشد عرضه غیراُپک و کاهش تقاضای جهانی، شرایط با ثبات‌تری را تجربه خواهد کرد. ‌ ‌
● بازار جهانی نفت
اُپک در نشست اول فوریه خود در وین، تولید نفت اعضا را ثابت نگه داشت. برخی از اعضای اُپک پیشنهاد کرده‌اند که اُپک در نشست پنجم مارس خود، در صورتی که مصرف نفت کاهش یافته و ذخایر نفت در سه ماهه نخست نسبت به متوسط پنج ساله شاهد افزایش باشد، تولید خود را کاهش دهند. با وجود چشم‌انداز موجود در خصوص کاهش رشد مصرف، اداره اطلاعات انرژی آمریکا معتقد است مبانی بازار در نیمه نخست سال ۲۰۰۸ همچنان تحت تأثیر محدودیت‌هایی مانند پایین بودن مازاد ظرفیت تولیدی قرار خواهد داشت. ‌ ‌
چنانچه بخواهیم افقی فراتر از نیمه نخست سال ۲۰۰۸ را در نظر بگیریم، پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان‌دهنده رشد مازاد ظرفیت تولیدی و کاهش فشار بر قیمت‌ها (که نشان‌دهنده کُندتر شدن نرخ رشد تقاضا است)، ثبات در تولید نفت خام اُپک، و افزایش ظرفیت‌های تولیدی در تولیدکنندگان عضو و غیرعضواُپک است. علاوه بر عوامل ژئوپلیتیک، عمده‌ترین ریسک‌های موجود در جهت افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۰۸ شامل ایجاد محدودیت در تولید نفت از سوی اعضای اُپک، تأخیر در بهره‌برداری از ظرفیت‌های جدید تولیدی و رشد اقتصادی بیش از آنچه که مورد انتظار است می‌باشد. همچنین احتمال یک کاهش بالقوه عمده در قیمت‌های نفت نیز در صورت اُفتی شدید در رشد اقتصاد جهانی وجود دارد.
● مصرف ‌ ‌
پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد رشد تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۰۸ رقمی معادل ۴/۱ میلیون بشکه در روز است که این رقم ۲/۰ میلیون بشکه کمتر از برآوردهای قبلی است. این کاهش برآورد به دلیل افزایش ریسک کاهش رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۰۸ صورت گرفته است. بر اساس برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، کشورهای غیرعضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، برای توسعه رشدی معادل یک میلیون بشکه در روز از این میزان افزایش تقاضا را به خود اختصاص خواهند داد. این رشد تقاضا مربوط به کشورهای چین، هند، سایر کشورهای آسیایی و کشورهای خاورمیانه است.
همچنین کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه )OECD( رشد تقاضایی معادل ۳/۰ میلیون بشکه در روز را خواهند داشت که این رقم قابل مقایسه با کاهش ۲/۰ میلیون بشکه‌ای آنها در سال ۲۰۰۷ است. رشد تقاضای کشورهای عضو سازمان مربوط به تغییرات جوّی و نیز افزایش در تولید برق در ژاپن است.
● عرضه غیر اُپک
مطالعات اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهند، رقمی در حدود ۹/۰ میلیون بشکه در روز از افزایش عرضه نفت در سال ۲۰۰۸ مربوط به کشورهای تولیدکننده غیر عضو اُپک است. این رقم کمی بالاتر از پیش‌بینی قبلی این اداره در این زمینه است. انتظار می‌رود بیشترین میزان افزایش عرضه نفت از سوی اعضای غیراُپک در سال ۲۰۰۸ مربوط به کشور برزیل باشد. سایر تولیدکنندگان غیر عضو اُپک که طی میزان تولید خود را افزایش می‌دهند شامل ایالات متحد آمریکا، جمهوری آذربایجان، روسیه، کانادا و قزاقستان هستند.
‌همچنین پیش‌بینی می‌شود برخی از کشورهای دیگر نیز شاهد کاهش تولید خود باشند. انگلستان، مکزیک و نروژ از جمله این کشورها هستند. از آنجا که پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا در خصوص افزایش عرضه کشورهای غیرعضو اُپک به چند پروژه بزرگ و کلیدی وابسته است، این پیش‌بینی به هر نوع تأخیر در بهره‌برداری از این پروژه‌ها حساس است.
تأخیر در این پروژه‌ها می‌تواند به دلایلی مانند افزایش هزینه‌ها و یا تأمین کالاهای مورد نیاز آنها باشد. در شرایط مساوی و با فرض ثبات سایر عوامل چنانچه عرضه کشورهای غیرعضو اُپک کمتر از پیش‌بینی‌های موجود گردد، قیمت‌های جهانی نفت طی سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۰۸ بیش از ارقام پیش‌بینی شده فعلی خواهند بود. تحولات سال‌های اخیر نشان داده است که پیش‌بینی‌ها در خصوص رشد تولید کشورهای غیر اُپک اغلب پایین‌تر از میزان تولید تحقق یافته آنها است. ‌
● عرضه اُپک
پیش‌بینی‌ اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد تولید نفت خام کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت اُپک طی سه ماهه نخست سال ۲۰۰۸ به ۲/۳۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این رقم حدود ۶/۰ میلیون بشکه بیش از تولید سه ماهه چهارم سال ۲۰۰۷ است.
افزایش مزبور عمدتاً نشان‌دهنده تولید بیشتر عربستان سعودی، آنگولا، کویت و امارات عربی متحد است. سرعت رشد مصرف، روند ذخایر و قیمت‌های نفت، بر استراتژی تولید نفت اعضای اُپک در ادامه سال ۲۰۰۸ مؤثر خواهد بود.
بر اساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحد در خصوص مصرف و عرضه نفت از سوی کشورهای غیرعضو اُپک برای باقیمانده سال ۲۰۰۸، انتظار می‌رود تولید نفت اعضای سازمان اُپک بسیار نزدیک به سطوح سه ماهه نخست این سال باشد. چنانچه افزایش مصرف سریع‌تر از آنچه که انتظار می‌رود باشد و ذخایر کشورهای عضو OECD نسبت به متوسط ۵ ساله افزایش یابد، اُپک احتمالا برای جلوگیری از اُفت شدید قیمت‌ها تولید خود را کاهش خواهد داد. بر اساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا عرضه میعانات غیراُپک در سال ۲۰۰۸ به میزان ۲۳۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
● ذخایر
مجموع ذخایر تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی تا پایان سال ۲۰۰۷ کاهش یافته است. داده‌های اولیه و بخشی نشان می‌دهند موجودی ذخایر تجاری کشورهای عضو سازمان در نوامبر سال گذشته ۵۷/۲ میلیارد بشکه بوده است که این رقم ۶۰ میلیون بشکه کمتر از متوسط ۵ ساله است. ذخایر تجاری سازمان OECD در پایان اکتبر تنها ۱۲ میلیون بشکه کمتر از متوسط ۵ ساله بوده است.
داده‌های مقدماتی در مورد ایالات متحد نشان می‌دهند ذخایر تجاری این کشور با کاهش طی ماه دسامبر به کمتر از متوسط پنج ساله رسیده است، اما در ماه ژانویه رشدی را نسبت به ماه دسامبر نشان می‌دهد.
بر اساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا مجموع ذخایر تجاری سازمان طی سال ۲۰۰۸ کمتر از متوسط پنج ساله گذشته خواهد بود. همچنین انتظار می‌رود ذخایر سازمان تا پایان سال ۲۰۰۹ به بیش از ارقام متوسط پنج ساله برسد که بخشی از این افزایش به دلیل افزایش تولید نفت تولیدکنندگان غیر عضو اُپک است. ‌ ‌
● قیمت نفت در سال ۲۰۰۸
با توجه به مجموع ملاحظات فوق‌الذکر، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند قیمت‌های نفت در سال ۲۰۰۸، روند کاهنده‌ای را شاهد خواهد بود که این روند در سال ۲۰۰۹ نیز ادامه خواهد یافت. نتایج مزبور نشان می‌دهند تولیدکنندگان نفت به خصوص اعضای اُپک باید زمینه‌های حفظ کنترل خود بر بازار از طریق کنترل میزان تولید خود را مدّنظر قرار دهند. ‌ ‌
پیش‌بینی قیمت‌ نفت بر اساس شاخص نفت خام وست تگزاس اینترمیدیت )WTI( در جدول زیر نشان داده شده است. ‌ ‌

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران