ویتامین‌ها در کودکان

۱. ویتامین‌ها چگونه موادی هستند؟ ویتامین‌ها ترکیباتی آلی هستند که در غذاها و منابع طبیعی وجود دارند و برای عملکرد طبیعی بدن، در اعضاء و سیستم‌های مختلف نقش کمک‌کننده دارند. برخی از ویتامین‌ها مانند E , K , A و D محلول در چربی و برخی دیگر مانند ویتامین‌های گروه B و C محلول در آب هستند. این موضوع از نظر حدس زدن منابع غذائی ویتامین‌ها اهمیت دارد و بر همین اساس می‌توان حدس زد که در چه شرایطی بدن ممکن است دچار کمبود هر دسته از ویتامین‌ها شود. مثلاً در کسانی‌که رژیم لاغری خیلی شدیدی دارند و چربی مصرف نمی‌کنند، ممکن است دچار کمبود برخی ویتامین‌های محلول در چربی شوند.
۲. با توجه به نقش مفید ویتامین‌ها در بدن، بهتر نیست که هر چه بیشتر ویتامین مصرف نمائیم؟ خیر. مقدار مجاز برای هر کدام از ویتامین‌ها کاملاً مشخص شده است و حتی مصرف بیش از حد آنها در شرایط مختلف، مانند کودکی یا دوره بارداری، با توجه به تجمع آنها در کبد و بافت‌های چربی بدن می‌تواند منجر به عوارض وخیمی شود. پس هرگز نباید بدون تجویز پزشک اقدام به مصرف خودسرانه ویتامین‌های محلول در چربی نمود. در مورد ویتامین‌های محلول در آب مانند ویتامین‌های گروه B و C ، اگر چه اضافه مصرف شده آنها از بدن دفع می‌شود، اما مصرف پیوسته و زیاد برخی از آنها نیز ممکن است برای بدن ضررهائی به همراه داشته باشد. برای مثال، مصرف بیش از حد ویتامین B۶ ممکن است منجر به صدمات عصبی و یا مصرف بیش از حد و طولانی ویتامین C ممکن است باعث پیدایش نوعی سنگ کلیه شود.
۳. آیا در بیماری‌های عفونی مانند سرماخوردگی، بدن کودکان نیاز به مصرف ویتامین کمکی دارد؟ عفونت‌ها به‌دلیل بی‌اشتها کردن کودکان ممکن است آنها را به‌طور موقتی از مصرف غذاهای متنوع و میوه‌ها و سبزیحات تازه محروم سازد. بنابراین، در مورد بیشتر عفونت‌ها که کوتاه‌مدت هستند، می‌توان در مرحله اول حداکثر تلاش را برای حفظ تعادل رژیم‌غذائی به‌کار برد و از محصولات غذائی تازه به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات بیشتر مصرف کرد اما درصورتی‌که بی‌اشتهائی خیلی شدید باشد و یا کودک از قبل دچار سوءتغذیه و کمبود ویتامین‌ها باشد، با تجویز پزشک می‌توان برای مدت محدودی از فرآورده‌های کمکی ویتامین‌ها استفاده کرد.
۴. آیا برای مقابله با اثر ضعیف‌کنندگانی آنتی‌بیوتیک‌ها بهتر نیست که همراه آنها، ویتامین‌ها نیز مصرف شوند؟ خیر. اولاً این موضوع که آنتی‌بیوتیک‌ها، ویتامین‌های بدن را از بین می‌برند صحت ندارد و فقط در موارد مصرف طولانی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است که تولید برخی از ویتامین‌های بدن مانند K دچار اختلال شود یا برخی آنتی‌بیوتیک‌های خاص باعث کاهش برخی ویتامین‌ها مانند B۶ می‌شوند که در این موارد پزشکان خود به تجویز ویتامین مورد نظر با مقدار مناسب اقدام می‌نمایند و بیماران نباید خودسرانه به مصرف ویتامین‌های مختلف بپردازند.
۵. آیا مصرف شربت‌های ویتامین تجارتی، در حین عفونت‌ها، مشکلی ایجاد می‌کنند؟ در سال‌های اخیر، انواع مختلفی از شربت‌ها یا قطره‌های حاوی ویتامین با طعم‌ها و مزه‌های مختلف در اختیار مردم قرار گرفته است که بعضی از آنها دارای مقادیری از ویتامین‌ها یا املاح و فلزات کمکی (مانند آهن) بیش از حد مورد نیاز بدن هستند. از آنجا که مصرف برخی از این فرآورده‌ها مانند آهن در طی عفونت‌های حاد ممکن است درمان عفونت را دچار اشکال نماید، بهتر است حتماً در مورد فرآورده موردنظر قبلاً با پزشک مشورت نمود.
۶. چه کسانی ممکن است به مصرف کمکی ویتامین‌ها نیاز داشته باشند؟ ممکن است پزشک براساس مقدار مجاز برای افراد زیر ویتامین تجویز کند:
الف. در طی دو سال اول زندگی به‌خصوص در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند.
ب. در طی دوره‌های بی‌اشتهائی یا ضعیف‌کننده بدن به‌خصوص اگر کودک شدیداً بی‌اشتها باشد یا حاضر به مصرف میوه‌ها یا فرآورده‌های حاوی سبزیجات تازه نباشد (حتماً با تجویز پزشک).
ج. در کودکانی که به تازگی جراحی‌های بزرگی انجام داده‌اند و در مرحله نقاهت به‌سر می‌برند.
د. کودکانی که دچار اسهال طولانی‌مدت یا مشکلات روده‌ای از جمله سوءجذب یا مشکلات کبدی یا صفراوی هستند.
۷. آیا مصرف ویتامین‌ C در پیشگیری از سرماخوردگی نقش دارد؟ چنین موضوعی تا به‌حال به اثبات نرسیده است و دلیلی ندارد که از ترس ابتلا به سرماخوردگی به مصرف بیش از حد ویتامین C بپردازیم. البته فقط رژیم‌غذائی مناسب در فصل زمستان به لحاظ مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه و دریافت مقدار مورد نیاز بدن همیشه باید مورد نظر باشد.

دکتر علیرضا ناطقیان

منبع : نشریه پزشکی طبیب مردم