معنای ‌اوقات ‌فراغت‌

چنانچه از گروهی از مردم که به شکل تصادفی برگزیده شده‌اند بپرسیم که نظرتان درباره اوقات فراغت چیست، پاسخ‌های متفاوتی می‌دهند. عده‌ای ممکن است بر این باور باشند که اوقات فراغت مدت زمانی است که پس از انجام کار یا انجام وظایف و مسوولیت‌ها باقی می‌ماند.
عده دیگر ممکن است به فعالیت‌های خاصی نظیر تماشای تلویزیون، شرکت در فعالیت‌های ورزشی، صرف غذا در بیرون از منزل و هزاران نوع فعالیت دیگری که ممکن است برای آنان جالب باشند، اشاره کنند.
تنوع این پاسخ‌ها نشان می‌دهد اوقات فراغت برای افراد مختلف معانی گوناگونی دارد؛ ولی آنچه مسلم است، اوقات فراغت فقط زمانی آزاد شده از بار کار نیست؛ بلکه فعالیتی غیراجباری است. فرد در این اوقات می‌خواهد کارهایی انجام دهد که با کمال میل به آنها علاقه دارد، خواه به منظور استراحت، خواه برای ایجاد تنوع.
● کارکردهای اوقات فراغت‌
یکی از کارکردهای اساسی اوقات فراغت، رفع خستگی و تامین استراحت فرد است. کار مداوم بدون صرف زمانی برای رفع خستگی موجب پایین آمدن بازده عمل می‌شود، اما هدف از این اوقات، بطالت نیست، بلکه زمانی است که فرد به تمدد اعصاب می‌پردازد و حاصل آن افزایش بازده است.
● نیاز به تفریح‌
پس از انجام کار طی ایامی، آدم نیاز دارد اوقاتی را صرف تفریح کند. نقل می‌کنند که علی علیه‌السلام در روزهای جمعه بیرون از شهر مدینه و به قصد تفریح می‌رفتند. تفریح جنبه‌های مختلفی برای افراد می‌تواند داشته باشد.
در اسلام به تفریحات سالم متعددی اشاره شده است که می‌توانند نقش موثری در روح و روان فرد داشته باشند. پیامبر اکرم با اشاره به یک تفریح سالم می‌فرمایند: مسافرت کنید تا سلامت بمانید.
● شکوفایی استعدادها
استعدادهای انسان اگر در زمینه و شرایط مساعدی قرار گیرد به فعل تبدیل می‌شوند. از این نظر شناسایی این زمینه‌ها در زندگی فرد بسیار مهم است. اوقات فراغت یکی از این موقعیت‌های بسیار مناسب است که فرد می‌تواند با استفاده از آن به شناسایی و تقویت استعدادهای خود بپردازد. مثلا کسی در این اوقات به نقاشی یا دیگر کارها می‌پردازد که استعداد دارد.
● رشد اجتماعی فرد
اوقات فرد علاوه بر تاثیرات فردی که در شخصیت فرد دارد به رشد اجتماعی او نیز کمک می‌کند. شرکت فرد در شبکه‌های اجتماعی، موجب بهبود روابط اجتماعی فرد می‌شود و به پیشرفت اجتماعی او کمک می‌کند. بسیاری از پیشرفت‌های فرد با پیشرفت اجتماعی او پیوند تنگاتنگ دارد. اگر فرد دارای بهترین و ارزنده‌ترین استعداد باشد تا زمانی که آنها را در سطح اجتماعی ارائه ندهد، چندان موفق نخواهد بود.
● رهنمودهای عملی برای استفاده از اوقات فراغت‌
معنای اوقات فراغت به اختیار و آزادی عمل فرد اشاره دارد بنابراین بهتر است فرد در این اوقات با خیالی آسوده و آزادی عمل کامل، فعالیت مورد نظر را فقط به خاطر خود و دلخواه و حتی بدون توجه به نتایج مادی و غیره انجام دهد. در خصوص پر کردن اوقات فراغت کودکان نیز باید از تحمیل فعالیت دلخواه و مورد علاقه خود به کودکان و نوجوانان پرهیز کنیم. از سرگرمی‌ها و فعالیت‌های متنوع استفاده شود، البته نه به صورت فشرده تا موجب خستگی و دلزدگی فرد نشود.
هرچند برخی افراد عمدتا اوقات فراغت را با کارهای هنری پر می‌کنند اما این مساله بستگی زیادی به علاقه و استعداد فرد دارد و چون هدف فرد از برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت اجبار نیست، بهتر است با علاقه و استعدادهای فرد مطابقت داشته باشد.
برخی افراد تمام اوقات فراغت خود را پای رایانه می‌گذرانند. اما آنچه توصیه می‌شود این که نباید ساعات طولانی از وقت افراد و بویژه کودکان و نوجوانان صرف بازی با رایانه شود، زیرا عوارض جسمانی، روانی، اجتماعی و فرهنگی زیادی دارد.
صله رحم و دید و بازدید در اسلام به عنوان یکی از فعالیت‌های اوقات فراغت معرفی می‌شود که هم آثار مطلوب فردی و هم اجتماعی دارد. در انتخاب فعالیت‌های اوقات فراغت از دیگران تقلید نکنید. افراد از لحاظ میزان لذتی که از فعالیت‌ها می‌برند، متفاوتند. اجازه ندهید فعالیت‌های شما در اوقات فراغت به صورت عادت درآید که از فلسفه اساسی برنامه‌ریزی اوقات فراغت ساقط است.
● سخن آخر
فراغت به معنای بیکاری نیست، چون در اوقات بیکاری کاری برای انجام دادن ندارید، ولی در اوقات فراغت کارهای زیادی می‌توانید داشته باشید. هدف از فعالیت‌های اوقات فراغت کسب آرامش و تجدید قوای بیشتر است. فرد کاری را نه از روی اجبار و نه به خاطر مادیات انجام می‌دهد.

پروانه مهاجر

منبع : روزنامه جام‌جم