روزگار سپری شده روزنامه‌های سالخورده

آرتور میلر نویسنده مشهور آمریکایی در سال ۱۹۶۱ جمله‌ای اندیشمندانه بر زبان آورد: من فکر می‌کنم یک روزنامه خوب، جایی است که ملتی در آن با همدیگر گفت‌وگو می‌کنند.
تنها یک دهه پس از گفته آرتومیلر، دو گزارشگر روزنامه واشنگتن پست با انتشار یک رشته مقاله، ریچارد نیکسون، رییس‌جمهور وقت آمریکا را از اریکه قدرت پایین کشیدند و بدین ترتیب موقعیت مطبوعات چاپی را تحکیم بخشیدند. در آن دوران طلایی، روزنامه‌ها می‌توانستند دولت‌ها و شرکت‌ها را مجبور به پاسخگویی کنند و اغلب برنامه‌های خبری را برای سایر برنامه‌ها نیز انجام می‌دادند. اما اکنون در کشورهای قدرتمند، روزنامه‌‌ها در معرض خطر قرار گرفته‌اند و این کاربردی‌ترین جزء رسانه‌ها در شرف نابودی است.
موقعیت، شهرت و محبوبیت روزنامه‌ها با فروختن واژگان به خوانندگان و فروختن خوانندگان به تبلیغات چی‌ها و آگهی‌کنندگان بسیار تنزل یافته اندو همچنان روند نزولی را طی می‌کنند.
در میان تمامی رسانه‌های سنتی، به نظر می‌رسد که روزنامه بیش‌تر از بقیه از وجود اینترنت آسیب دیده است.
در دهه‌های اخیر تیراژ روزنامه‌ها در آمریکا، اروپای غربی، آمریکای لاتین، استرالیا و نیوزیلند کاهش یافته است. (در جاهای دیگر میزان فروش همچنان افزایش می‌یابد).
در سال‌های اخیر اینترنت بر سرعت این افول نیز افزوده است. فیلیپ مه‌یر (Philip Myter) در کتاب "زوال روزنامه" (The Vanishing Newspaper) تخمین زده که در ربع اول سال ۲۰۴۳، وقتی آخرین خواننده بی‌حوصله، نسخه مچاله شده آخرین روزنامه را دور می‌اندازد، عمر روزنامه‌های چاپی در آمریکا کاملا به سر می‌آید.
چنین روش نتیجه‌گیری می‌تواند به شکل‌گیری نظریه‌های انتقادی از جانب سرمایه‌گذاران قدرتمند عرصه رسانه‌ها منجر شود اما حتی بدبین‌ترین ارباب‌رسانه‌های خبری نیز نباید این موضوع را فراموش کنند که جوانان اخبار مورد نیازشان را هرچه بیش‌تر از طریق آنلاین تامین می‌کنند.
نوجوانان و جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله انگلیسی بنا بر تحقیقات صورت گرفته، از زمانی که وب‌گردی را آغاز کرده‌اند ۳۰ درصد کمتر زمان خود را به مطالعه روزنامه‌ها اختصاص می‌دهند.
تبلیغات اینترنتی اما خوانندگان را از راه به در کرده است، به این دلیل که این رسانه فریبنده به خوبی خریدار و فروشنده را به هم متصل می‌سازد و به تبلیغات‌دهندگان این اطمینان را می‌دهد که پولشان را دور نریخته‌اند، اینترنت از این نظر بر روزنامه‌ها ارجحیت دارد.
به ویژه تبلیغات طبقه‌بندی شده هر چه بیش‌تر در فضای آنلاین پروبال می‌گشاید به طوری که روپرت مرداک (Rupert Murdoch) سرمایه‌گذار بزرگ زمان ما این تبلیغات را رودخانه طلای این صنعت می‌خواند، اما به زعم خود وی گاهی رودخانه‌ها هم می‌خشکند.
در سوییس و هلند روزنامه‌ها نیمی از تبلیغات طبقه‌بندی‌شده‌شان را به اینترنت واگذار کرده‌اند.
اگرچه هنوز عمر روزنامه‌ها کاملا به سر نیامده اما بی‌گمان زمان زیادی طول نخواهد کشید.
طی چند دهه آینده نیمی از بزرگ‌ترین روزنامه‌های عمومی جهان به احتمال، تعطیل خواهند شد و دیگر نشانی از مشاغل این حوزه نیز بر جا نخواهد ماند.
با توجه به گزارش انجمن روزنامه‌های آمریکا تعداد افراد مشغول در این حرفه بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ نزدیک به ۱۸درصد کاهش یافته است.
نزول سهام سازمان‌های روزنامه‌ای خشم سرمایه‌گذاران آنها را برانگیخته است. در سال ۲۰۰۵ گروهی از سهامداران Knight Ridder و صاحبان بزرگ‌ترین روزنامه‌های آمریکایی، شرکت‌های زیردست خود را مجبور کردند امتیاز روزنامه‌هایشان را بفروشند و این اقدام به معنای پایان بخشیدن به تاریخ ۱۱۴ ساله این روزنامه‌ها بود.
امسال نیز بانک سرمایه‌گذاری مورگان استنلی (Morgan Stanley)، شرکت نیویورک تایمز غول عرصه روزنامه‌نگاری آمریکا را به خاطر سقوط ارزش سهام این موسسه به نصف قیمت در طول ۴ سال گذشته سخت مورد انتقاد قرار داد.
تعدادی از روزنامه ها در سال های اخیر سعی دارند با تغییر شیوه و پرداختن به موضوعات سرگرم‌کننده، جذابیت‌های زندگی روزمره و ماجراهایی که بیش‌تر به زندگی روزانه افراد مربوط می‌شود تا موضوعات سیاسی یا رویدادهای بین‌المللی، خوانندگان جوان را به سوی خود جذب کنند. آنها می‌کوشند تجارت‌هایی آنلاین یا آفلاین راه بیندازند و همچنین قصد دارند بر روی عرضه نسخه‌های رایگان روزنامه سرمایه‌گذاری کنند که نیروی کارکنان تحریریه در آنها صرف افشا فساد سیاسی و یا کلاهبرداری‌های شرکت ها نمی‌شود.
اما به نظر نمی‌رسد که تا به حال چنین اقداماتی بسیاری از این روزنامه‌ها را از مخمصه نجات داده باشد و حتی اگر چنین شود آن وقت نقش آنها به عنوان رکن چهارم دموکراسی زیر سوال خواهد رفت.
در آینده، وقتی که روزنامه‌ها نابود شوند و یا چهره عوض کنند آیا سیاستمداران با خیال راحت به دفاتر مخالفانشان هجوم خواهند برد و صاحبان شرور شرکت‌ها وقتی قربانیان را در چنگ خود می‌بینند، آیا فریاد شادی سر خواهند داد؟
دانشکده‌های روزنامه‌نگاری و سازمان‌های پژوهشی، به ویژه در آمریکا در مورد اثرات فروپاشی رکن چهارم دموکراسی نگرانند.
به خاطر داشته باشیم که با وجود کاهش قابل توجه حجم برنامه‌های تلویزیونی از دهه ۱۹۵۰ به بعد، این دموکراسی بوده که این رسانه‌ را از مرگ نجات داده است.
با وجود اینکه خوانندگان از روزنامه‌ها روگردان بوده‌اند و روزنامه‌ها نیز از پرداختن به اخبار و مسایل جدی، اما روزنامه‌ها کماکان از مهلکه جان به در برده‌اند و مطمئنا این رسانه از بحران آتی نیز جان سالم به در خواهد برد.
اختصاص بخشی از روزنامه به گزارش‌های تحقیقی که برای جامعه بسیار سودمند است و یا اقدامات اصحاب رسانه برای تغییر شرایط و سازگار کردن روزنامه‌ها با موقعیت جدید و دنیای اینترنت، دلایل قابل توجهی هستند که نجات بخش روزنامه‌ها خواهد بود.
موسسات انتشاراتی چون نیویورک تایمز یا وال‌استریت ژورنال باید بتوانند با بهادادن به کار روزنامه‌نگاری، کاری کنند تا درآمدهای تبلیغاتی را که در مبارزه با اینترنت از دست داده‌اند، جبران کنند.
این امر به ویژه زمانی بیش‌تر اهمیت پیدا می‌کند که آنها طالب خوانندگان جهانی برای روزنامه‌ها باشند و به همین دلیل است که بسیاری از موسسات در این عرصه، در نیمه راه از حرکت باز می‌مانند.
کارکرد مطبوعات بیش‌تر از انتشار اخبار سواستفاده‌های مالی یا حتی اخبار کلی است. آنها باید دولت‌ها را وادار به پاسخگویی در مقابل افکار عمومی کنند.
اینترنت این امکان را گسترش داده است و به واسطه آن افراد هیچ‌وقت این قدر به اطلاعات مختلف دسترسی نداشته‌اند. مردم دیگر مجبور نیستند به روزنامه‌های ملی و بدتر از آن روزنامه‌های محلی اکتفا کنند.
سایت‌هایی چون گوگل با بخش‌های خبری که منابع اطلاعاتی و خبری را به صورت یکجا از سراسر جهان جمع می‌کنند مصداق این واقعیت هستند و یا وب‌سایت گاردین بریتانیا که بازدیدکنندگان آن در آمریکا دوبرابر تعداد آنان در بریتانیا هستند.
همچنین، موج جدیدی از روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نویسان سر بر آورده که سخت در تب و تاب هستند تا سیاستمداران را به حرف بیاورند.
وب، دروازه دنیای بسته مقاله نویسان حرفه‌ای و گزارشگران را به روی هر کسی که یک کیبورد و اینترنت در اختیار دارد، گشوده است. فعالیت شرکت‌های متعددی توسط نویسندگان آماتور زیر سوال رفته است و برای مثال ماجرای مربوط به لپ‌تاپ‌های شرکت Dell و یا خوابیدن تعمیرکاران تلویزیون‌های کابلی روی کاناپه در اینترنت برملا شد.
هر وبلاگ نویسی به تنهایی ظرفیت افترازدن و یا غرض‌ورزی را دارد اماوقتی که به صورت گروهی به آنها نگریسته شود می‌توانند موارد نامحدودی از حقایق نگفته را برای جست‌وجوگران بر ملا کنند، ضمن آنکه اگر بخواهند اذهان را تشویش کنند فرصت بهتری از رسانه‌های چاپی در اختیار دارند.
اما وضعیت در مورد نوع اخبار به شیوه رایج –در مقابل یادداشت‌ها و اظهارنظرهای اینترنتی به گونه‌ دیگری است.
اغلب وبلاگ‌نویسان از پشت کامپیوترهایشان به شرح اتفاقات می‌پردازند و در خط مقدم حضور ندارند، ضمن آنکه روزنامه‌‌نگاران هم اغلب به مسایل محلی می‌پردازند. اما هنوز برای قضاوت زود است و وبلاگ‌ها در روزهای آغازین خود به سر می‌برند.
الگوهای آنلاین جدیدی با زوال روزنامه به وجود خواهد آمد. یک گروه غیرانتفاعی به نام NewAssignment.Net قصد دارد تا کارهای افراد حرفه‌ای و آماتور را با هم تلفیق کرده و به انتشار گزارش‌های تحقیقی در اینترنت بپردازد. در آینده به زعم موسسه تحقیقاتی کارنگی، تعدادی از روزنامه‌های حرفه‌ای از سوی سازمان‌های غیرانتفاعی مورد حمایت قرار خواهند گرفت. هم‌اکنون نیز برخی از موسسات خبری از جمله گاردین، کریستین سانیس مونیتور و نشنال پابلیک‌رادیو با چنین روشی خود را حفظ کرده‌اند.
هم‌اکنون برخی از روزنامه‌های حرفه‌ای در همه جا به صورت آنلاین در دسترس هستند و روزنامه‌هایی مستقل متشکل از هزاران وبلاگ‌نویس و روزنامه‌نگار حرفه‌ای از سوی موسسات خیریه حمایت می‌شوند همه اینها به وقوع می‌پیوندد تا از همه جا ندای گفت‌وگوی ملی آرتور میلر بلندتر از همیشه به گوش برسد.

منبع : اکونومیست
نویسنده : شیما حکیمی

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات