چند نکته آموزشی درباره‌ فرایند یاددهی یادگیری‌

برای اینکه فردی از یک موقعیت نامناسب به موقعیتی مناسب برسد، وقوع یادگیری الزامی است.‌
‌<یادگیری> واژه‌ای است که هر روز از آن استفاده می‌کنیم و همین امر، تعریف آن را بسیار دشوار می‌کند.
یادگیری به تغییری اطلاق می‌شود که بتوان آن را سنجیده و مشاهده کرد. اگر نتوان یادگیری را مشاهده کرد و سنجید، آموزش با دشواری روبه‌رو می‌شود. (آقازاده ۱۳۷۸ ص ۲۱) شعار آموزشی جدید در کنفرانس جهانی آموزش برای همه (جامتین، تایلند ۱۹۹۰)،‌ تأکید بر یادگیری است. این شعار حقانیت یادگیرندگان و حقانیت معلمان را مدنظر دارد. برخی از معلمان درباره تعریفی از یادگیری که در برگیرنده‌ واژه <رفتار> است، نظری مثبت ندارند. آنان واژه رفتار را محدودکننده و ماشینی می‌دانند و آن را به اسکینر و <رفتارگرایی> نسبت می‌دهند. رفتارگرایان بر این باورند که یادگیری، تغییر در رفتار است و ترجیح می‌دهند بگویند که <یادگیری> نتیجه تغییر رفتار است. در این مقاله اطلاعاتی درباره‌ یاددهی و یادگیری و عوامل مؤثر در این فرایند ارائه می‌شود.‌
هورن (۱۳۷۹) زمینه استفاده از رویکردها و مواد گوناگون را برای جلب و علاقه دانش‌آموزان کمک خوبی برای پیشرفت در یادگیری می‌داند. لذا توجه به چند نکته اساسی زیر مفید است.
۱) زمینه‌های تجربه فردی دانش‌آموزان را فراهم کنید
فکر خوبی است که درس را از جایی شروع کنیم که دانش‌آموزان ایستاده‌اند (موضع دانسته‌های آنان) یعنی از نقطه‌ای که می‌دانند و قبلاً تجربه کرده‌اند شروع کنیم و از آموخته‌های آشنا و پیشین برای گسترش اطلاعات استفاده کنیم. این کار آنان را ترغیب می‌کند که از موضوع، شناخت بهتری پیدا کنند، احساس همدلی با موضوع داشته باشند و موضوع جدید را به آسانی بفهمند.
۲) توجه دانش‌آموزان را جلب کنید‌
جلب توجه دانش‌آموزان در هر درس اهمیت بسیار دارد. این کار با استفاده از سبک‌های متفاوت تدریس و بهره‌گیری از منابع میسر می‌شود. اگر برای تدریس همه درس‌ها از شیوه‌ای واحد استفاده کنیم دانش‌آموزان به‌زودی کسل می‌شوند و انگیزه خود را از دست می‌دهند، راه‌ها و روش‌های فعال یادگیری، همه دانش‌آموزان را درگیر و متوجه کار می‌کند. از روش‌های قدیمی و معمولی، دوری ‌کنید. این روش اگرچه بعضی وقتها مناسب است، اما روشی خسته‌کننده است، به ویژه اگر تکرار شود.‌
۳) دانش‌آموزان را در حالت مشارکت نگه دارید
این کار با فعالیت‌های گوناگون امکا‌ن‌پذیر است. کاربرد روش‌های متفاوت از این حقیقت ناشی می‌شود که شیوه‌های یادگیری دانش‌آموزان متفاوت است و نسبت به انجام وظایف گوناگون رویه‌ای خاص دارد. سرعت یادگیری نیز باید در حالت انجام وظایف کوچک و بزرگ متفاوت باشد.
۴) دلیلی ندارد که همه چیز موجود در کیت‌‌ ‌‌(KIT) اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد‌
وقتی خودتان از فناوری اطلاعات استفاده می‌کنید یا دانش‌آموزان از آن مطالبی می‌آموزند، گزینش اطلاعات به دستور جلسه (کار) ارتباط پیدا می‌کند. سعی کنید، پیش از جلسه‌ درس کیت را بازبینی کنید و موارد استفاده را مشخص نمایید.‌
۵) پیشاپیش سازمان و ساختار را بشناسید
ابتدا از خود بپرسید: برای تحقق هدف‌های درس، کدام نوع سازمان‌دهی مفیدتر است. کار فردی، کار دو نفری، کار با گروه‌های کوچک یا به کارگیری همه کلاس؟ بر مبنای پاسخ به این سؤال، ساختار کلاس را مشخص کنید.
۶) جوکاری مناسب به وجود آورید
این به آن مفهوم نیست که یک محیط خشک و آرام کاری به وجود آورید. کارگروهی دقیقاً یک کار مولد و پرتحرک است، به ویژه اگر دانش‌آموزان در آن شرکت فعال داشته باشند. سر و صداهای سازنده غالباً از سکوت اجباری پربارتر است.
۷) به تمرین‌های عملی بیندیشید
یادگیری بسیاری از موضوع‌های درسی مستلزم کار عملی است، زیرا ارزش یادگیری از طریق عمل ثابت شده است. در درس‌هایی که دانش‌آموزان کم‌تر فعالیت‌های عملی کرده‌اند، حداقل یادگیری صورت گرفته است. تا می‌توانید برای افراد و گروههای دونفری یا بیشتر فعالیتهای عملی پیش‌بینی کنید، از این راه به جلب توجه و انگیزه آنان برای پیشرفت کمک کرده‌اید.‌
۸) هر وقت لازم باشد، اجازه دهید دانش‌آموزان به تنهایی کار کنند
گاهی باید بخشی از فضای مدرسه که دنج و آرام است برای برخی فعالیت‌های دانش‌آموزان اختصاص یابد. آنها نیاز به فضایی دارند که در آن جا تمرکز حواس داشته باشند.
۹) تمام دانش‌آموزان باید به طور کامل در فعالیت شرکت کنند
شرکت نکردن دانش‌آموزان به طور کامل در فعالیت‌های یاددهی و یادگیری، به آن معنی است که آنها درگیر یادگیری نشده‌اند. مطمئن شوید که فعالیت‌ها با سن و توانایی‌های دانش‌آموزان هماهنگ است چنانچه دانش‌آموزان کشش کامل برای انجام کار نداشته باشند، خسته‌ می‌شوند و به طور کامل درگیر فعالیت نمی‌شوند.‌
۱۰) از بعضی دانش‌آموزان بخواهید تکالیف و وظایف خواسته شده را توضیح دهند
این کار برای آن است که شما از درک درست دانش‌آموزان نسبت به آنچه از آنها خواسته‌اید، مطمئن شوید. این روش، خود بهترین راه برای ارزیابی میزان درگیری و توجه و ادراک دانش‌‌آموزان کلاس است.‌
۱۱) توقعات خود را به اطلاع دانش‌آموزان برسانید
خیلی ساده است که توقعات خود را در طراحی آموزشی و کارها بگنجانید، اما هم‌چنین ساده خواهد بود که آنها را فراموش کنید و به دانش‌آموزان اطلاع ندهید و آنان به درستی ندانند چه انتظاراتی از آنها دارید. دانش‌آموزان وقتی بدانند در کجا ایستاده‌اند، بهتر می‌دانند چه کار باید بکنند.
۱۲) انعطاف‌پذیر باشید‌
خود را بیش از حد در چارچوب برنامه کار محدود نکنید. برای هر درسی یک طرح درس داشته باشید، اما آماده باشید تا در مواقعی که کارها برابر انتظارات پیش نمی‌رود، آن (طرح درس) را تغییر دهید. زمانی را برای کشف راه‌هایی که مورد علاقه دانش‌آموزان است در نظر بگیرید، حتی اگر این راه‌ها در برنامه مکتوب نباشد.
۱۳) عقاید دانش‌آموزان را درباره‌ اظهارنظرهای‌ خود بپرسید‌
این کار برای دانش‌آموزان کمرو تمرین خوبی است. آنان می‌توانند به طور خصوصی و مکتوب با معلم خود گفتگو کنند. معلم همچنین می‌تواند تکالیفی در زمینه کار تعیین کند. از جمله، تکالیفی برای اکتشاف یا مرور بعضی قسمت‌های درس.

تهیه کننده: خیرالله کریمی - کارشناس مدیریت آموزشی‌
منابع:
- آقازاده، محرم: راهنمای روش‌های نوین تدریس، انتشارات آییژ، تهران ۱۳۷۸
- هورن، هلن: چگونه کیفیت آموزشی را بهبود ببخشیم، انتشارات قدیانی تهران ۱۳۷۹
- رئوف، علی: حرفه معلمی، دفتر انتشارات کمک آموزشی تهران ۱۳۸۰
به نقل از روزنامه اطلاعات

منبع : وزارت آموزش و پرورش ایران