ازدواجهای فامیلی نیاز به مشاوره ژنتیک دارد

مروری بر تاریخ عقب ماندگی ذهنی نشان می دهد كه در هر دوره ای از تاریخ ، در هر فرهنگ و تمدنی و در همه طبقات اجتماعی افرادی وجود داشته اند كه از نظر فعالیت اجتماعی پایین تر از حد طبیعی بوده اند و این امر سازگاری آنها را با محیط زندگی شان مشكل ساخته است . تولد كودك معلول و عقب مانده ذهنی به مثابه زنگ خطری برای اجتماع است چرا كه این افراد علاوه بر آن كه در پیشرفت جامعه زیاد مؤثر نیستند ، به سبب نقص و معلولیتشان بار اقتصادی سنگینی را بر خانواده و جامعه تحمیل می كنند . یكی از عوامل پیدایش كودكان عقب مانده ذهنی اختلالات و نارسایی های ژنتیكی است . از جمله عوامل متعددی كه در ایجاد معلولیت ذهنی كودكان مورد نظر است ازدواج های فامیلی و پیوندهای خویشاوندی (همخونی) است .تحقیقات نشان می دهد كه نسبت خویشاوندی والدین حتی اگر در سطح چندمین نسل هم باشد می تواند سبب عقب ماندگی كودك شود . از این تحقیقات چنین نتیجه گرفته شده است كه مرگ و میر فرزندان در غیر خویشاوندان ، در حدود چهل در هزار و در ازدواج های بین پسر عمو و دختر عمو به شصت تا هشتاد در هزار افزایش می یابد .نتایج تحقیقات دانشمندان آمریكایی نشان می دهد كه ازدواج بین اعضای دور و نزدیك خانواده ، باعث افزایش میزان مرگ ومیر نوزادان و رشد گسترده انواع بیماری های جسمی ( قبل و بعد از تولد) می شود .در كشور ما ، ازدواج های فامیلی ‌در روستاها و مناطق عشایری بیشتر از نقاط شهری است و این به دلیل بافت فرهنگی و روابط غنی قومی حاكم بر این مناطق است .عشایر و روستانشینان ترجیح می دهند كه با فردی از فامیل و نزدیكان خویش ازدواج كنند . نگاهی به سوابق تاریخی ازدواج خویشاوندی در ایران حكایت از این موضوع دارد كه ازدواج خویشاوند مقدس شمرده شده است . در امپراتوری ساسانی ازدواج با خواهر و با زن پدر امری مقبول و متداول بود . ازدواج با خواهر به ویژه در حفظ پاكی خون و میراث شاهانه به عنوان یك اصل به شمار می رفت . نه تنها در بین آریاییان بلكه بین اقوامی سامی نیز ازدواج با محارم سابقه دارد و این عمل ظاهراً در بین ملل شرق چندان قبیح نبود .در بررسی سوابق تاریخی ازدواج های خویشاوندی در سایر كشورها چنین برداشت می شود كه از دید جهان غرب ازدواجهای فامیلی غیر قابل قبول است . در اكثر ایالات امریكا ، ازدواج با فامیل نزدیك مثل پسر عمو و دختر عمو ، دختر عمه و پسر دایی و بالعكس ممنوع و غیر قانونی است . این قانون در اواخر قرن ۱۹ میلادی به ثبت رسید .در پژوهشی كه در سال ۱۳۷۶ تحت نظر اساتید دانشكده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران در این زمینه انجام گرفت ، ۴۰۰ كودك به صورت نمونه و به طور تصادفی در استان لرستان انتخاب شدند كه ۲۰۰ نفر از آنها كودك عقب مانده ذهنی و ۲۰۰ نفر آنها عادی بودند . در این تحقیق همچنین به سن والدین در زمان بارداری و‌ ترتیب تولد ، تحصیلات والدین در زمان بارداری و تعداد فرزندان خانواده توجه شده بود .
نتایج نشان داد كه سن پدر در زمان بارداری می تواند بر عقب ماندگی ذهنی كودكان تأثیر داشته باشد و زمان خواستاری بچه ها در مردان باید قبل از سن ۴۰ سالگی انجام پذیرد و بهترین سن برای بارداری مادران سالهای ۱۹ تا ۳۴ سالگی است و مادرانی كه قبل از ۱۸ سالگی یا بعد از ۳۵ سالگی باردار شوند امكان به وجود آوردن كودكان عقب مانده ذهنی در آنها بیشتر است . در رابطه با ترتیب تولد ، این موضوع با عقب ماندگی كودكان رابطه ای نداشت . همچنین تحقیقات نشان داد كه معمولاً والدین كودكان عقب مانده ذهنی از لحاظ سطح سواد و تحصیلات از والدین كودكان عادی پایین تر بودند.همچنین از لحاظ تعداد فرزندان ، نتایج نشان داد كه هر اندازه جمعیت خانواده بیشتر باشد و در خانواده افراد زیادی با هم زندگی كنند والدین نمی توانند به خوبی مایحتاج فرزندان را رفع كنند و این باعث می شود كه بهره هوشی كودكان در خانواده های پرجمعیت كمتر باشد . در پایان نتایج نشان داد كه تعدد پیوندهای خویشاوندی در والدین عقب مانده ذهنی نسبت به والدین كودكان عادی بیشتر است . به عبارت دیگر ازدواجهای خویشاوندی می تواند با عقب ماندگی ذهنی كودكان رابطه داشته باشد . در پایان پژوهش ، پیشنهاداتی به قرار زیر ارائه گردید :
- ایجاد و گسترش مراكز مشاوره و كلینیك های مشاوره ژنتیكی در سطح كشور بخصوص در مناطق عقب افتاده عشایری؛
- تحقیقات گسترده بر روی نمونه های بزرگ در سراسر كشور در زمینه بررسی علل عقب ماندگی ذهنی؛
- مراجعه خانواده ها به مراكز مشاوره ژنتیكی قبل از اقدام به ازدواج های خویشاوندی ؛
- آگاه كردن خانواده ها از خطرات ازدواج های خویشاوندی و منع این گونه ازدواج ها؛
در پایان باید گفت كه غالب ناهنجاری های ژنتیكی و بیماری های ارثی قابل پیش بینی بوده و با در نظر گرفتن قوانین وراثت و مشاوره های ژنتیكی و انجام آزمایش های مختلف قبل از ازدواج های فامیلی می توان از تولد تعداد قابل ملاحظه ای از كودكان معلول و عقب مانده ذهنی كه به علت اختلالات ژنتیكی متولد می شوند جلوگیری كرد .

منبع : تبیان