کازیم ـ سزیم Cesium

سزیم یا کازیم فلزی است کمیاب با علامت شیمیائی CS می‌باشد که از کانی پولوسیت استخراج می‌گردد، فلزی شبیه روبیدیم و پتاسیم، برنگ سفید نقره‌ای و بسیار نرم می‌باشد. به آسانی در مجاورت هوا اکسید می‌شود، درگرماهای معمولی آتش می‌گیرد، و آبرا با شدت انفجاری تجزیه می‌کند. تنها در خلاء نگهداری می‌شود. وزن مخصوص آن ۹۰۳/۱، نقطه ذوبش ۵/۲۸ درجه c و نقطه جوش آن ۶۷۰c درجه می‌باشد. در لامپ‌های کم ولتاژ برای تخلیه آخرین آثار باقی‌مانده هواکاربرد دارد. معمولاً به‌صورت مواد مرکبه‌اش نیترات سزیم، یا کربنات سزیم در بازار وجود دارد.
● کلرورسزیم
در سلول‌های فتوالکترون برای رسوب حساس بنور روی کاتد کاربرد دارد، زیرا سزیم تحت تأثیر نور معمولی الکترون خارجی خود را آزاد می‌کند، حساسیت آن نسبت برنگ بیشتر از سایر فلزات قلیائی می‌باشد. بخار سزیم، در لامپ راهنمای ماوراء قرمز یا فتوفون نیز کاربرد دارد. زیرا امواج ماوراء قرمزی بدون مرئی پخش می‌کند. سزیم ۱۳۷ که از فضولات کارخانه‌های اتمی بازیابی می‌شود.
هیچ جزء تشکیل دهنده یک ماده، حتی اگر در مقادیر یک میلیونیم میلی‌گرم باشد نمی‌تواند از دید شگفت‌انگیز طیف نما مخفی بماند.
سزیم نخستین عنصری بود که از لحاظ شیمیائی برخلاف ده‌ها برادر بزرگترش کشف شد، یعنی از راه یک تجربه طیفی کشف گردید. سال‌ها گذشت، طیف نما روبیدیم، تالیم، ایندیم، گالیم و ساماریم را کشف کرد.
سزیم عنصری است کمیاب، اما با وجود این اثرات آن در چند نوع صخره کوه‌ها و در آب دریا پیدا شد. سزیم تقریباً دو برابر سنگین‌تر از پتاسیم است. سزیم نه تنها فلزی‌ترین عنصر جدول تناوبی است (بجز فرانسیم) که ذخایر آن در طبیعت عملاً صفر است) بلکه به‌طور استثنائی یک عنصر شیمیائی فعال است. سزیم خالص در هوا یک مرتبه آتش می‌گیرد. و می‌سوزد. این فلز در برخورد با سولفورها و فسفرها بشدت واکنش نشان داده و آتش می‌گیرد.برخورد و همکاری با آب نیز توأم با زدو خورد و کشمکش می‌باشد. هیدروژن آزاد شده درین واکنش نیز منجر بیک آتش‌سوزی می‌شود. حتی یخ که یک ماده صلح‌جو (از لحاظ شیمیائی) است نمی‌تواند نسبت به برخورد سزیم بی‌تفاوت بماند؛ سزیم با آن نیز به تندی برخورد می‌کند و حتی در یک یخبندان سخت (بیش از ۱۱۶c درجه) نیز آرام نمی‌گیرد و تب کشمکش همچنان ادامه دارد.از این رو بدست آوردن سزیم خالص سخت دشوار است.
سزیم تازه فلزیست براق با رنگ طلائی کمرنگ این فلز مانند موم نرم و مثل منیزیم و بریلیوم روشن و براق است. سزیم آسان‌تر از همه فلزات ذوب می‌شود. گرمای کف دست انسان برای ذوب آن کافی است. سزیم مناسب‌ترین ماده براق فتوسلهاست. در فوتوسل‌ها به‌وسیله همین ویژگی انرژی نور تبدیل بانرژی الکتریسیته می‌شود. فتوسل‌های سزیم با آنتیموآن ترکیب می‌شوند و ورقه آلیاژ حساس در برابر نور بقدری نازک است که یک گرم آن سطحی در حدود ۱۰ متر مربع را می‌پوشاند.
فوتوسل‌های اختراعات خیلی ساده و در عین حال بسیار قابلی هستند و می‌توانند برای کارهای زیادی بکار روند. به‌محض اینکه تاریکی بر شهر سایه می‌افکند یک فوتوسل لامپ خیابان‌ها را روشن خواهد کرد.
براساس خواص فوتوالکتریکی سزیم است که دستگاه (درون‌نما، عیب‌یاب) ساخته می‌شود. این دستگاه امر نگاه کردن بداخل مواد مات و تیره را برای یافتن عیب‌ها ممکن می‌سازد. همچنین سزیم در برابر اشعهٔ مادون قرمز حساس است. در رؤیت تلسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ژنراتورهای هیدرودینامیکی مغناطیسی پلاسمای سزیم گرما را تبدیل به الکتریسیته می‌کند. سزیم در مبدل‌های گرمایونی به الکتریسیته و نیز تبدیل انرژی حرارتی راکتورهای هسته‌ای به الکتریسیته واجب است.
یک اتم سزیم قرار گرفته در درون یک دستگاه مخصوص را در معرض بمباران سریع یک اشعه قوی لیزر قرار دادند و در نتیجه اتم بهچنان انگیزش بزرگی دچار شد که مدارهای الکترونی آن دراز شدند و این اتم سزیم دهها هزار بار بزرگترشد [۵۲].

۵۲. درباره فلزات کمیاب ـ دنتسکی ـ ترجمه پروین قاسمی

منبع : مطالب ارسال شده