دلارهای مازاد برای واردات بنزین

در دولتی كه با شعار »عدالت محوری« بر عرصه كارآمد هنوز چالشی به نام یارانه بنزین وجود دارد كه استفاده‏كنندگان اصلی آن جزو دهك‏های بالا محسوب می‏شوند و مغایر با اصل عدالت در كشور است.
اختصاص بودجه عظیمی از كشور به عنوان یارانه به برخی بخش‏ها، توزیع عادلانه یارانه را بین دهك‏های پایین و بالای جامعه تحت‏الشعاع قرار داده است به طوری كه در هشت ماه سال گذشته بیش از چهار میلیارد دلار صرف واردات بنزین در كشور شده است كه در صورت هدفمند كردن یارانه‏ها، می‏توان این میزان اعتبار را در امور زیربنایی و مولد اشتغالزا هزینه كرد و بر اساس برنامه چهارم، تمام دهك‏های پایین جامعه را شناسایی و در اختصاص یارانه به آنها اقدام كرد و بر این اساس ثروت ملی را به تولید ثروت تبدیل كرد. دولت با تقدیم لایحه‏ای در مهرماه ۸۴ به مجلس شورای اسلامی خود را موظف به كاهش بنزین وارداتی و منطقی كردن مصرف آن در كشور با انجام تمهیداتی نظیر آماده‏سازی جایگاه عرضه بنزین كرد تا بر این اساس در پایان سال ۸۴ با استفاده از كارت هوشمند و دو نرخی كردن بنزین و آزادسازی قیمت بنزین وارداتی برای مصارف بیش از حد مجاز، مصرف بی رویه بنزین را كنترل كنند. اما با گذر دو ماه از سال جدید هنوز شاهد تغییراتی در این سیستم نبوده‏ایم و همچنان مشكل رو به رشد مصرف روزانه بنزین در كشور و سیاست پرداخت یارانه به مصرف بنزین از گذشته تا به حال در جریان است. به طوری كه می‏توان گفت یكی از معضلات اقتصاد كشور، در پرداخت یارانه غیرهدفمند است. پرداخت یارانه بنزین در كشور از یك سو و ارزان بودن آن باعث شده است كه مصرف‏كنندگان تمایلی به صرفه‏جویی و كاهش مصرف بنزین نداشته باشند. از سویی عواملی چون رشد تولید و مونتاژ انواع خودروهای جهان در كشور در افزایش مصرف بنزین بسیار تاثیرگذار بوده است. در سال ۱۳۸۰ تولید انواع خودرو در كشور حدود ۳ هزار عدد بوده است و در سال ۱۳۸۳ این رقم به حدود یك میلیون خودرو ارتقا یافت یعنی روزانه تعداد ۲۵۰۰ دستگاه خودرو وارد بازار شده است. سیاست افزایش تولید خودرو به دلیل انحصاری بودن بازار فروش كماكان ادامه دارد و قرار است تا ۱۰ سال آینده سالانه ۱۵ میلیون خودرو تولید شود. به دلیل ثروتمند شدن اقشار خاصی از جامعه و كم اهمیت بودن هزینه پرداخت بنزین برای چنین افرادی، خودروهای تك سرنشین در شهرهای بزرگ پرتردد شده‏اند كه عواقب چنین شرایطی آلودگی محیط زیست، ایجاد ترافیك و اتلاف وقت شهروندان و مصرف بالای بنزین است ضمن این كه ناكارآمدی وسایط نقلیه عمومی از قبیل اتوبوس، مترو، تاكسی و راه‏آهن حومه شهری علیرغم اعتبار هنگفت هزینه شده و برنامه‏ریزی‏های انجام گرفته از دلایل رویكرد افراد به استفاده از وسایط نقلیه شخصی به شمار می‏رود.
●پرداخت یارانه، افزایش مصرف بنزین
اثرات نامطلوب مصرف زیاد بنزین در كشور باعث شده است كه ایران در خاورمیانه مقام اول را در مصرف سوخت‏های فسیلی كسب كند. با وجود ذخایر نفتی بسیار غنی در كشور، مسئولان مجبورند هر ساله مقدار زیادی بنزین وارد كنند. به طوری كه در سال ۱۳۸۳ روزانه دولت حدود ۱۶۰ هزار بشكه بنزین وارد كرده است و در سال ۱۳۸۴ با افزایش تعداد خودروها و فرسودگی و كهنگی ناوگان و رانندگی غیرعلمی مقدار واردات بنزین تا ۱۸۰ هزار بشكه افزایش یافته است. با توجه به پرداخت یارانه سنگین برای مصرف بنزین، مصرف‏كنندگان كه عمدتا ثروتمندان و دهكهای بالای درآمدی هستند، تمایلی به صرفه‏جویی مصرف بنزین ندارند. لذا دولت مجبور است روزانه حدود ۳۰ میلیون لیتر بنزین وارد كند و آن را با قیمت پایین به اقشار مرفه بپردازد. آمار و ارقام نمایانگر این واقعیت است كه مصرف سوخت‏های فسیلی و سایر انرژی‏ها در كشور ایران رقم بالایی دارد. به طوری كه می‏توان مصرف سرانه انرژی در سال ۱۳۸۳ را ۳ برابر مصرف سرانه انرژی در كشور مصر و ۲ برابر مصرف سرانه انرژی در كشور تركیه دانست.
●دلایل رشد بی رویه مصرف بنزین
▪پراخت سالانه یارانه برای مصرف بنزین
قاچاق بنزین به دلیل پایین بودن قیمت بنزین در حدود یك بیستم قیمت جهانی انگیزه‏ای برای افراد سودجو شده است تا بنزین ارزان كشور را جهت فروش به كشورهای همسایه به قیمت گران قاچاق كنند.
وجود خیابان‏ها و جاده‏های غیرمتعارف و خارج از استاندارد از مهمترین عوامل اتلاف انرژی است. مصرف سوخت وسایل نقلیه درحال حركت و به ویژه در سرعت‏های كم چندین برابر حالت درجاست. مطابق تحلیل‏های انجام شده استفاده از دور برگردان، هفت برابر سوخت بیشتر مصرف می‏كنند. برای ۲ میلیون وسیله نقلیه كه شبانه‏روز از دوربرگردان‏ها عبور می‏كنند حدود ۲۶۴۰۰۰ لیتر سوخت اضافه مصرف می‏شود كه ۳/۸ درصد از كل مصرف سوخت شهر تهران را تشكیل می‏دهد.
▪تردد بی‏ضابطه موتورسیكلت‏های پرمصرف و فرسوده و غیراستاندارد
▪نبود ناوگان حمل و نقل عمومی و كارا و مناسب از قبیل اتوبوس، راه‏آهن درون شهری، حومه شهری و راه‏آهن برون شهری
▪عدم كنترل خودروهای تك سرنشین و نبود فرهنگ‏سازی مناسب برای كاهش استفاده از اتومبیل به عنوان وسیله تفریحی
▪راهكارهای كاهش مصرف بنزین در كشور
▪قطع یارانه پرداخت بنزین و منطقی كردن قیمت و عرضه بنزین به قیمت جهانی
▪گازسوز كردن خودروها و استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت جانشین و احداث جایگاه‏های سوخت
▪اشاعه فرهنگ استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی و جلوگیری از تردد خودروهای تك سرنشین
استفاده از كارت هوشمند؛
رئیس كمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی معتقد است هرچند استفاده از كارت هوشمند بهترین گزینه برای حل این معضل نیست اما در شرایط كنونی، آسانترین راه و عملی‏ترین شیوه برای جلوگیری از مصرف بیش از اندازه بنزین است.
ارائه قیمت بنزین دولتی به شهروندان تا حد معینی در ماه و دریافت مالیات بر مصرف بنزین به طور تصاعدی تا سطح سودآوری و در نظر گرفتن سهمیه یعنی برای تاكسی‏ها و آژانس‏ها و سرویس‏های مدارس و ادارات.
ایجاد رقابتهای بین‏المللی بین تولیدات داخلی و خارجی و ایجاد تسهیلات برای وارد كردن خودروهای خارجی به كشور با استانداردهای مصرف بهینه انرژی
گسترش سطح خدمات مترو در كلیه نقاط شهرهای بزرگ و توجه به توسعه طرح‏های ملی ●گسترش شبكه سراسری راه‏آهن
گسترش خطوط اتوبوس‏رانی و ایجاد ناوگان گازسوز و راحت برای عموم و عدم توجه به سودآوری اتوبوس‏رانی و پرداخت یارانه خرید بلیت و تبلیغ ارزش‏های اجتماعی و اقتصادی آن به لحاظ علمی برای شهروندان (تا پیش از استفاده از كارت هوشمند دولت مكلف است ۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس، ۵۰ هزار تاكسی و ۲۰ هزار مینی‏بوس به ناوگان حمل و نقل شهری اضافه كند.)

الهام دریابر

منبع : مجله گسترش صنعت