نارکولپسی یعنی چه؟

چند روز پیش برای کاری به اداره‌ای مراجعه کردم. کارمندی که مسئول رسیدگی به کار من بود هنگامی که فهمید من پزشک هستم گل از گلش شکفت و پرسید با آنکه خوابش خوب است اما همیشه در طول روز احساس کسالت و خواب‌آلودگی دارد. به‌طوری که گاهی اوقات در محل کارش طاقت نمی‌آورد و به خواب می‌رود. نخستین تشخیصی که به ذهنم رسید اختلال نارکولپسی بود. اگر شما هم می‌خواهید با این اختلال شایع آشنا شوید مطلب زیر را بخوانید.
میل غیرطبیعی و شدید به خوابیدن در طول روز را نارکولپسی گویند. این واژه یونانی است و از کلمه نارکو به معنی گیجی گرفته شده است. این نوع اختلال نوعی مشکل عصبی است که شامل مکانیزم خوابیدن- بیدار شدن در مغز و غیرطبیعی بودن خواب REM (یا همان مرحله حرکت سریع چشم) است.
● علایم و نشانه‌ها
خواب‌آلودگی شدید روزانه، از دست دادن ناگهانی هماهنگی ماهیچه، احساس فلج شدن حین خوابیدن یا بیدار شدن و رویایی شدن یا همان بروز توهمات، از علایم و نشانه‌های بارز نارکولپسی است. افرادی که دچار نارکولپسی هستند ممکن است در هر زمان احساس خواب‌آلودگی داشته باشند. این افراد بدون اینکه از مرحله اول خواب بگذارند بلافاصله وارد خواب REM می‌شوند.
محققان بر این باورند که ژنتیک، فعل و انفعالات ناقلان مغزی (فرستنده‌های عصبی) و بعضی از عوامل دیگر مانند ویروس‌ها می‌توانند نارکولپسی شوند. در آمریکا حدود ۲۰۰ هزار نفر به نارکولپسی مبتلا هستند اما از این تعداد فقط حدود ۵۰ هزار نفر در مراکز پزشکی مورد معاینه و تشخیص قرار می‌گیرند. نارکولپسی اغلب با افسردگی، بی‌خوابی یا سایر شرایطی که به خواب آلودگی در طول روز منجر می‌شوند، اشتباه گرفته می‌شود. آقایان تا حدودی نسبت به بانوان بیشتر تحت تاثیر این نوع اختلال قرار می‌گیرند. نخستین علایم اغلب در نوجوانی یا پیش از ۲۰ سالگی ظاهر می‌شود.
نخستین علایم نارکولپسی، نیاز شدید و غیرقابل کنترل به خوابیدن در طول روز است. اغلب پس از ناهار و در زمانی که بدون تحرک هستید یا در یک شرایط کسل‌کننده قرار دارید، خواب به شما حمله می‌کند اما در طول تحرک و فعالیت هم ممکن است خواب به سراغ شما بیاید. برای مثال، در حال رانندگی، در حال گفتگو و صحبت کردن با کسی نیاز شدید و ناگهانی به خواب پیدا می‌کنید، خواب‌آلودگی بیش از حد، موجب کاهش میل جنسی و یا ناتوانی جنسی می‌شود. کاتاپلکسی (از دست دادن ناگهانی هماهنگی ماهیچه) دومین علامتی است که به فراوانی دیده می‌شود. از دست دادن انقباض ماهیچه‌ها می‌تواند موجب ایجاد برخی تغییرات فیزیکی شود، از جمله درهم و برهم یا جویده‌جویده صحبت کردن و بی‌حال شدن کل جسم که چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشد. اغلب عواطف شدید از جمله خندیدن، عصبانیت، آشفتگی، تهییج شدن، تعجب کردن و یا لذت بردن، عواملی هستند که موجب حمله کاتاپلکسی می‌شوند. بعضی از افرادی که دچار نارکولپسی هستند، فلج خواب را هم تجربه کرده‌اند. فلج خواب، ناتوانی برای حرکت کردن، صحبت کردن حین خواب یا بیداری است که به طور موقتی و زودگذر اتفاق می‌افتد، افراد اغلب در طول فلج خواب حس می‌کنند که بیدار یا نیمه بیدار هستند. فلج خواب ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. اگر شما به سرعت وارد مرحله خواب REM شوید ممکن است که نیمه بیدار باشید، وقتی که شما در رویا هستید ممکن است که نیمه بیدار باشید و رویا را با واقعیت ادغام کنید و به خصوص توهمات ممکن است واضح و ترسناک باشند. علایم و نشانه‌های دیگر شامل مشکل حافظه، خواب‌آشفته در شب و گاهی اوقات رفتار خود به خودی (ناآگاهانه) است. زمانی که شما کارهای روزمره را انجام می‌‌دهید، بدون آگاهی و یا فکر کردن رفتار اتوماتیک از شما سر می‌زند و یا شما ممکن است آن رفتار را به یاد نیاورید.
● تشخیص
پزشک ممکن است یک تشخیص اولیه از نارکولپسی را براساس خواب‌آ‌لودگی روزانه شما مطرح کند و برای مطالعات و سنجش بیشتر شما را نزد متخصص خواب بفرستند. برای معاینه و تشخیص نارکولپسی و تعیین میزان شدت آن آزمایش پلی سو منوگرافی صورت می‌گیرد. در این آزمایش، امواج مغز، حرکت بدن، عملکرد ماهیچه و دستگاه عصبی را در حالی که شما در خواب هستید، مورد سنجش قرار می‌دهند. همچنین یک آزمایش تاخیر خواب، تعیین می‌کند که خواب رفتن در طول روز چه مدت طول می‌کشد. ممکن است از شما خواسته شود که هر دو ساعت چهار تا پنج خواب کوتاه داشته باشید. به این صورت متخصص خواب، الگوی خواب شما را مشاهده می‌‌کند. برای درمان نیز اغلب از ترکیب داروها و تطبیق سبک زندگی برای کنترل نارکولپسی استفاده می‌شود. هدف آن است که آمادگی شما در فعالیت‌های روزانه از جمله در محل کار، مدرسه و حین رانندگی افزایش یابد. درمان دارویی نارکولپسی با استفاده از داروهای محرک، مواد افینیل و داروهای ضد افسردگی قابل اصلاح است.
تغییر و اصلاح سبک زندگی در کنترل علایم نارکولپسی مهم است. این روش‌ها عبارت‌اند از:
▪ خوابیدن و بیدار شدن در یک ساعت مشخص
▪ وقت زیادی را برای خوابیدن در شب کنار بگذارید.
▪ تنظیم برنامه برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه چرت زدن در روز
▪ هر وقت احساس خواب‌آلودگی دارید، فعالیت خود را متوقف کنید و یک چرت بزنید.
▪ نوشیدن به میزان مناسب چای و قهوه به شما کمک می‌کند که در طول روز بیدار بمانید.
▪ خوردن غذای سبک در طول روز و اجتناب از مصرف غذای سنگین درست پیش از فعالیت‌های مهم
▪ با همکاری پزشک خود برنامه‌ دارویی را طوری تنظیم کنید که بتوانید حین رانندگی، بیشترین سطح هوشیاری را داشته باشید.
▪ درباره شرایط خود به کارمندان و همکاران خود بگویید تا با کمک هم روشی برای تطبیق نیاز خود پیدا کنید. این موارد شامل چرت زدن در طول روز و تعطیل کردن کارهای کسل‌کننده است.

منبع : روزنامه سلامت