دوشنبه, ۶ اسفند, ۱۴۰۳ / 24 February, 2025
مجله ویستا
معصوم‌زادگان تهران
▪ امامزاده اسماعیل
امامزاده اسماعیل در خیابان شهید مصطفی خمینی، نزدیك میدان «سید اسماعیل» قرار دارد و منسوب به اسماعیل از اعقاب امام علی النقی(ع)است.یك سوی این بقعه به واسطه بازار سرپوشیده به خیابان اصلی بازار تهران راه می‌یابد. این مكان تاریخی شامل میدان، آب انبار، مسجد، مدرسه و بازار سید اسماعیل است.بنای فعلی امامزاده شامل صحن، ایوان، رواق (ایوانی كه در مرتبه دوم ساخته شود، پیشگاه)، بقعه و مسجد است. صحن امامزاده به شكل مستطیلی به ابعاد ۲۳ در ۳۵ متر است كه محور طولی آن در امتداد شمالی جنوبی قرار دارد و دارای سه ورودی است.ورودی شرقی كه مدخل اصلی بنا نیز محسوب میشود فاقد تزیینات است و به نظر می‌رسد نیمه كاره رها شده باشد.این ورودی مقابل سردر آب انبار ساخته شده و به معبر شمالی جنوب شرقی امامزاده و خود امامزاده به میدان سید اسماعیل راه دارد.دو ورودی دیگر اطراف صحن نیز یكی در شمال و دیگری در جنوب به معابر فرعی راه دارند.
جبهه غربی بنا دارای ایوانی رفیع و خوش منظر است كه در طرفین آن دو منار طویل دیده میشود.در طرفین ایوان، سه ایوانچه در لبه صحن واقع شده است.بدنه ایوان غربی پوشیده از كاشی، و نیم گنبد آن مزین به مقرنس زیبا و پركار است.در محل پاكار قوس پوشش ایوان، بر كتیبه‌یی با زمینه لاجوردی در سه سوی و روی كاشی‌های خشتی، عباراتی به خط سفید نقش بسته است.طبق كتیبه موجود، قدمت در چوبی بقعه به سال ۸۸۶ ه .ق یعنی دوره آق قویونلو می‌رسد و ظاهرا قدیمی‌ترین سند بر جای مانده برای قدمت شهر تهران است.كاشی‌های زرین فام مرقد متعلق به قرون هفتم و هشتم ه.ق و مناره‌های موجود در این بقعه از قرن سیزدهم ه.ق باقی مانده است.
▪ امامزاده احمد و محمود
در حوزه ماهدشت كرج، خیابانی خاكی وجود دارد كه به تپه‌یی باستانی و بنای آرامگاهی خشتی منتهی میشود. بنای امامزاده احمد و محمود بر تپه‌یی با ارتفاع حدود سه متر بنا شده و از فاصله دور در میان دشت مسطح، نمایان است.مصالح به كار رفته در این بنا فقط خشت و گل است و بنا به صورت چند ضلعی و با گنبد ضربی برپا شده است.گرچه بنا بسیار تخریب شده، ولی چنین به نظر می‌رسد كه بنای امامزاده دو طبقه بوده و طبقه همكف به آرامگاه و طبقه دوم به سرداب اختصاص داشته.سبك معماری بنا از دوره صفویه تبعیت می‌كند و می‌توان قدمت آن را نیز به این دوره نسبت داد.
اطراف امامزاده چندین قبر بسیار جدیدتر، به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد كه این مكان قبلا گورستان یك آبادی بوده است .در كنار امامزاده دو تپه باستانی وجود دارد كه تنوع و فراوانی سفال‌های پراكنده در آنجا حكایت از اهمیت آنها دارد.سفال‌های جمع آوری شده از سطح تپه‌ها، قدمت آنها را به قرون هفتم تا نهم می‌رساند. با كمی فاصله، چله تپه، تپه سلیمان و تپه خاتون قرار دارند.
▪ امامزاده ام كبری و ام صغری
این بنا هم اكنون در داخل شهر اشتهارد با گنبد بلند كاشیكاری شده نمایان است.ساقه گنبد از دو قسمت تشكیل شده: قسمت زیرین گنبد با اشكال لوزی مزین شده و بقیه ساقه آن‌كه قاعده گنبد را تشكیل می‌دهد، آجری است.كاشیكاری بغل‌های ایوان با تزیینات معلقی (پناهگاه) در نوع خود ممتاز است.بقعه از دو بخش تشكیل شده و داخل بنا فاقد هرگونه تزیین و تنها با گچ سفید شده است.این بنا را می‌توان به دوره صفویه نسبت داد كه بعد از آن در دوره‌های مختلف مورد مرمت قرار گرفته است.
▪ امامزاده جعفر، پیشوا
بنای مرتفع و مجلل این امامزاده، یادگار دوره صفویه است. گنبد كاشیكاری و صحن وسیع این امامزاده در داخل شهر پیشوا خودنمایی می‌كند.كتیبه ایوان حكایت از تعمیر و الحاق آن به دستور فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۲۷ ه.ق دارد.
▪ امامزاده جعفر، هشتگرد
این بنا در داخل شهر هشتگرد واقع شده و گرداگرد آن را دیواری احاطه كرده است.قدیمی ترین و اساسی‌ترین بخش این بنا حرم آن است.داخل بقعه فاقد هرگونه تزیین یا نوشته و كتیبه است.
▪ امامزاده حسن
این بقعه در داخل شهر كرج واقع شده و بنای آن از داخل، به صورت چهارگوش وسیع است كه در وسط هر ضلع آن تاق نمایی برپا شده است. نمای خارج نیز به صورت چهارگوش در نهایت سادگی است.پوشش خارجی سقف از كاهگل است و براحتی می‌توان نحوه طاق بندی آن را مشاهده كرد. براساس كتیبه‌یی كه در داخل ایوان ورودی بنا قرار دارد، ساختمان امامزاده در ربیع الاول سال ۹۰۶ ه.ق و به فرمان ابوالمظفر شاه تهماسب اول صفوی انجام شده است.
▪ امامزاده داوود
این آرامگاه در میان دره‌های سبز، در شش كیلومتری توچال و ۱۵ كیلومتری فرحزاد واقع است. در گذشته بقعه امامزاده داوود از بنایی سنگی مشتمل بر صحن و طاق نماهای كم عمق در اطراف و حرم و ایوان كوچكی در جنوب آن تشكیل می‌شد و گنبدی سبز رنگ داشت. وجود درختان بید بسیار كهن حكایت از بناهای قبل از صفویه دارد.
بنای اولیه این امامزاده سال‌ها پیش بر اثر سیلی بنیان كن از بین رفت و بنای فعلی كه از ساقه گنبد بلند و گنبدی نوك تیز با دو گل دسته تشكیل شده، بعدها جایگزین بنای اولیه شد.حرم هشت ضلعی كنونی و سرداب زیر آن در زمان فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی كه یقینا برج ساده سنگی بود، ساخته شد. درهای شمال و شرق حرم نیز به زمان فتحعلی شاه باز می‌گردد.در وسط حرم، ضریحی به رنگ چوب وجود دارد. وجود مرقد در داخل سرداب تنها منحصر به همین امامزاده است. نسب امامزاده براساس زیارتنامه بقعه به امام زین العابدین (ع) می‌رسد.
▪ امامزاده رحمن و زید
این بقعه در حاشیه جنوب غربی روستای پلنگ آباد اشتهارد قرار دارد و دارای سه گنبد آجری ساده، سرسرا و راهرو است.امامزاده رحمن و امامزاده زید، در این بقعه دفن شده‌اند. این بقعه كه در وسط محوطه بزرگی واقع شده و دارای حصار آجری است، منظره‌یی جالب و با عظمت دارد؛ بویژه نمای سه گنبد آجری آن جلوه‌یی خاص به بنا بخشیده است.از شیوه معماری ساختمان چنین به نظر می‌رسد كه این بنا بتدریج در طی سه قرن هفتم و هشتم و نهم ه.ق تكمیل شده است.
▪ امامزاده زید
این امامزاده در راسته بازار شهر تهران قرار دارد و شامل یك حرم چهار ضلعی بزرگ و ایوان و صحن در سمت شرق با گنبد دو پوش مدور و ملحقات آن است. بنای اصلی بقعه به دوره صفویه (قرن دهم هجری) تعلق دارد. در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار صحن و ایوان و گنبد دوپوش و متعلقات دیگری به آن افزوده شد.در كتاب آثار تاریخی تهران آمده است: «لطفعلی خان زند كه در سال ۱۲۰۹ به دستور آقامحمدخان در تهران به قتل رسید، در مجاورت این بقعه به خاك سپرده شده است.»
در گذشته‌های نه چندان دور این امامزاده با مساحتی بیش از ۳۰۰۰۰ متر مربع دارای صحن و فضای وسیع مشجر بود و در آن حجره‌ها و طاق نماهای عالی، گنبدی تخم مرغی شكل با كاشی‌های معرق، بقعه و رواقی زیبا به چشم می‌خورد.امروزه صحن این امامزاده به مدرسه تبدیل شده و تنها محوطه‌یی كوچك با دری كه به سمت بازار خیاط‌ها باز میشود، از آن باقی مانده است.
▪ امامزاده زین العابدین
بنای امامزاده زین العابدین سجاد (ع) در كنار روستای باغ خواص، در فاصله ۱۰ كیلومتری ورامین قرار دارد. بقعه حیاطی وسیع دارد كه مشجر و پوشیده از گورهای دوره اسلامی است.
بنا شامل اتاقی مربع شكل است.در میانه هر ضلع طاق نما و در چهارگوشه آن، چهار طاق نما دیده میشود. با تبدیل پلان چهار به هشت، گنبدی بر آن تعبیه شده است و در زیر آن نقوش بسیار زیبایی با استفاده از گچ شكل گرفته است. نمای زیر گنبد و پایه گنبد و همچنین دیوارهای داخلی آن گچكاری شده است. در میانه این اتاق آرامگاه قرار دارد. آرامگاه حدود یك متر بلندتر از كف اتاق و دارای یك ضریح چوبی ومشبك است.
▪ امامزاده سلطان مطهر
این امامزاده در حاشیه شهر بومهن در ۵۲ كیلومتری شمال شرقی تهران، بر سر راه تهران آبعلی قرار دارد. طرح كلی بقعه شامل پای بست هشت ضلعی با گنبد هشت ترك است كه در نوع خود بسیار هنرمندانه بنا شده است.این گونه بناها، در معماری ایران بویژه در شمال و شمال شرقی كشور سابقه ممتدی دارد و آقای «پیرنیا» سبك معماری آنها را تجلی شاخصی از سبك ری در معماری ایران دانسته است.این سبك معماری به دلیل اوضاع طبیعی و جوی خاص شمال ایران دوام و بقای بیشتری داشته است.
بخش‌های اصلی بقعه سلطان مطهر شامل حیاط و ایوان بقعه، اتاق مقبره، كتیبه‌های سنگی مقابر همجوار و صندوق چوبی بقعه است و «ملك كیومرث» یكی از مقتدرترین امرای محلی شمال ایران، آن را بنا نهاد.
▪ امامزاده سید نصرالدین
اندكی بالاتر از میدان محمدیه (اعدام سابق) بقعه سبزرنگی خودنمایی می‌كند كه منسوب به مدفن نصرالدین از فرزندان امام سجاد (ع) است.این بنا مشتمل بر حیاط، صحن و بقعه هشت ضلعی است. بخش مهمی از صحن و حیاط امامزاده در خیابان كشی‌های دوره پهلوی اول از بین رفت. بقعه این بنا متعلق به سال ۹۹۳ ه .ق است كه در كتیبه چوبی طویلی به خط ثلث حك شده است.
▪ امامزاده حسین، ورامین
بنای امامزاده معروف به «شاهزاده حسین» نزدیك مسجد جامع ورامین واقع است. ساختمان موجود تنها ته رنگی از بنای باشكوه اولیه را كه متعلق به قرن هشتم ه.ق است، برخود دارد. بیشترین آثار باقی مانده از بنای اصلی، در محراب نفیس آن به چشم می‌خورد.
▪ امامزاده صالح
بقعه امامزاده صالح در میدان تجریش تهران قرار دارد.گنبد كاشیكاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال ۱۳۶۸ بطور كلی تخریب و با كاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و كتیبه‌های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است. حرم این بنا دارای ابعاد ۵/۶ ٭ ۶ متر است.
امامزاده صالح كتیبه‌یی به تاریخ ۷۰۰ ه.ق داشت كه در تعمیرات مدخل ساختمان از میان رفت.در حمله مغول بنای امامزاده یكسره از بین رفته بود اما بانیان خیر آن را برپا داشتند.
مرحوم مصطفوی می‌نویسد: این بنای چهارگوش بزرگ و محكم تصور می‌رود مربوط به قرن هفتم هجری یا هشتم باشد.و در كنار آن درخت چنار كهنسال در آبادی بزرگ تجریش واقع می‌باشد. هلاكو میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ بانی تعمیرات و تزئینات آن شده، نقاشی‌های آن را انجام داده است.طبق كتیبه موجود در بنا مدفن صالح برادر امام هشتم می‌باشد.در سال ۱۳۲۳ خورشیدی مرحوم حسن فداكار بانی تغییرات و نصب كاشی مجدد در گنبد آن شد.در سال‌های اخیر تعمیرات اساسی در بنا و صحن این امامزاده انجام شده است.
در گورستان امامزاده صالح در كنار بقعه امامزاده صالح، شخصیت‌هایی چون میرزا حسن خان موتمن الملك، میرزا حسن خان مشیرالدوله پیرنیا، دكتر حشمت و... آرمیده‌اند.
منبع: سیمای میراث فرهنگی استان تهران
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست