چهارشنبه, ۲۱ شهریور, ۱۴۰۳ / 11 September, 2024
مجله ویستا
متون فلسفی را از منابع اصلی بخوانیم
بندیکت (باروخ) دو اسپینوزا (۱۶۳۲-۱۶۷۷) در یک خانواده یهودی در آمستردام هلند متولد شد. اسپینوزا با راهنمایی پدر، آموزش خود را در مدارس یهودیان آغاز کرد اما سرانجام به دلیل تردید در کتاب مقدس به عنوان وحی و برخی نوآوری های دیگر از جمله در چگونگی فهم کتاب، از جامعه مذهبی اخراج و از ورود او به کنیسه ها جلوگیری شد.
اسپینوزا عمدتا تحت تاثیر آرای فلسفی دکارت و برخی از فیلسوفان یهودی از جمله ابن میمون، قرار داشت.
به نظر اسپینوزا وقتی پیامبر از خداوند صحبت میکند در واقع از درون خود سخن میگوید و احوالات درونی خود را بسط میدهد. به عقیده وی، پیامبران بر مبنای احساس، تجربه و تخیلات خود تصویری مخصوص از خدا و آموزه های پیامبرانه به دست میدهند. از دید وی تفاوت پیامبران نیز بر همین اساس یعنی تفاوت در خلق و خو (شخصیت)، مخیلات و تجربههایی است که بر آنها رفته است.
فلسفه الهی اسپینوزا بر عشق مبتنی است و او از مریدانش می خواهد که به خدا عشق بورزند، گرچه خدای مدنظر اسپیونزا از خدای مرسوم در ادیان الهی تفاوت داشته و عمدتا در قالب "همه خداانگاری" (پانتئیسم) تقسیم بندی میگردد. اسپینوزا تحت تأثیر آرای دکارت نظریه پردازی می کرد، اما آنچه که وی را از دکارت متمایز میسازد حرکت از ثنویت دکارتی به همه خداانگاری و قرار دادن خدا، روح و ماده در یک چارچوب است.
برای آشنایی با بخشی از عقاید اسپینوزا، ترجمه صفحات ۳۰ تا ۳۵ فصل دوم "رساله الهی سیاسی" او که در سال ۱۶۷۰ منتشر شده است در ذیل آمده است. (متن کامل این کتاب در این پیوند قرار دارد و از این پیوند قابل خریداری است).
شباهت بیاندازه این سطور که نزدیک به ۴۰۰ سال پیش نوشته شده اند، با آنچه تحت عنوان آرای جدید در روشنفکری دینی ایرانی مطرح و تولید میشود جالب توجه است. به عنوان مثال: "پیامبر گاهی اوقات شاد است و طربناک و بسیار فصیح در حالی که گاهی اوقات پرملال است و در بیان سخنان خویش بسیار عادی و معمولی است. تمام اینها اثر خود را در متن باقی گذاشتهاند" (دکتر عبدالکریم سروش) را با این عبارت مقایسه کنید "الهامات پیامبران بر اساس حالات آنها تفاوت میکند: به عنوان مثال وقتی پیامبر خوشحال است پیروزیها، و اتفاقاتی که باعث شادی انسان میشود برای او الهام میشود که طبیعتا احتمال تصور آنها برای او محتملتر باشد و وقتی که ناراحت باشند جنگها، قحطیها و بلایای طبیعی برای آنها الهام میشود" (بندیکت دو اسپینوزا). اگر نام نویسنده مشخص نشده باشد آیا می توان تشخیص داد که کدام نویسنده کدام جملات را تولید کرده است؟
به هر حال بخشهایی از رساله سیاسی الهی اسپینوزا را با هم میخوانیم، به این امید که با بازکاوی تطبیقی متون معاصر، کهن و حتی بسیار کهن کلام و فلسفه غرب، همانند آنچه در مورد شاعرانگی متون مقدس (نظریه هردر ) بسط تجربه نبوی (اسپینوزا و برخی دیگر متفکران)، قرائت پذیر بودن متون (شلایرماخر، دیلتای و...)، پلورالیسم دینی (هیک و دیگران) می بینیم، جامعه روشنفکری به مرتبهای برسد که بتواند متون فلسفی را بدون واسطه بازتولید، از منابع اصلی آن مطالعه کند.
● رساله سیاسی الهی
بندیکت دو اسپینوزا (۱۶۳۲-۱۶۷۷)
آموزه های پیامبرانه بر اساس حالتهای مختلف و احساسات گوناگون و عقایدی که پیامبران داشتهاند تفاوت میکند.
الهامات پیامبران بر اساس حالات آنها تفاوت میکند: به عنوان مثال وقتی پیامبر خوشحال است پیروزیها، و اتفاقاتی که باعث شادی انسان میشود برای او الهام میشود که طبیعتا احتمال تصور آنها برای او محتملتر باشد و وقتی که ناراحت باشند جنگها ، قحطیها و بلایای طبیعی برای آنها الهام میشود. بنابر این اگر یک پیامبر آرام و مهربان باشد یا عصبانی و خشن باشد برای یک نوع از الهامات و شهودها از پیامبر دیگر آمادگی بیشتری دارد. به این شکل این الهامات بر اساس قدرت تخیل پیامبران تفاوت میکند: اگر یک پیامبر باهوش باشد ذهن خدا را به شیوهای هوشمندانه درک میکند و اگر ذهن او مغشوش باشد آن چه را درک میکند دچار اغتشاش است. در نتیجه الهامات بر اساس نوع دیدگاه پیامبران شناخته میشوند. اگر پیامبر یک روستایی بود، گاو و گاو میش و مانند آن را میدید و اگر سرباز بود ژنرالها و سرهنگها را می دید و اگر مشاور اعظم بود یک تخت سلطنت را میدید و مانند این.
در نهایت آموزه های پیامبران با توجه به عقاید آنها تغییر میکند بنابر این برای مگی که معتقد به قواعد تنجیم بود تولد مسیح با آشکار شدن یک ستاره در شرق مشخص شد، خراب شدن اورشلیم از اندام داخلی حیوانات مشخص شد و خود شاه هم از طریق پرتاب کردن تیر در هوا این مساله را پیشگویی کرد. برای پیامبرانی که معتقد بودند که انسان بر اساس اراده خود و با قدرت خود عمل میکند خدا به عنوان موجودی تصور میشود که یک گوشه ایستاده است و نسبت به رفتارهای آینده انسان بیتفاوت است و همهی اینها در کتابهای آسمانی مشخص میشود.
آموزه های پیامبرانه همچنین بر اساس شیوهی بیان پیامبران متفاوت است. پیشگوییهای اذقیال و آموس به شیوهی متناسب پیشگوییهای ایسایا و ناهوم نوشته نشدهاست و بسیار عامیانه تر هستند. هر استاد زبان عبری که بخواهد این موضوع را عمیقتر درک کند و بخشهای مشابهی از کتابهای پیامبران متفاوت را که به یک موضوع یکسان میپردازد را مورد بررسی قرار بدهد تفاوتهای زیاد و عمیقی در شیوهی آنها در خواهد یافت. به عنوان مثال بخش . i. ایسایا که یک مقام حکومتی بوده را از آیه ۱۱ تا آیه ۲۰ را با بخش .. v آموس روستایی از آیه ۲۱ تا ۲۴ را مقایسه کنید. یا ساختار استدلال پیشگوییهای ژرمیا را که در ایدومیا ( بخش xlix) را با شیوه استدلال اوبادیا مقایسه کنید. و در نهایت Isa. xl:۱۹, ۲۰ وxliv:۸ را با Hosea viii:۶ و xiii:۲ و مانند این مقایسه کنید .
توجه یه این متون به وضوح به ما نشان میدهد که آموزههای الهی بر اساس یادگیری و قابلیت پیامبر، مودبانه، فشرده، پیچیده، عامیانه، خسته کننده و رمزآلود میشود.
علاوه بر این یک تفاوت واقعی در میان آن چیزهایی که پیامبران میبینند وجود دارد و نمادهایی که به آنها نشان داده میشود بسیار متفاوت است. آنگونهای که ایسایا خدا را در حال خروج از معبد دیده است از آن چیزی که اذقیال بیان کرده است متفاوت است. رابیس بیان میکند که هر دو این نگاهها در واقع یک چیز است و هر دوی آنها یک چیز را دیدهاند، اذقیال یک روستایی بود و معیارهای خاصی توجه او را به خود جلب میکند و جزئیات بیشتری را میبیند. اما تا وقتی که یک سنت قابل اعتماد در مورد این فرضیه وجود نداشته باشد من آن را نمیتوانم بپذیرم این نظریه صرفا یک ابداع شخصی است. ایسایا صرافیم را با شش بال میبیند و اذقیال او را با چهار بال میبیند، ایسایا خدا را لباس پوشیده و بر یک تخت سلطنتی میبیند و اذقیال او را مانند آتش در مییابد و خدا را آن گونه شهود میکند که همیشه او را تصور میکرد.
وحید آبیاری
منبع : سایت الف
وایرال شده در شبکههای اجتماعی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست