پیشینه تاریخی

كولی‌ها نژاد بیابانگردی هستند در حدود سال 1000 میلادی، شبه قاره هند را ترك كرده و به سوی غرب مهاجرت كرده‌اند. این گروه كه همواره در اقلیت بوده‌اند، در طول تاریخ مشكلات فراوانی را متحمل شده‌اند. در قرن بیستم بسیاری از آنان اسكان یافته‌اند، اما هنوز شمار انبوهی از آنان واقعاً به شیوه بیابانگردان زندگی می‌كنند. امروزه می‌توان كولی‌ها را در بسیاری از مناطق مشاهده كرد. آنان در طی تاریخ از هر جا كه گذشته‌اند، مورد توجه همه مردم، اعم از پادشاهان و حكمرانان و روستاییان و مردم عادی قرار گرفته‌اند كه آمیزه‌هایی از ترس و فریفتگی را در برداشته است. كولی‌ها در هر كشوری باعث پیدایش انواع افسانه‌ها درباره منشأ اسرارآمیز خود شده‌اند. آنان نیز توضیحات جالب یا عجیبی درباره‌ اجداد خویش ارائه می‌كنند، موهای سیاه، پوست تیره، لباس‌های غیرمعمولی و رنگارنگ و سرانجام عناوین و القابشان، آنچه را كه درباره ریشه‌های مردم و فرهنگ خود می‌‌گویند واقعی جلوه می‌دهد. كولی‌ها ادعا می‌كنند كه از نوادگان مسحیانی هستند كه از كشوری به نام «مصر صغیر» تبعید شده‌اند و گاه اسنادی نشان می‌دهند كه پاپ ایشان را برای ابراز ندامت به سفری هفت ساله مجبور كرده است. در واقع، در دوره‌ای كه بیابانگردی از مشخصات مردمان اروپایی نبود و ارتباطات نیز در مرحله‌ای تقریباً ابتدایی قرار داشت، از ورود گروه‌های بیابانگرد ولی آرام و صلح‌جو استقبال می‌شد و كنجكاوی و توجه ساكنان هر منطقه‌‌ای را برمی‌انگیخت. با در نظر گرفتن آنچه ایشان درباره منشأ خود می‌گفتند و می‌گویند، مردم آنان را «قطبی» نامیدند كه لفظ «ژیتان» صورت فشرده آن است.
كولی‌ها كه امروزه تقریباً در تمام قاره‌ها حضور دارند، جمعیت بسیاری را تشكیل می‌دهند. از تعداد آنها هیچ نوع آمار دقیقی در دست نیست، ولی به طور تخمینی شمار آنان را حدود هفت تا هشت میلیون نفر برآورد كرده‌اند. (كولی‌هایی كه در هند و جنوب شرقی آسیا زندگی می‌كنند، در این رقم منظور نشده‌اند) و در حدود نیمی از این جمعیت در اروپا به سر می‌‌برند كه دو سوم آن‌ها در اروپای شرقی زندگی می‌كنند. در شمال آفریقا بویژه در مصر و الجزایر و سودان نیز تعداد كولی‌ها بسیار زیاد است. در شمال آفریقا بویژه در مصر و الجزایر و سودان نیز تعداد كولی‌ها بسیار زیاد است. در آمریكا نیز از پیكتو در كانادا گرفته تا ریودوژانیر و در برزیل و حتی در زلاندنو و استرالیا كولی‌ها حضور دارند، گروه‌های كوچكی از ایشان همچنین در چین، فیلیپین، هند،‌ كشورهای عربی و هاوایی زندگی می‌كنند. تمامی كولی‌های جهان، خصلت‌های مشتركی دارند، دوره‌گردی یكی از عناصر بسیار مهم زندگی آنان است. امروزه اگرچه بسیاری از آنان در خانه‌ها مأمن گزیده‌اند، ولی گرایش به سفر غالباً كششی نیرومندتر از آن است كه بتوانند در برابر آن ایستادگی كنند و همین باعث می‌شود كه به زندگی بیابانگردی بازگردند. این خصوصیات كاملاً ویژه آنان است كه سبب پراكندگی آنها شده است.
در كشور انگلستان كه یكی از معروف‌ترین سرزمین‌های كولی‌نشین بویژه در اواخر قرون وسطی بوده است، به آنان gypsy اطلاق می‌شود كه خود از لفظ Egyptian یعنی مردم مصر اخذ شده است. در كشور فرانسه نیز كه زندگی كولی‌ها به شدت رواج داشت، آنان را «بوهمِینَ» یعنی مردم سرزمین بوهم می‌نامند. در روسیه «تسینگانی» و در اسكاندیناوی به آنان «تاتاری» گفته می‌شود. در بین‌النهرین به «غربتی» در عربستان «حرامی» (دزد)،‌ در مصر «جر» (فاسد)، در افغانستان «لولی» (فاسد و بدكاره) و در ایران آنان را به الفاظ «كولی» و «غربتی» و «قراچی» و چند لفظ محلی دیگر نامگذاری كرده‌اند. علاوه بر این، در بسیاری از كشورها بویژه در سرزمین‌های هند و چین و اروپای جنوبی الفاظی به كار برده می‌شود كه كافر، نجس و بدكاره معنی می‌دهد و نشانگر تضاد فرهنگی بین ساكنان این سرزمین‌ها و كولی‌های مهاجر بوده است كه تعصبات مذهبی و بینش‌های فرهنگی و اجتماعی حاكم بر جامعه، فرهنگ كولیگری و صفات ذاتی و اخلاقی و بی‌بندو‌باری در بین خانواده‌های آنان را نمی‌پذیرد و به شدت آن را دفع می‌كند.