قلمرو و اکوتوریسم

در چهار دهه گذشته صنعت گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشور ها بوده است و به این لحاظ کشورها تلاش می کنند سهم بیشتری از جمعیت توریست را به خود اختصاص دهند.
سازمان جهانی جهانگردی یا(WTO) رشد سالیانه صنعت جهانگردی را تا سال ۲۰۱۰ بین ۴/۳ تا ۷/۶ درصد پیش بینی کرده است که اکوتوریسم با رشد سالیانه ۳۰ تا ۴۰ درصد بالاترین رشد در بخش های مختلف گردشگری را خواهد داشت و جامعه اکوتوریسم یا TES پیش بینی کرده در پایان سال ۲۰۱۰، ۵۰ درصد گردشگران متعلق به بخش طبیعت گردی خواهد بود.
ایران علی رغم اینکه از لحاظ میراث تاریخی و فرهنگی جزء ۱۰ کشور برتر جهان و از لحاظ تنوع زیستی بین ۵ کشور جهان قرار دارد، متاسفانه از نظر جذب تعداد توریست تا چند سال پیش در رتبه یکصد و بیستم قرار داشته است. با همه توجهات و تلاشهای صورت گرفته خصوصا در یکسال گذشته ،هنوز راهی بس طولانی و کاری بسیار دشوار برای رسیدن به موقعیت مناسب کشومان از لحاظ توسعه صنعت توریسم را در پیش داریم.
برای دستیابی به تعداد دو میلیون گردشگر در پایان برنامه ۵ ساله چهارم و رقم ۵/۱ درصد تعداد گردشگران جهانی در سال ۱۴۰۴ یعنی ۲۰ میلیون نفر و دو درصد در آمد در همان سال نیاز به اراده ای ملی است و برای توفیق در این کار نیاز به سرمایه گذاری جدی در توسعه اکو توریسم داریم .
ایران زیبا فلاتی است با تنوع اقلیمی بسیار بالا که سواحل زیبای دریا در جنوب و شمال ،رودخانه های پر آب آرام و خروشان دشت ها و دامنه ها ،جنگلها ،کویر ها و کوهها شامل رشته کوه های البرز نماد کم نظیر شمال و عامل حیات و شکل گیری شهر ها و کوهپایه نشینها ،مراتع و جنگلهای سرسبز ،وجود ارتفاعات مرکزی همچون حصاری در مقابل توفانهای شن کویری شرایط متنوع اقلیمی و جلوه های خاصی را پدید آورده که مجموعه آنها را به نمایشگاه دیدنی و عظیم در آورده است .
از دماوند البرزتا سبلان در آذربایجان و ازنای بند و کرگز کویر تا جبال بارز کرمان و هزار محمد خراسان و هفت تنان در بختیاری تا دنای پر صلابت یاسوج و گنو خلیج فارس ،همه و همه سرمایه های ارزنده کشور هستند.
این طبیعت متنوع و زیبا میتواند پذیرای عاشقان تماشای خود از سراسر جهان و داخل کشور باشد . اما تا کنون اقدام مهمی در زمینه معرفی جاذبه های طبیعی ایران ،توسط تور گردانها و پیش بینی حداقل امکانات برای خدمات رسانی به اکوتوریستها صورت نگرفته است.
پیش از پرداختن به جزئیات بحث گردشگری طبیعی، لازم است تعریفی از طبیعت گردی داشته باشیم طبیعت گردی عبارت است از انواع گردشگری که در بستر طبیعت صورت می‌گیرد.
همچنین تفاوتی بین اکوتوریسم و طبعیت گردی و جود دارد به عبارت دیگر هرگونه طبیعت گردی اکوتوریسم تلقی نمی‌شود و اکوتوریسم زیر مجموعه طبیعت گردی است. تاریخچه اکوتوریسم به سال ۱۹۶۵ میلادی هنگامی که واژه اکوتوریسم به کار برده شد، باز می‌گردد. این واژه در مفهوم عام چنین تعریف شده است: اکوتوریسم سفر به مناطق تخریب نشده یا غیرآلوده طبیعی با هدف مطالعه، مشاهده و لذت از زیبائیها و گیاهان و جانوران بومی، نیز نشانه‌های فرهنگی این مکانها (در صورت وجود ) می‌باشد.
اکوتوریسم دارای مشخصات چهارگانه‌ زیراست:
۱) وابسته به طبیعت باشد.
۲) از لحاظ اکولوژیک پایدار باشد و به عبارتی کمترین آسیب و اثرات سوء را برای طبیعت نداشته باشد.
۳) آموزش وارایه ارزشهای منطقه مورد بازدید، عنصر اصلی آن بازدید باشد.
۴) جوامع محلی و میزبان در آن مشارکت داشته باشند.
اکوتوریسم یعنی تورهای گردشگری به منظور جذب تمامی انواع طبیعت دوستان، طبیعت شناسان، دانشمندان، هنرمندان و ماجرا جویان که انگیزه‌ اصلی آنها صرفاً تفریح نیست بلکه تماشای شگفتیهای طبیعت، گونه‌های کمیاب، پدیده‌های طبیعی، حتی الامکان در شرایط دست نخورده و بکر است، بر پا می شود.
فعالیتهای اکوتوریستی عبارت است از پیاده رویهای برنامه ریزی شده ایستگاهی و همچنین دامنه نوردی، عبور از رودخانه‌های خروشان با قایق‌های بادی، سفر به مناطق ییلاق و میهمان عشایر و ساکنان بومی این محلها شدن، سفر به روستاها و مزارع اطراف روستاها به منظور لذت بردن از طبیعت و آشنایی با فرهنگ اهالی، کوهپیمایی، سفر به مناطق صعب العبور طبیعی ، بازدید از غارهای طبیعی، مطالعه طبیعت گیاهی و جانوری، تماشای حیوانات و پرندگان، آشنایی با محیط زیست طبیعی در قالب دیگری به نام سافاری و با استفاده از خودروهای روباز برای تماشای حیوانات و پرندگان.
فعالیتهایی نیز اکوتوریسم به شمار نمی روندکه عبارتند از شکار، اسکی و تورهای ماجرا جویانه که اثرات تخریبی فراوانی به محیط زیست طبیعی وارد می کنند.
اینگونه فعالیتها را می توان نوعی از گردشگری وابسته به طبعیت به حساب آورد که در پایداری آنها باید کوشید. کشورهای آمریکا و کانادا در قاره آمریکا، اتریش، آلمان ، سوئد، فنلاند،انگلستان و ایتالیا در قاره اروپا، نپال، هند ، پاکستان و چین در قاره آسیا و کنیا،آفریقای جنوبی و الجزایر در قاره آفریقا دارای عملکرد موفقیت آمیز در اکوتوریسم و به طور کلی طبیعت گردی هستند.

محمد علی نمازی_مشاور سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

منبع : هفته نامه دهکده