رشد فن‌آوری و جنگ‌های آینده

افزایش فزاینده بودجه نظامی ارتش آمریکا به همراه هزینه‌های هنگفت اشغال کشورهای عراق و افغانستان از یک سو و ناتوانی این نیروها در از بین بردن و یا مقابله با نیروهای تروریستی، تردیدهای فروانی را در مورد اثربخشی ساختار کنونی ماشین جنگی غول‌پیکر پنتاگون به وجود آورده است. جان آرکویلا، یکی از متخصصان علوم نظامی در گفت وگو با سایت «بررسی تکنولوژی» ) (Technology Review به بررسی نقاط ضعف و قوت نیروهای زمینی، دریایی و هوایی ایالات متحده پرداخته است. در ادامه نیز، به چالش‌های فراوان کاخ سفید در مقابله با نیروهای مجازی تروریست که با استفاده از شبکه اینترنت فعالیت‌های خود را راهبری می‌کنند، پرداخته شده است. لزوم پرهیز از نظامی کردن فضا و مسأله حریم خصوصی و امنیت افراد نیز سایر مسائل مطرح شده در این گفت وگو است.
جان آریولا نویسنده و مشاور پنتاگون معتقد است که سیستم‌های تسلیحاتی بزرگ امروز در جنگ‌های مدرن، ناکارا خواهد بود. در سال ۲۰۰۷ میلادی، بودجه پنتاگون از مجموع کل هزینه‌های نظامی پرداخت شده از سوی بقیه کشورهای دنیا، فراتر خواهد رفت. بر اساس مقدار هزینه‌ها و نیز براساس «گزارش منتشره از سوی وزارت دفاع ایالات متحده» که در ماه فوریه گذشته، انتشار یافت، در سال ۲۰۰۷ میلادی، مجموع هزینه‌های نظامی این کشور به بیش از ۴۴۰ میلیارد دلار خواهد رسید. البته در کنار این بودجه هنگفت، ۱۲۰ میلیارد دلار دیگر نیز برای هزینه‌های مربوط به عملیات‌های ارتش ایالات متحده در دو کشور افغانستان و عراق، کنار گذاشته شده است.
البته از یک سو، در این گزارش به روشنی توضیح داده شده که تهدیدهای فراروی نیروهای ایالات متحده در دنیای امروز، نامتقارن بوده و شامل مواردی نظیر: حملات ناگهانی و فاجعه‌آمیز از سوی قدرت‌های بزرگ، ستیزه‌جویی از سوی دشمنان، اتحاد آمریکا با هم پیمانانش و مواردی دیگر خواهد بود. لذا گفته شده که ارتش جدید باید شبکه ای، انعطاف‌پذیر و چالاک باشد و بتواند با استفاده از عملیات‌های ویژه و روبات‌ها، به سرعت در سراسر دنیا، واکنش‌های لازم را انجام دهد. از سوی دیگر، در این گزارش ۹۲ صفحه ای، درخواست تخصیص ۸۴ میلیارد دلار دیگر برای جنگ‌افزارهایی نظیر جنگنده‌های اف ۲۲ و اف ۳۵، رزم ناوهای DDX و LCS و CVN-۲۱ ، ناوهای هواپیمابر نسل بعدی نیروی دریایی که در سال ۲۰۰۷ میلادی کار ساخت آنها آغاز می‌گردد و از ناوهای کلاس نیمتیز کنونی بزرگ تر خواهد بود، درخواست شده است.
لذا علی‌رغم یک افزایش ۱۵ درصدی در تعداد نیروهای ویژه و سرمایه‌گذاری در سیستم‌های جدیدی نظیر هواپیماهای بدون سرنشین دراگون، در مجموع، پنتاگون به گسترش روزافزون قدرت نظامی خویش می‌اندیشد. اما اگر این الگوی بزرگ تسلیحاتی نتواند در جنگ‌های کنونی و آتی، به نتایج مناسبی منجر گردد، آیا این وضعیت به معنای شکست پنتاگون نخواهد بود؟ جان آریولا یکی از نخبگان علوم نظامی که موضوع «تحول در ارتش ایالات متحده» را ابداع و گسترش داده است، اعتقاد دارد که این پیش‌بینی حقیقت دارد. وی اینک در مرکز بازآموزی نیروی دریایی مونتری تدریس می‌کند و جزو مشاوران پنتاگون است. کتاب‌های منتشر شده وی شامل: «شبکه‌ها و شبکه‌های جنگی: آینده تروریسم و جرایم و نظامیگری»، «آمادگی برای جنگ‌های آتی در عصر اطلاعات» و همچنین کتاب در دست انتشار «ایده‌هایی در سیاست‌های خارجی آمریکا از فروپاشی کمونیسم تا جنگ علیه تروریسم» می‌باشد.
● در سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۰ میلادی، هنگامی که ریگان، اتحاد جماهیر شوروی را وادار به حضور در جنگ هزینه‌های تسلیحاتی نمود که در نهایت نیز به فروپاشی بلوک شرق انجامید، بودجه نظامی تخصیصی کشور ما به ۳۳۷ میلیارد دلار و هزینه‌های مربوطه به ۳۱۶ میلیارد دلار رسید. البته هزینه‌های کنونی نظامی ما از ارقام مربوط به سال‌های اوج جنگ سرد فراتر رفته است. در کنار این موضوع که این هزینه‌های نظامی ناپایدار هستند، چرا شما فکر می‌کنید که حفظ ماشین جنگی غول‌پیکر کنونی عصر صنعتی درکنار بهره‌گیری از فن آوری‌های نوین اشتباه است؟
ـ جان آریولا: این سؤالی جالب است که آیا ما موجبات فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را فراهم نمودیم و یا اینکه در نهایت خودمان به بیهودگی رسیدیم. آنچه ریگان با همه هزینه‌های نظامی‌اش در واقع به دنبال آن بود، ایجاد دیواری بین جنگ‌های هسته‌ای و جنگ‌های متعارف بود. همه ساله رزمایش‌‌های «ناتو» با فرمان استفاده از جنگ‌افزارهای هسته‌ای تاکتیکی خاتمه می‌یابد که سنگ بنای این کار به دوره ریگان باز می‌گردد. وی همواره از فرماندهان ارتش می‌پرسید: «اگر شما آن کار را (استفاده از سلاح‌های هسته ای) انجام ندهید، به چه چیزی نیاز دارید؟» پاسخ آنها این بود که «در این صورت، ما همه ساله به ده‌ها میلیارد دلار بودجه دیگر نیازمند خواهیم بود.»
ریگان نیز چنین می‌گفت: «خب، پس هر کار مورد لزوم را انجام دهید.» لذا در نتیجه، ارتش ما به حجم هنگفتی از بودجه عادت نموده که آنان را قادر می‌سازد تا با بهره‌گیری از انتخاب‌های دشوار، راهبردهای فن آوری ما را تحقق بخشد.
در سطحی گسترده‌تر، باید دانست که ارتش ما، همه روزه حدود ۲۵/۱ میلیارد دلار هزینه دارد. البته اکثر این مقدار، به درستی هزینه نمی‌گردد. در ۲۵ سال اخیر نیز ما با پی گیری سیاست‌های صنعتی نظامی قدیمی و بهره‌گیری از سخت‌افزارهایی که روز به روز قدیمی تر می‌شوند، روز به روز نتایج ضعیف‌تری به دست آورده‌ایم. بحث اصلی ما این است که گفته می‌شود: «ما باید این سیستم بزرگ نظام قدیمی را حفظ نماییم، چرا که ممکن است روزی با یک جنگ متعارف روبه رو شویم.» اما در آینده، هرچه شما بزرگ تر باشید، دستیابی شما نیز به سلاح‌های دقیق‌تر، با مشکلات بیشتری همراه خواهد بود. ایجاد یک ارتش بزرگ نیز برای برخورد با یک ارتش بزرگ که از روش‌های متعارف استفاده می‌نماید، عاقلانه نیست، چرا که منجر به ایجاد تلفات گسترده خواهد شد.
● به صورت خلاصه، سلاح‌های هوشمند و دقیق نظیر موشک‌های کروز، روز به روز ارزان‌تر گردیده و هر گروه و کشوری قادر به خریداری آنها خواهد بود. آیا جنگ «فالکلند» بین انگلستان و آرژانتین، به برهم زدن معادلات پیشین منجر نگردید؟
ـ جان آریولا: من با این نظر موافقم. ما می‌توانیم از آن جنگ، این درس‌ها را بیاموزیم: چه تعداد از زیردریایی‌های انگلستان می‌توانستند کل نیروی دریایی آرژانتین را منهدم نمایند؟ همچنین موشک‌های «اگزوست»، حرکت کند کشتی‌های فرماندهی را که امکان ضربه‌پذیری آنها را افزایش می‌داد، اثبات نمود. امروزه، دولت چین دیگر بر روی رزم‌ناوهای هواپیمابر سرمایه‌گذاری نمی‌کند، بلکه با استفاده از مین‌های دریایی، موشک‌های مافوق صوت ضد کشتی و در نهایت اژدرهای پرسرعت که حباب بزرگی از هوا را در فضای مقابل اژدر به وجود می‌آورد، این قابلیت را در ارتش خود به وجود آورده اند که در هر ساعت، صدها نات قدرت تحرک داشته باشند. چینی‌ها دکترین گروهی آشکار را اتخاذ نموده اند که بهترین تعبیر برای توصیف آن را می‌توان «تشکیل یک نیروی حاضر در دریا بدون داشتن ناوگان» دانست. در این جبهه‌گیری جدید در حال تشکیل در عرصه دریا، دشمنان بالقوه ما تلاش می‌نمایند که از فعالیت‌ها، الگوبرداری کنند و با بهره‌گیری از روش‌هایی نوآورانه و متفکرانه، به ابداعات جدیدی دست می‌یابند.
● به نظر شما، در قرن بیستم و یکم، جنگ‌های دریایی چگونه خواهند بود؟ شما گفته بودید که قلمرو زیردریایی‌ها به زودی شاهد نبرد «جاتلند» دیگری خواهند بود؟ (نبرد جاتلند، مهم ترین نبرد دریایی جنگ جهانی اول بین شناورهای انگلستان و آلمان در سال ۱۹۱۶ میلادی بوده است).
ـ جان آریولا: بزرگ ترین مشکل در حوزه زیردریایی‌ها، به فرماندهی و کنترل زیردریایی‌ها بازمی‌گردد. اما این مشکل، که من به صورت کلی به آن اشاره نمودم، در حال حل شدن است. آنچه من می‌خواهم بدان بپردازم، موضوع جنگ‌های دریایی قرن بیست و یکم است. جنگ‌های دریایی که شما در آنها اثری از نیروها و شناورهای دریایی نخواهید دید. همانند وقایع جنگ فالگلند، در ۲۴ سال پیش، که شما شاهد سلاح‌های جدید هوشمند با بردی طولانی و دقت فراوان بودید. با داشتن این سلاح‌ها، هر کشوری قادر خواهد بود در مسافت‌هایی دور به نبرد بپردازد و نیازی به رزم نزدیک نخواهد داشت.
● آیا این امر به معنای توجیه دارا بودن این ناوگان عظیم دریایی و تسلیحات جدید، می‌باشد؟
ـ جان آریولا: بدون تردید، این یک دکترین کاملاً اشتباه است.
● خب، نظر شما در مورد احتمالات فراروی آینده نیروی هوایی ایالات متحده چیست؟
ـ جان آریولا: امروزه، نیروی هوایی از بسیاری از جنبه‌ها، آینده‌نگرترین نیروی نظامی ما محسوب می‌گردد. کارشناسان این نیرو، علاقمند به بررسی همه احتمالات فرا روی عصر شبکه‌ها هستند و اطلاعات نوین را به سرعت در سازمان خود منتشر می‌نمایند. آنها بسیاری از فن آوری‌های پیشینیان خود را درک می‌کنند، چرا که به عنوان مثال، با اصلاح در هواپیماهای بمب‌افکن بی ۵۲ و افزایش ظرفیت پردازش اطلاعات و برد سلاح‌های کنونی، سلاح‌ها و تجهیزات پیشین را روزآمد نمایند. اما باز هم اشتباهات بزرگی در نحوه تفکر آنان وجود دارد. آنها به دنبال کسب بودجه بیشتر برای پیشبرد یک موضوع سؤال برانگیز هستند: بمب افکن‌های استراتژیک. امروزه ما تقریباً در آستانه یکصد سالگی عصر بمب‌افکن‌های استراتژیک هستیم. در آن دوره، شما می‌توانستید با شمارش انگشتان دست‌های خود، تعداد عملیات‌های مؤفق یک ارتش را محاسبه کنید. اما اینک نیز، نیروی هوایی ما به دنبال انجام همین کار است.
در مبحث فن آوری نیز، در واقع آنها رویکردی کشنده را در پیش گرفته اند. اکثر ژنرال‌های ما صحبت از رفتن به فضا می‌کنند. آنها به دنبال ساخت بمب‌افکن‌هایی هستند که در مدار زمین در گردش بوده و نقاط موردنظر را بمباران می‌کنند. آنها حتی صحبت از جابجایی سریع نیروها با استفاده از «سفینه‌های فضایی» می‌کنند. نیروی هوایی ایالات متحده، فن آوری‌های مربوط به حضور در فضا را به شدت دنبال نموده و معتقدند که با این کار، می‌توان به طراحی و ساخت بمب‌افکن‌های استراتژیک خود، مشروعیت بخشید. در واقع، آنها با شروع یک مسابقه نظامی در فضا، در پی ایجاد یک فاجعه هستند.
● شما فکر نمی‌کنید که نظامی شدن فضا یک فعالیت غیرقابل اجتناب است؟
ـ جان آریولا: من به شدت مخالف تخطی از «پیمان صیانت از فضا» که در سال ۱۹۶۷ تصویب گردید، هستم. اما ارتش ایالات متحده، به دنبال نقض این پیمان است و البته به یاد داشته باشید که کوسموناتز و تایکوناتز (دو فضانورد چینی که به فضا رفته اند) از پیشرفت‌های فضایی ما چندان فاصله‌ای ندارند.
● برای من این پرسش پیش می‌آید که آیا برای حفاظت از سیستم‌های اطلاعاتی و ماهواره‌ای قرار گرفته در فضا، ما ناچار به نظامی کردن فضا نخواهیم بود؟
ـ جان آریولا: نه؛ زیرا شما می‌توانید دفاعی را طراحی نمایید که مبتنی بر حمله نباشد. ما پروژه‌ای در حال ساخت را با نامANGELS که مخفف «حفاظت اجرام غیرماهواره‌ای مستقل از ارزیابی‌های مربوط به اجرام فضایی» می‌باشد، دنبال می‌کنیم. این اجرام غیرماهواره ای، مستقل هستند. اینک ما در آستانه عصری حساس به سر می‌بریم، اما این پروژه به ما کمک می‌کند که ماهواره‌های خود را به اماکن امن‌تری منتقل نماییم. البته باید دانست که قانون‌های مربوط به حقوق فضایی کشورها به سرعت در حال تغییرند.
● شما موضوع جنگ‌های آینده را با توجه به فناوری‌های پیشرفته در بخش جنگ‌افزارهای سربازان و فعالیت مراکز تحقیقاتی مرتبط چگونه ارزیابی می‌نمایید؟
ـ جان آریولا: موضوعی که همواره ذهن مرا آزار می‌دهد، این است که چرا در بررسی موضوع جنگ‌های آینده، تنها بر تجهیز بیشتر سربازان به سلاح‌ها و تجهیزات جنگی با فن آوری‌های پیشرفته تکیه می‌گردد. نمی‌توان این برخوردها را در چارچوب یک سیستم واقعی از قطعات مرتبط، ارزیابی نمود. با این برنامه‌ها، ما عملاً یکپارچگی و اثربخشی مفاهیم نظامی را نادیده گرفته‌ایم. این امر باعث ناخشنودی و نارضایتی خواهد گردید، چرا که هرچه افراد همکار با شما، فعالیت‌های ماهرانه‌تر و منسجم‌تری را با یکدیگر انجام دهند، نتایج حاصله به همین نسبت، اثربخش‌تر خواهد بود.
● ما باید در برابر نیروهای شورشی گروه القاعده و عراق چه کنیم؟
ـ جان آریولا: تروریست‌ها، به راهبردهای فن آ ورانه‌ای مسلح هستند که برای دستیابی به حداکثر اثربخشی و با استفاده از کاراترین ابزارهای عملیاتی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنان آموخته اند که با استفاده از فن آوری‌های خودمان بر ما بتازند. مثلاً محققان ما به دنبال چاره‌ای هستند که بتوان در کوتاه مدت، مشکل خودروهای بمب‌گذاری شده را حل نمود. البته دشمنان ما نیز مجموعه‌های متنوعی را از سیستم‌های کنونی به کار می‌گیرند که به آنها اجازه می‌دهد، بدون غافلگیری و امکان کشف، از سلاح‌های خویش بهره‌گیری کنند. البته من نمی‌توانم این موضوع را بیش از این توضیح دهم، اما این «شبکه‌های بدون رهبر» توانسته اند از فن آوری‌های موجود دنیا، استفاده‌ای مناسب داشته باشند. پاسخ واقعی این است که ما باید دشمنان خود را به عنوان یک سیستم ببینیم و تلاش نماییم که این سیستم را از هم منفصل کنیم، اما ما تاکنون این کار را نکرده‌ایم. ما تنها به بهبود فن آوری‌ها می‌اندیشیم و همین کار، مشکلات زیادی را برای ما به وجود آورده است. از آنجا که ما بر هزینه‌های نظامی خویش افزوده ایم، لذا باید بخشی از این بودجه را صرف قطع نمودن ارتباطات بین دشمنان نماییم. امروزه ما در صدد ساخت رایانه‌های کوانتومی بسیار کارا هستیم که بتوان با استفاده از آن، اقیانوسی از داده‌های جمع‌آوری شده در مورد اقدامات گروه القاعده را در شبکه اینترنت سازماندهی نماییم و در نهایت اینکه، ما نیازمند یک «بلتچی پارک» دیگر هستیم، (محلی که در آن، سرانجام کدهای اطلاعاتی و ارتباطی نیروهای آلمان در زمان جنگ جهانی دوم شکسته شد.) اگر خواهان پیروزی در این جنگ می‌باشیم.
● آیا دشمنان ما در عراق، تنها یک شبکه انسانی هستند؟ روشن نیست که منظور شما از گسست ارتباطات ارتباطی آنان چیست.
ـ جان آریولا: بله، آنان بدون وب و اینترنت، وجود خارجی نخواهند داشت. همان طور که شما نیز بدون اینترنت در انجام کارهایتان با مشکل روبه رو می‌گردید. در یک شبکه تروریستی سازمان یافته، همانند رهبری‌های سنتی، شما چیزی به عنوان رهبر ندارید. اکثر رهبران آنان با استفاده از وب به تبادل سریع اطلاعات می‌پردازند.
● آیا ما می‌توانیم شبکه اینترنت عراق را محدود و یا کنترل نماییم و آیا با این کار می‌توان ضربه‌ای مهم به تروریست‌ها و گروه‌های شبه نظامی وارد نمود؟
ـ جان آریولا: شما می‌توانید همه دسترسی‌های به شبکه اینترنت را در عراق قطع نمایید ولی از بسیاری جهات، این کار تعداد تروریست‌ها را می‌تواند تا سه برابر مقدار کنونی افزایش دهد. کاری که با سیاست تقلیل آنها انطباق ندارد. البته حتی ممکن است با این کار، آنان دست به سازماندهی جدیدی نیز بزنند.
● ما باید ارتباطات و تبادل اطلاعات کشور عراق را ردیابی و بررسی نماییم؟
ـ جان آریولا: همین‌‌طور است. ژنرال جان پویندکستر نیز این موضوع را مطرح می‌نماید. او از پاره‌ای ارتباطات مبهم و همچنین رسوایی «ایران - کنترا» آسیب دیده است. اما حقیقت این است که او مهم ترین ایده‌ها را در دهه‌های اخیر در مورد چگونگی ایجاد انقلابی در روش‌های جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات مطرح نموده است و این یک تراژدی است که ایده‌های وی به دلایلی فوق‌العاده ضعیف، بی اعتبار تلقی می‌گردد.
● چرا این دلایل، ضعیف تلقی می‌گردد؟
ـ جان آریولا: ما در عصری زندگی می‌کنیم که قدرت افراد و گروه‌های کوچک، به حدی فراتر از تصور ما رسیده است. ما در دنیای مجازی و کاملاً شفاف زندگی می‌کنیم. و البته حقیقت این است که ما برای داشتن امنیت بیشتر، باید تا حدودی حریم خصوصی افراد را محدود کنیم.

گفت و گو با جان آریولا
مترجم: محسن داوری
منبع: ماهنامه سیاحت غرب،شماره ۴۶
منبع: www.technologyreview.com