گفتگوی اختصاصی سپید با دکتر رضا ملک‌زاده

● دولت و مجلس باید به وزارت بهداشت بیشتر کمک کنند
ما هم‌اکنون به برخی اهداف علنی برنامه چهارم رسیده ایم اما برای کار درمانی و کیفی، باید بودجه خرج کرد. چگونه نمایندگان مجلس به وزارت بهداشت بودجه نمی‌دهند و بعد انتظار کار دارند و فقط انتقاد می‌کنند. پایین بودن سطح آموزش در دانشگاه‌های ایران موضوعی نیست که در چند سال اخیر مطرح شده باشد. سالهاست استادان و پژوهشگران ایرانی از این وضعیت گلایه دارند و معتقدند که آموزش عالی در ایران، مشکلات عدیده‌ای دارد. «دکتر رضا ملک‌زاده» وزیر اسبق بهداشت نیز یکی از کسانی است که وضعیت آموزش پزشکی را در ایران نامناسب می‌داند و تغییر این وضعیت را نیازمند تصمیمات مهم ذکر می‌کند.
● معاون آموزشی وزارت بهداشت چندی پیش اعلام کرد سطح آموزش پزشکی در ایران از کشورهای منطقه بالاتر و در حد کشورهای اروپایی است. نظر شما در این باره چیست؟
▪ از نظر تعداد دانشجو و ظرفیت‌های آموزشی در سطح قابل توجهی هستیم و در منطقه قطعا جزو بهترین‌ها می‌باشیم. فارغ‌التحصیلان ما زمانی که به اروپا و آمریکا می‌روند، چیزی کم ندارند. اما آموزش پزشکی در ایران خوب نیست و پتانسیل‌های بسیار بیشتری برای بهبود آموزش داریم که استفاده نمی‌کنیم. به طور مثال، دانشگاهی مانند دانشگاه یل«Yale» در دانشکده پزشکی خود ۱۰۰ دانشجو و ۱۰۰۰ استاد تمام وقت دارد. اما متاسفانه ما با وجود اینکه با استعدادترین دانشجویان کشور را در پزشکی می‌گیریم، در تربیت و آموزش آنها تلاش کافی نمی‌کنیم. در بیشتر دانشگاه‌های ما استادان به هر دلیلی از ساعت یک بعدازظهر به بعد در بیمارستان نیستند. به تازگی معاون آموزش وزارت بهداشت گفت که تعداد اعضای هیات علمی ما چند برابر شده است، اما عدد مهم نیست. مهم این است که آن آدمی که به عنوان معلم در دانشگاه است، چقدر به این کار عشق می‌ورزد. این موضوع یکی دو سال اخیر نیست. ما با این مشکل روبه‌رو هستیم که آموزش تمام‌وقت نداریم. وزارت بهداشت در هیچ زمانی به کیفیت آموزش توجه نکرده و بیشتر به کمیت پرداخته است. ما با ایده‌آل، فاصله ‌ای جدی داریم. حل این مشکل چندان ساده نیست و احتیاج به تصمیمات مهم دارد. بهترین راه هم، الگوسازی است. به‌عنوان مثال در دو دانشگاه، به طور نمونه یکی در تهران و یکی در شهرستان، سیستم تمام وقتی استادان را پیاده کنیم و استادانی را به کار بگیریم که به کار آموزش علاقه‌ای فراتر از وظیفه دارند، به این ترتیب دو الگوی خوب در سطح کشور به وجود آوریم. این موجب می‌شود مراکز دیگر مقیاسی داشته باشند که خود را با آن مقایسه کنند. مشکل بزرگی که امروز داریم و در حد یک فاجعه است، این است که اصلا نمی‌توانیم بگوییم کجا در ایران خوب است.
● فکر می‌کنید چرا با وجود پیشرفت‌هایی که در ۱۰ سال اخیر داشته‌ایم، هنوز به طور مثال تولیدات علمی کشور ما نصف ترکیه است؟
▪ اولین علت آن این است که مجلات ترکیه زودتر به ISI رفته‌اند. ما بیش از ۱۰۰ مجله به زبان فارسی و ۵۰ مجله انگلیسی زبان داریم. کافی است اینها به Medline‌ بروند، آن‌وقت ما از ترکیه هم جلوتر می‌رویم. ازطرف دیگر ترک‌ها ارتباطات بیشتری با دنیا دارند و مشکلات سیاسی ندارند. روی ایران حساسیت بیشتر است.ترکیه با وجود پیشرفت‌هایی که داشته، از نظر ظرفیت‌های علمی و تخصصی چندان جلوتر از ما نیست. صرف عدد مقاله در دنیا مهم نیست. باید تلاش کنیم مجلات‌مان را به ISI ببریم. نفی ISI مشکلی از ما حل نمی‌کند. ISI یک واقعیت است، به هر حال دنیا متری برای اندازه‌گیری دارد. ما باید بپذیریم که کیفیت مجلات خود را بالا ببریم. خلاصه مقالات را به انگلیسی ارایه دهیم. ترکیه ۳۰ مجله در pubmed دارد. این کار احتیاج به یک بینش صحیح دارد
● برخوردهای سیاسی تا چه حد در این باره تاثیرگذار است؟
▪ مطمئنا تاثیراتی دارد. ما به دلیل اینکه مورد برخی برخوردهای سیاسی هستیم مقالاتی که باید در مجلاتی با سطح بالاتر چاپ شوند در مجلاتی با سطوح پایین‌تر چاپ می‌کنیم. تردیدی وجود ندارد که این دیدگاه منفی نسبت به کشور، تاثیرگذار است. با وجود این ما توانستیم رشد کنیم. در واقع اینها مسایلی است که اگر کار علمی، سطح بالا باشد و افراد به کیفیت کار ما اطمینان داشته باشند، قابل حل است. باید سعی کنیم همکاری ‌ها ی بین‌المللی را تسهیل کنیم و ارتباطات بین دانشگاه‌ها را افزایش دهیم. مجلات ما روز به روز در حال بهتر شدن است اما آنچه که شان دانشگاه‌های ما را بالا می‌برد علاوه بر تعداد مقاله، کیفیت مقاله است. مقالاتی که در Science، Nature و England New چاپ می‌شوند، مقالاتی است که می‌تواند سطح علمی ایران را بالا ببرد. اما متاسفانه زیرمجموعه و ابزارهای پژوهشی که برای رسیدن به این قله علمی لازم است، نداریم. این احتیاج به سرمایه‌گذاری و اراده سیاسی دارد. ما از مسوولان سیاسی مملکت که دوست دارند ایران در میان کشورها اول باشد، درخواست می‌کنیم این امکانات را در اختیار ایران بگذارند. مشکل مهم‌تر این است که ما ظرفیت علمی برای جذب نخبه‌ها را نداریم. ما بهترین دانشجویان را از دانشگاه تهران می‌گیریم، کار تحقیقی می‌کنند و بعد از سه، چهار سال وقتی به جایی می‌رسیم که باید یک کار اساسی کنند، ابزار کار را نداریم و باید آنها را به خارج از کشور بفرستیم. وقتی اینها کار را تمام می‌کنند و می‌خواهند برگردند، ما حتی اتاقی نداریم که این افراد در آن بنشینند. اگر می‌خواهیم در علم پزشکی پیشرفت کنیم، احتیاج داریم نسلی از پزشکان جوان را به پزشکان دانشمند و محقق تبدیل کنیم و این احتیاج به طرح جدیدی دارد که بتوانیم پزشکان فارغ‌التحصیل را به کار تحقیقی وارد کنیم. بعد آنها را به دوره‌های تخصصی ببریم تا آنها با یک دید علمی وارد کلینیک‌ شوند. مدت‌ها است که این طرح را به وزارت بهداشت ارایه دادیم ولی تاکنون هیچ اقدامی نشده است.
● در هفته‌های اخیر صحبت‌هایی درباره افزایش پذیرش دستیار مطرح شده است. یک موضوع این است که از میان افرادی که مدرک کارشناسی خود را گرفتند، پزشک بگیرند یا افرادی که مدیریت جایی را برعهده داشتند، وارد رشته‌های دستیاری شوند. این کار صحیح است؟
▪ کار غیر صحیح‌تر، روش فعلی پذیرش رزیدنت است که در آن به تنها چیزی که توجه نمی‌شود، نظر تربیت‌کنندگان است و تنها به یک نمره خشک بسنده می‌شود. به نظر من، گرفتن فردی که چند سال در یک روستا خدمت کرده بهتر است تا اینکه فردی با کنکور پذیرفته شود. باید به کارنامه پزشکی، وجدان کاری و عملکرد وی توجه کرد
● آیا در میان تعدادی که پذیرفته شدند، به این مسایل توجه کردند؟
▪ اصلا توجه نکردند. در میان پذیرفته‌شدگان از طریق کنکور هم به این موضوع توجه نشده است
● با روش فعلی به اهداف برنامه چهارم و چشم‌انداز ۲۰ ساله می‌رسیم؟
▪ ما هم‌اکنون به برخی اهداف علنی برنامه چهارم رسیده ایم اما برای کار درمانی و کیفی، باید بودجه خرج کرد. چگونه نمایندگان مجلس به وزارت بهداشت بودجه نمی‌دهند و بعد انتظار کار دارند و انتقاد می‌کنند. با این امکانات و بودجه، کار وزارت بهداشت در حد معجزه است. این هم مختص دوره فعلی نیست. میزان سرمایه‌گذاری دولت در بخش بهداشت و درمان بسیار پایین است. نیازها روز به روز افزایش می‌یابد. مشخص است که با این روند، کیفیت پایین می‌آید و اهداف تحقق نمی‌یابند. به طور مثال، امسال دولت بودجه پیوند کبد را پذیرفت. این کار بسیار با ارزشی بود اما هنوز پول آن را پرداخت نکرده است یا به بیمارستان‌ها می‌گوید به همه بیماران اورژانسی سرویس دهید، پول آن را دولت می‌دهد. ما این کار را انجام می‌دهیم اما دولت هنوز پول آن را نداده است. این‌گونه نیست که وزارت بهداشت پول را دارد و نمی‌دهد. مساله این است که این منابع اصلا در وزارت بهداشت نیست.
● فکر می‌کنید در زمینه اداره بیمارستان‌ها اختیارات روسای بیمارستان‌ها کافی است؟
▪ مدیریت بیمارستان‌ها، مدیریت ضعیفی است. تمام تصمیمات برای اداره یک واحد کاری داخل بیمارستان گرفته نمی‌شود. بخش عمده‌ای در دانشگاه‌ها و بخشی در وزارت بهداشت است. اگر قرار است بیمارستانی مجانی یا با بیمه مریض ببیند، باید پول آن را پرداخت کرد ضمن اینکه تعرفه‌ها غیر واقعی است و یک پنجم یا یک ششم تعرفه‌ها واقعی است اما همین میزان تعرفه را هم دولت یا بیمه نمی‌دهند. بدیهی است بدون امکانات هم بیماران و هم پزشکان ناراضی هستند. همه نمایندگان مجلس باید بدانند و مطبوعات هم باید منعکس کنند که از بیمارستان‌ و امکانات درمانی آن‌قدر انتظار داشته باشند که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. سرانه دولت برای درمان بسیار ناچیز است و اگر این روند ادامه یابد، کیفیت روز به روز پایین می‌آید. معجزه هم نمی‌شود کرد.

منبع : هفته نامه سپید