در انتظار شهر الکترونیک

راهبندان سنگین، خودروها را از نفس انداخته و سرنشینان آنها را عصبی و بی‌تاب کرده است. هرچه عقربه های ساعت به پایان کاراداری نزدیک می‌شود، دلهره شهروند‌‌در‌راه‌مانده فزونی می‌گیرد و از این که امروز هم نتواند کارش را به موقع انجام دهد، نگران می‌شود.‌
‌ بسیاری از شهروندان دیگر هم که در خودروها محبوس شده‌اند، برای رسیدن به مقصدهایشان، لحظه‌شماری می‌کنند، اما انگار که قرار نیست گره این ترافیک بهم فشرده، به این زودی‌ها گشوده ‌شود!‌
● در انتظار شهر الکترونیک ‌
وقت‌کشی‌های ناگزیر درکلان شهرهایی مانند تهران، به صورت روزمره و همیشگی درآمده و درشرایطی که امکان قابل ملاحظه‌ای برای روان‌سازی خدمات شهری فراهم شده است، به دلیل نبود فرهنگ بهره‌گیری ازاین خدمات و نیز واهمه‌ای که اغلب شهروندان از رویکرد به فناوری‌های نوین دارند، مردم همچنان در تار مشکلات شهری اسیرند و خود را ناتوان از رهایی می‌پندارند.
حال آن که امروزه فراهم آوردن امکان‌هایی برای دسترسی الکترونیکی شهروندان به انواع خدمات شهری، از مشکلات شهرنشینی کاسته، و زندگی آرام و با دغدغه خاطر کمتری را به ارمغان آورده است که از آن به عنوان <شهرالکترونیک> یاد می‌شود و تلاش‌هایی هم برای بهره مندی شهروندان ایرانی از مزایای شهرالکترونیک، درحال انجام است.‌
شهر الکترونیک دارای محورهایی است که باید در استقرار ابزار وتجهیزات آن، مورد توجه قرارگیرد، از جمله حقوق شهروندی و رفاه اجتماعی در شهر الکترونیک، شناسایی خدمات ا لکترونیکی متناسب با نیاز شهروندان، ترافیک، آلودگی هوا، فناوری‌های اینترنت سیستم‌های هوشمند حمل ونقل عمومی و نقش شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها درتحقق شهرالکترونیکی. ‌
به گفته کارشناسان، <شهرالکترونیک> دستاورد فناوری اطلاعات برای صرفه‌جویی در <زمان> و <هزینه> است. برای معرفی این دستاورد و نیز توسعه فرهنگ پژوهش و معرفی آخرین یافته‌های تحقیقاتی وکاربردی در زمینه شهروالکترونیک، نخستین همایش بین‌المللی شهرالکترونیک، به همت جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران و با حمایت شهرداری تهران و شماری از سازمان‌ها و موسسه‌های علمی و اقتصادی، روزهای یکم و دوم اسفندماه ۱۳۸۶ در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار می‌شود تاضمن فراهم آوردن امکان تبادل تجربه‌های شرکت‌ها و سازمان‌های فعال دربه کارگیری فناوری اطلاعات درشهرهای الکترونیک، توانمندی متخصصان ایرانی در این زمینه را نیز معرفی کند.‌
● ارائه خدمات شبانه‌روزی ‌
برای آن که از < شهرالکترونیک>بهتر و بیشتر بدانیم و از جمله نقش آن را در روان‌سازی ارائه خدمات شهری دریابیم، راهی مرکز همایش های علمی جهاددانشگاهی دانشگاه تهران می‌شویم. چند روز مانده به برپایی نخستین کنفرانس بین‌المللی شهرالکترونیک، در مرکز یادشده تلاش چشمگیری در جریان است تا تمامی کارهای مورد نیاز برای برپایی کنفرانس به موقع انجام شود.‌
در فرصتی که دست می‌دهد، بامهندس محمدولدخانی، مدیر مرکز همایش‌های علمی جهاددانشگاهی دانشگاه تهران و دبیر اجرایی کنفرانس بین‌المللی شهرالکترونیک به گفت وگو می نشینیم . او با بیان این که مرکزیادشده دو سال پیش تاسیس شده و تاکنون ۱۰ کنفرانس علمی را براساس نیازسنجی از مراکز علمی و دانشگاهی ترتیب داده است، می‌گوید:‌
- ۵ کنفرانس علمی در زمینه مدیریت مشارکتی، ۳ کنفرانس پیرامون مدیریت عملکرد و ۲ کنفرانس هم در مورد سرمایه‌گذاری های مخاطره‌آمیز، با همکاری استادان دانشگاه و کارشناسان ذی‌ربط برگزارشده و نتایج آنها دراختیار مخاطبان قرارگرفته است. مهندس ولدخانی در تعریف <شهرالکترونیک> می‌گوید:‌
- به طورکلی، ارائه فناوری دسترسی الکترونیکی شهروندان به خدمات گوناگون شهری، مانند خدمات شهرداری به صورت شبانه‌روزی، باثبات، قابل اطمینان، امن و محرمانه، <شهروالکترونیک> نام دارد و امور شهری در آن ۲۴ ساعته درجریان است؛ به گونه‌ای که شهروندان از راه اینترنت می‌توانند در هرزمان و در هر مکان به اطلاعات و خدمات آموزشی، تفریحی، بازرگانی، اداری، بهداشتی و نظایرآنها دست یابند.‌
در شهر الکترونیک، پلیس همیشه دردسترس است و ناامنی‌هایی که توسط شهروندان گزارش می‌شود، به سرعت مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. علاوه برآن، شهروندان از راه وب سایت‌های پلیس، نکات ایمنی را برای مواقع ضروری می‌آموزند. همچنین امکان دسترسی به ایستگاه های آتش نشانی، در کوتاه‌ترین زمان وجود دارد.‌
‌ به این ترتیب وقتی بتوان بیشتر کارهای روزمره را از راه اینترنت و در خانه انجام داد، زندگی بسیار راحت‌تر می‌شود و امکان استفاده بهتر از زمان تلف شده برای انجام کارهای روزمره فراهم می‌آید.‌
درشهرالکترونیک به دلیل کاهش رفت‌وآمد خودروها، مصرف بنزین و گاز کاهش می‌یابد و محیطی زیباتر و طبیعتی تر برای زندگی شهروندان ایجاد می‌شود.‌
البته ایجاد شهر الکترونیک به این معنانیست که این امکان در روستاها نیز قابل دسترسی نباشد، بلکه باتوجه به سطح کوچک خدمات روستایی نسبت به شهری، در روستاها نیاز به ارائه خدمات الکترونیک متفاوت از شهرها ودر سطوح پایین‌تر از آنهاست.
● سانگدو، شهرالکترونیک ‌
امروزه شماری از شهرهای جهان به سرعت در مسیر الکترونیکی شدن خدمات پیش می‌روند و در این مورد به مثابه الگویی برای سایر شهرها درمی‌آیند، که از آن جمله می‌توان به شهرهای <سانگدو> کره‌جنوبی، دوبلین ایرلند و برخی ازشهرهای کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس اشاره کرد.‌
در فیلم کوتاهی که درباره شهرالکترونیک <سانگدو> تهیه شده است، صحنه هایی از وضع حال و پیش‌بینی آینده این شهر را می بینیم، ازجمله این که مادری به وسیله تلفن همراه، کودکش را رهیابی می‌کند، تصویرش را می بیند و با او حرف می زند. مردی آخرین وضع پرونده پدرش را از مطب پزشک معالج او دریافت می‌دارد، زنی درحالی که درخانه استراحت و تلویزیون تماشا می‌کند، کالاهای مورد نیازش را سفارش می‌دهد و صحنه‌های دیگری که قابلیت‌های فراوان شهرالکترونیک را به نمایش می‌گذارد.‌
به گفته مدیر مرکز همایش های علمی جهاددانشگاهی، شهرالکترونیک در ایران اگرچه نوپا است، اما در این زمینه فعالیت‌هایی انجام شده است که کمابیش ادامه دارد.‌
مهندس ولدخانی می گوید:‌
- مشکل اساسی در زمینه توسعه شهرالکترونیک در ایران، نبود زیرساخت‌های آن است که از جمله به فرهنگ پذیرش شهرالکترونیک وپایین بودن سرعت اینترنت درایران می‌توان اشاره کرد. درحال حاضر جزیره کیش و شهرداری‌های تهران ومشهد در زمینه ارائه خدمات شهرالکترونیک، پیشتازند و امید می‌رود در سال‌های آینده تعداد این قبیل شهرها در ایران افزایش یابد.‌
در اینجا این سوال پیش می‌آید که آیا شهرالکترونیک نیازبه نیروی انسانی را کاهش نمی دهد و این موضوع سبب رشد بیکاری نمی‌شود ؟
ولدخانی پاسخ می‌دهد: ‌
- خیر، درشهرالکترونیک صرفا سطح آگاهی نیروی انسانی تغییر می کند وبه کارگیری آن، دچار دگرگونی‌هایی می‌شود و نظارت برارائه خدمات نیز دقیق‌تر صورت می‌پذیرد.
وقتی شهربه صورت الکترونیک اداره می شود، نیاز به شغل‌های جدید شکل می‌گیرد که برای ارائه خدمات موردنیاز، باید به کارگرفته شوند. البته در برابر تغییرهایی که شهرالکترونیک پدید می آورد، برخی مقاومت‌ها توسط مدیران و کارکنان سازمان‌های سنتی شهرها قابل پیش‌بینی است اما با آموزش آنان، می توان قابلیت‌های‌شان را برای همگامی و همراهی با شهرالکترونیک، بالابرد. به این ترتیب به زودی پی‌می‌برند که دستاوردهای شهرالکترونیک سرعت عمل، دقت و صرفه‌جویی درهزینه ها است که درچنین محیطی نه تنها مراجعان، خدمات موردنیازشان را بهتر وآسانتر دریافت می‌دارند، بلکه ارائه دهندگان خدمات هم به دلیل انجام فعالیت‌های کمترو سالمتر از حرفه‌شان راضی‌تر می‌شوند.‌
● مجموعه بهم پیوسته ویکپارچه‌ ‌
ولدخانی بر این باور است که لازمه توسعه شهرهای الکترونیک، همکاری تمامی سازمانهای مرتبط با ارائه خدمات الکترونیک به شهروندان و نیز جلب بیشتر مشارکت‌های مردمی است که آن هم از راه نظرخواهی از شهروندان در سایت سازمان‌‌ها و مورد توجه قرار دادن آراء و پیشنهادهای مردم در تصمیم‌گیری‌‌ها امکان‌پذیر است. نظرسنجی از مردم در شهر الکترونیک به مراتب آسان‌تر از روش‌‌های سنتی انجام می‌گیرد و نتایج دقیق‌تر و قابل استنادتری هم دارد، زیرا در روش‌‌های سنتی علاوه بر آن که جمع‌آوری نظرهای مردم زحمت دارد و به سختی انجام‌پذیر است، امکان این که پرسشگر، نظر شخصی‌اش را اعمال کند نیز وجود دارد.‌
ولدخانی اضافه می‌کند:‌
شهر الکترونیک، مجموعه‌ای بهم پیوسته و یکپارچه از خدمات گوناگون سازمان‌‌های دولتی و خصوصی است. به عنوان مثال، برای انجام معامله مسکن به مدرک‌‌هایی مانند عوارض شهرداری، مالیات نقل و انتقال دارایی، گواهی ثبت اسناد، ارائه برگه‌‌های آب، برق، گاز و تلفن نیاز است که برای دریافت و ارائه هرکدام از آنها باید ساعت‌‌ها و گاه روزها دوندگی کرد، حال آن که با بهره‌گیری ازسیستم منسجم شهر الکترونیک، در کمتر از نیم روز می‌توان تمامی مدارک مورد نیاز را به دست آورد و معامله مسکن را به راحتی انجام داد.‌با این اوصاف، آیا اداره شهر الکترونیک به متولی خاصی نیاز دارد؟‌
‌ولدخانی پاسخ می‌دهد:‌
‌-‌ قطعا همین طوراست و انتخاب متولی آن هم به مطالعات کارشناسی نیازدارد تا بهترین گزینه اداره شهر الکترونیک را عهده‌دار شود.‌
در همایشی که چندی پیش در دانشگاه صنعتی امیرکبیر پیرامون فناوری اطلاعات برگزار شد، این نتیجه به دست آمد که سازمانی باید زیر نظر نهاد ریاست جمهوری تشکیل شود و عهده‌دار برقراری ارتباط میان تمامی سازمان‌‌های مرتبط با شهر الکترونیک باشد. به عبارت دیگر، شهر الکترونیک را با حضور نمایندگان سازمان‌‌ها و نهادهای مرتبط با این مقوله پیاده کند.‌
● باورناپذیری مدیران‌
به گفته ولدخانی، نبود باورپذیری و اعتماد اغلب مدیران به شهر الکترونیک، مانع تحقق و توسعه آن در کشورمان است که شاید دلیل آن را بتوان در قوانین دست و پاگیری جستجو کرد که مدیران را از رویکرد به اجرای طرح‌‌های نو می‌ترساند. واهمه از به خطر افتادن امنیت اطلاعات سازمان‌‌ها نیز مانع دیگری است که مدیران را از گرایش به شهر الکترونیک، دور می‌کند.‌
حال آن که قابلیت حفظ و حراست از اطلاعات سازمانی، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌‌های شهر الکترونیک است. زیرا سطح دسترسی به اطلاعات مزبور تعریف شده است و هرکس صرفا تا سطح معینی می‌تواند به اطلاعات سازمان دسترسی داشته باشد و بیش از آن امکانپذیر نیست.‌
ولدخانی همچنین می‌گوید:‌
‌- یکی دیگر از مزایای شهر الکترونیک، کاهش چشمگیر فساد اداری به دلیل امکان نظارت بهتر و دقیق‌تر بر عملکرد کارکنان سازمان‌‌ها است. در این زمینه از اعمال سلیقه‌‌های شخصی و غیرکارشناسی که در سیستم‌‌های سنتی و قدیمی نظارتی دیده می شود، پیشگیری شده است.‌
از سوی دیگر شهر الکترونیک، استفاده از <پول الکترونیک> را ضروری می‌کند و به جای پول نقد، از کارت اعتباری در آن استفاده می‌شود که ضمن از بین بردن خطر گم کردن و یا سرقت وجوه نقد، از هزینه‌‌های سنگین چاپ و توزیع اسکناس از سوی بانک مرکزی نیز می‌کاهد و به طور کلی سیستم پرسرعت، بدون خطر و ۲۴ ساعته‌ای را برای مبادله‌‌های پولی و ارائه خدمات گوناگون شهری، به‌وجود می‌آورد.
● شهر الکترونیک و عاطفه‌‌های انسانی‌
‌عده‌ای به این تغییرات، با شک و بدبینی نگاه می‌کنند و معتقدند آنچه که امروزه <زندگی ماشینی> نامیده می‌شود، مترادف تضعیف و حتی از میان رفتن عاطفه‌‌های انسانی و به تبع آن، رابطه‌‌های عمیق و مهرآمیز خانوادگی است، که از دستاوردهای شهر الکترونیک نیز هست.
اما مهندس ولدخانی این باور را نادرست می‌داند و معتقد است:
-‌ در شهر الکترونیکی از آنجا که دسترسی به خدمات مورد نیاز انسان بهتر و آسانتر صورت می‌گیرد و برخوردهای نادرست شهروندان به حداقل می‌رسد، رابطه‌‌های انسانی اصولی‌تر، دوستانه‌تر و عاطفی‌تر می‌شود. همچنین اگر به عنوان مثال، مادری به وسیله سیستم هوشمند تلفن همراهش بداند که فرزندش کجا است و به چه کاری مشغول است، وحتی او را در صفحه نمایشگر رایانه‌اش ببیند و با او حرف بزند، به آرامش و آسودگی‌خاطر می‌رسد که در روابط خانوادگی و اجتماعی‌اش هم تاثیرمثبت دارد.‌
● عدالت اجتماعی درشهرالکترونیک‌
یکی از برنامه‌‌های تحقق شهر الکترونیک، دستیابی آحاد مردم به عدالت اجتماعی است که نمونه کوچک و عینی آن را می‌توان اجرای روش نوبت‌دهی در برخی از بانک‌‌ها دانست. در این روش مشتری به محض ورود به بانک، شماره می‌گیرد و با اطمینان به این که امکان پارتی‌بازی و اعمال نفوذهای دوستانه و در نتیجه پایمال کردن حق مشتریان بانک وجود ندارد، بر صندلی‌اش آرام می‌گیرد تا با اعلام شماره‌‌ای که در دست دارد، کارش انجام شود. این موضوع در ارائه سایر خدمات شهری هم مانند صدور پایان کار شهرداری صادق است و به دلیل برخورد یکسان با مراجعان و نظارت دقیق برآن، حق کسی ضایع نمی‌شود.‌
شهر الکترونیک بر سایر امور زندگی شهروندان نیز تاثیرگذار است که از جمله به کاربرد شماری از ابزار و تجهیرات پزشکی برای افزایش دقت و سرعت عمل آنها می‌توان اشاره کرد.‌

منبع : شهر الکترونیک یزد