تیپ شناسی شهر مجازی: مطالعه موری شهر مجازی زندگی دوم

این مقاله کوتاه سعی دارد تا با مطالعه موردی بر روی شهر مجازی زندگی دوم جنبه های مختلفی از این پدیده را مورد ارزیابی قرار دهد.برای شروع بحث ابتدا اشاره ای به تیپ های شناخته شده شهر مجازی می کنم و سپس بحث را بر روی موضوع اصلی یعنی مطالعه موردی شهر مجازی زندگی دوم متمرکز می کنم.
● مقدمه
جهان مجازی،اگرچه مدت زمان زیادی از تولد آن نمی گذرد اما رشدی فزاینده داشته و سعی کرده روز به روز خود را به جهان واقعی ،نزدیک تر سازد.این پدیده رقابت خود با جهان واقعی را تا حدی جدی کرده که امروزه از "دو جهانی شدن " بحث می شود.طرح دوجهانی شدن به معنای به رسمیت شناختن جهان مجازی است. "ظهور جهان مجازی بسیاری از روندها، نگرش و ظرفیت‌های آینده جهان را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد. این جهان در واقع به موازات و گاه مسلط بر «جهان واقعی» ترسیم می‌شود و عینیت واقعی پیدا می‌کند."(عاملی, دو جهانی شدن ها و آینده هویت های همزمان ۱۳۸۵)
تعریف شهر مجازی
جهان مجازی در واقع تلاشی است برای بازنمایی واقعی جهان واقعی. جهان مجازی، اثر جهان واقعی است. وقتی می گوئیم شهر مجازی و فضای مجازی با محتوای جدید به اثر ذات، و با مجاز واقعیت و پیامدهایی روبه‌رو هستیم که در این فضاست.(عاملی ۱۳۸۵)
● چرا جهان مجازی؟
قبل از معرفی تیپ های شهر مجازی لازم می دانم که به طور کوتاه به پیش زمینه های تولد جهان مجازی اشاره کنم.جهان مجازی فرآیندی است که در ادامه تغییر و تحولات جهان واقعی به وجود آمده و شکا بسط یافته عصر اطلاعات و دانش است.عصر مجازی را در حقیقت می توان چهارمی موج از دوران زندگی بشر نامید که بعد از عصر کشاورزی،عصر صنعت و عصر اطلاعات به وجود آمده است. "موج سوم با حضور رایانه معنا می یابد و اینترنت مهم ترین نماد این دوره است.هدف از بوجود آمدن این عصر رفع نیاز اطلاعاتی بشر بوده است که به کمک رایانه و اینترنت همراه با بانکهای اطلاعاتی و شبکه‌های تار عنکبوتی جهانی این نیاز تا حدودی مرتفع شده است و در آینده تاثیر خود را با انتقال فضای یک بعدی (متن، پست الکترونیکی و اتاقهای گفتگو) به دو بعدی (فیلم، تصویر و آدمکهای شبیه‌سازی شده)که مشخصه این عصر است بیشتر نمایان خواهد نمود. عمر این عصر کوتاه خواهد بود و فقط از چند دهه تجاوز نخواهد کرد. موج چهارم دنیای سه بعدی را به جهان عرضه خواهد کرد و شرایطی را فراهم می‌کند تا تخیل انسان بتواند به حقیقت نزدیک شده و فضای جدیدی را معرفی خواهد نمود که بسیار توسعه ‌یافته‌تر و متفاوت با جهان امروز است. جامعه اطلاعاتی امروز باید چشم انداز روشنی برای ادامه مسیر خود به سمت رشد و پویایی داشته باشد، عصر مجازی می‌تواند دورنمای تحول درازمدت جامعه اطلاعاتی امروز باشد(جلالی ۱۳۸۳)
● تیپ های شهر مجازی
بر حسب شاخصی که برای شهر مجازی در نظر گرفته می شود می توان انواع مختلفی برای آن برشمرد.به لحاظ سطح دسترسی و امکاناتی که در اختیار کاربر قرار می گیرد می توان شهر های مجازی را به شهر های مجازی با امکان عمل گسترده و امکان عمل محدود تقسیم بندی کرد.در شهر های با امکان عمل محدود کاربر می تواند فقط قسمتی از خدمات و امکانات شهر واقعی را با واسطه اینترنت که نماینده جهان مجازی است دریافت کند.مثلا می تواند اقدام به خرید بلیط هواپیما یا قطار نماید و یا قبوض خود را پرداخت کند. در شهر های با امکان عمل گسترده کاربر اختیار عمل بیشتری دارد و می تواند اکثر کارهایی را که در جهان واقعی انجام می دهد در آنجا نیز انجام دهد و البته با محدودیت هایی که در جهان واقعی وجود دارد مواجه نخواهد بود.مثلا می تواند گشت و گذاری مجازی در شهر داشته باشد و از اماکن مختلف شهر بازدید کند.شهر های نوع اول تا حدی به شهر های الکترونیک نزدیک است و در ان پدیده ها عموما به صورت دو بعدی ارائه می شود.اگر چه در این نوع شهر ها نیز ادعا می شود که گردش مجازی انجام می شود اما این سیر و سفر ها اغلب از طریق تصاویر فیلمبرداری شده و یا عکس است.در شهرهای نوع دوم این پدیده به صورت شبیه سازی شده از جهان واقعی صورت می گیرد و پدیده ها سه بعدی است.
در تقسیم بندی دیگری شهرهای مجازی را می توان به شهر مجازی سازمان یافته و شهر مجازی سازمان نیافته تقسیم کرد. نوع غیر سازمان یافته را هر کس می‌تواند تولید کند. آنها شهرهایی رها شده‌اند. اما نوع سازمان یافته‌اش بایستی در اختیار دولت باشد و از یک سامان و سازمان دقیق برخوردار باشد. (عاملی ۱۳۸۵)
تقسیم بندی دیگری که برای شهرهای مجازی وجود دارد بر حسب محتواست.در این تقسیم بندی هفت تیپ مختلف برای شهر مجازی در نظر گرفته شده است.
۷ تیپ مختلف شهرهای مجازی عبارتند از:
شهرهای تاریخی، ماهواره‌ای، داده‌ای، کارگاهی، خدمات شهری (شهر کامل مجازی) ، توریستی و شهر های انتخاب دوم: زندگی متفاوت با زندگی واقعی (زندگی دوم). (همان)
شهرهای تاریخی به شهرهایی گفته می‌شوند که ایده ساخت فضای شهری را در فضای واحد دنبال می‌کند. پروژه گوست در آلمان (شبیه‌سازی دو جنگ جهانی) از این ایده پیروی می‌کند. شهر های تاریخی مجازی تلاشی است برای نزدیک کردن تاریخ شهر و متراکم نمودن موازی مقاطع مختلف تاریخی شهر در کنار یکدیگر. شهرهای نوع دوم، شهرهای مجازی کارگاهی است که در آن افراد می‌توانند شهردار شوند و در سایت‌هایی چون Zanpo.com به شهرسازی مشغول شوند.
شهرهای مجازی ماهواره‌ای با ابزاری نظیر گوگل‌ مپ یا گوگل ارث تحقق پیدا کرده است. ماهواره‌ها سعی می‌کنند تعامل ما را با شهر بیشتر کنند. در جهان جدید حوزه عمل آگاهانه تقویت شده است. شهر مجازی داده‌ای تیپ چهارم شهر مجازی است. ژئوتکنولوژی امکان داده‌ای کردن تمام ظرفیت‌های جغرافیایی را فراهم می‌کند. شرکت‌های زیادی جغرافیا را به داده تبدیل می‌کنند تا شهر جغرافیایی و سیاسی به وجود بیاید. شهر مجازی نوع پنجم شهر های خدمات کامل نیز نامیده می شود و اولین نوع این شهر ها ،آمستردام بود که سال ۱۹۹۴ به راه افتاد.
تیپ ششم، شهرهای مجازی توریستی است مثل نیویورک که تمام ظرفیت‌های شهر را در اختیار دیگران قرار دهند. شهر های توریستی، شهر اطلاعات صرف نیست بلکه، تلاشی است برای ایجاد تعامل نزدیک به فضاهای شهر.
شهرهای نوع هفتم، برای آن دسته از افراد که بدنبال تجربه متفاوت و زندگی با نامی دیگر و شرایط دیگر را دنبال می کنند، این نوع شهرها جذاب هستند. این نوع شهرهای مجازی برای زندگی، متفاوت با زندگی واقعی است. در سایت "سکند لایف" تا امروز دو میلیون و ۶۵۲ هزار نفر شهروند شده اند. برای مثال در ۲۶ دی ماه، ۱۳۸۵، گردش مالی این شهر ۸۵۵ هزار دلار بوده است. وی با اشاره به خصوصیات شهر واقعی گفت: شهر مجازی کاربران بومی، منطقه‌ای، و جهانی دارد.(همان)
شهر مجازی زندگی دوم
second life که به اختصار SL خوانده می شود،یک جهان مجازی مبتنی بر تکنولوژِی رایانه است که در بیست و سوم ژوئن ۲۰۰۳ تاسیس شد و در اثر موج های رسانه ای در سال ۲۰۰۶ و اوایل ۲۰۰۷ مورد توجه عموم قرار گرفت.(ایرن ۲۰۰۷) علاوه بر این رمان نیل استیفنسون با عنوان « تصادف برفی » نیز در رونق گرفتن این گونه شهر ها موثر بود.
در شهر مجازی زندگی دوم،تلاش می شود تا تمام خدماتی که در شهرهای واقعی وجود دارد اعم از بازی و سرگرمی،تجارت و خرید و فروش، و سایر فعالیت ها به صورت متعامل انجام گیرد.
وقتی وارد محیط زندگی دوم می‌شویم، با منوها و گزینه‌هایی روبه‌رو می‌شویم که برای ساختن « کاراکتر مجازی کاربر» طراحی شده‌اند. در نگاه اول شاید چنین به نظر برسد که این هم یکی از آن بازی‌های چند بازیکنه تحت شبکه است، ولی در واقع دو تفاوت اساسی میان این دو وجود دارد:
ـ خلاقیت :شهر مجازی زندگی دوم تقریباً آزادی نامحدودی برای ساکنان خود فراهم کرده است. دنیایی که در اینجا در اختیار کاربر قرار می گیرد همان چیزی است که خودش می‌سازید. یک کاربر می‌تواند از فروشگاه‌ها خرید کند، به تجارت و کسب و کار بپردازد و اقدام به ساخت ساختمان نماید.(شبکه ۱۳۸۵)
ـ مالکیت: هر چیزی را که کاربر خلق کرده باشد، مالک آن خواهد بود. ساکنان زندگی دوم بر اساس قوانین آنجا از حق مالکیت دارایی‌های خود برخوردارند. (همان)
زندگی دوم در مقیاس یک شهر کوچک ساخته شده است و هدایت آن به عهده هزاران سرور (موسوم به شبیه‌ساز) و نیز جمعیت نزدیک به یک و نیم میلیون نفری آن است که هر ساعت بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود. ساکنان این شهر از بیش از یکصد کشور جهان گرد هم آمده‌اند. به طور متوسط شصت درصد ساکنان آن مرد و چهل درصد زن هستند و طیف سنی آن‌ها بین هیجده تا هشتاد و پنج سال است. در میان آن‌ها افرادی از تمام طبقات اجتماعی-فرهنگی اعم از خانه‌دار، دانشجو، کارمند، راننده تاکسی و... می توان پیدا کرد. حتی برخی از آن‌ها به شبیه‌سازی زندگی واقعی خود در این شهر مجازی پرداخته‌اند و به تولید کالا یا ارائه همان خدماتی می‌پردازند که در زندگی واقعی خود انجام می‌دهند.
گسترش اعضای شبکه شهر مجازی زندگی دوم به قدری سریع است که گاه شبکه گرید Linden Lab را با ترافیک بالا روبه‌رو می‌کند و حتی آن را از کار می‌اندازد. از این رو شرکت لیندن در اواخر ماه نوامبر ۲۰۰۶، یک‌بار دیگر نرم‌افزار Second Life را بروز کرد.
عضویت در این شهر هم به صورت رایگان و هم با پرداخت پول امکان پذیر است و هزینه عضویت ماهانه در آن ۹۵/۹ دلار است.در این صورت هر هفته مبلغی دلار لیندن به فرد تعلق می گیرد. خود کاربر هم می‌تواند با داد و ستد کالا یا خدمات، برگزاری رویدادهای مختلف و نیز با بازی‌های کامپیوتری به کسب درآمد بپردازد...
● فناوری شهر مجازی زندگی دوم
Linden Lab، شرکت سازنده شهر مجازی زندگی دوم پیشتر، کار خود را به عنوان یک شرکت پژوهشی و توسعه‌دهنده تجهیزات سخت‌افزاری haptic آغاز کرد. آن‌ها به یک دنیای مجازی نیاز داشتند که بتواند با سخت‌افزار آن‌ها تعامل داشته باشد. بر همین اساس شروع به ساخت همان شهری کردند که به Linden World و سپس به شهر مجازی زندگی دوم تبدیل شد.
▪ پژوهش و تجارت‌
شهر مجازی زندگی دوم، محیطی منعطف برای آموزش‌های راه‌دور فراهم کرده است که پشتیبانی توسط کامپیوتر، شبیه‌سازی، مطالعه توسط رسانه‌های جدید و آموزش گروهی را به صورت یکجا فراهم می‌کند. شهر مجازی زندگی دوم این امکان را به وجود میآورد تا دانشجویان در محیطی امن و شبیه‌سازی شده چیزهای جدیدی تجربه کنند. آنچه که می‌توان آن را بزرگ‌ترین مزیت Second Life دانست این است که در اینجا می‌توان اهداف خود را پیش از واقعیت بخشیدن در دنیای حقیقی، مورد ارزیابی قرار داد. دانشجویان در هر جای دنیا که باشند، می‌توانند با گردهم آمدن در این شهر مجازی، یک کالج مجازی بسازند و درآنجا اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند. بسیاری از دانشگاه‌ها و انستیتوهای آموزشی اقدام به راه‌اندازی کلاس‌های مجازی خود در شهر مجازی زندگی دوم که اکثر آنها از آمریکا، استرالیا،فنلاند و کره جنوبی هستند.
با عضویت در فهرست آدرس اساتید شهر مجازی زندگی دوم چنانچه یک موقعیت شغلی با ویژگی‌ها و تخصص فرد مورد نیاز باشد، پیغامی از طریق ایمیل به دست وی می‌رسد و از وی دعوت به کار می‌شود. همچنین این فهرست شانس به اشتراک‌گذاری اطلاعات را برای اساتید و متخصصان فراهم می کند.
چنین فهرست‌هایی نه تنها برای آموزش، بلکه برای موضوعات دیگری چون تجارت نیز وجود دارد.
شهر مجازی زندگی دوم در سال ۲۰۰۳ ساخته شده، ولی تنها چند ماه است که شرکت‌های بزرگ و فروشگاه‌های مختلف اقدام به راه اندازی دفاتر مجازی خود در آنجا کرده‌اند.
هم اکنون بیش از یک و نیم میلیون نفر در شهر مجازی زندگی دومزندگی می‌کنند و روزانه بیش از پانصد هزار دلار بین ساکنان آن رد و بدل می شود.
کمتر هفته‌ای را در شهر مجازی زندگی دوم بتوان یافت که درآن یک شرکت یا یک هتل مجازی برای تبلیغ کالا و خدمات خود یا حتی فروش و ارائه آن‌ها در شهر مجازی زندگی دوم تأسیس نشود.
این دفاتر مجازی چیزی فراتر از تبلیغ هستند. در این دفاتر می‌توان مصاحبه ترتیب داد، درباره کالا یا خدمات شرکت به نظرسنجی پرداخت و محصولات شرکت را به نمایش گذاشت و همه این‌ها با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از دنیای حقیقی انجام می‌شود؛ علت آن، ویژگی‌های این محیط مجازی است.
مثلاً در شهر مجازی زندگی دوم برای رفتن به نمایشگاه شرکت خودروسازی Nissan، کافی است کاربر محل آن را روی نقشه پیدا کند و با کلیک روی دکمه fly، به آنجا پرواز نماید.
همچنین برای انجام مصاحبه کافی است کاربر از امکانات چت استفاده کند و در هر جایی که باشد، با استفاده از نام شخص مورد نظر با او مصاحبه کند.
قابلیت‌های سکندلایف می‌تواند آن را به یک پلتفرم تبدیل کند؛ چرا که این فناوری، سه بعدی است و می‌تواند مخاطبان بیشتری را نسبت به وب کنونی جذب کند. همچنین شرکت‌های بسیاری در این شهر مجازی به فروش محصولات و خدمات خود مشغولند.
بیل گرلی ، یکی از سرمایه گذاران شرکت نوپای Benchmark Capital در سکندلایف می‌گوید: «به این دلیل در این شهر مجازی سرمایه گذاری کرده است که مدل تجاری آن مثل مدل تجاری شرکت‌هایی چون مایکروسافت و eBay سودآور است»(شبکه ۱۳۸۵)
● نتیجه گیری
شهر مجازی زندگی دوم پدیده ای است که در اثر پیشرفت های تکنولوژیک جدید در سال ۲۰۰۳ متولد شد.تولد این شهر به مفهوم جهان مجازی معنایی دیگری بخشید و آن را هرچه بیشتر به جهان واقعی نزدیک کرد.
هر فرد با دریافت نرم افزار این شهر و ثبت نام در آن چه به صورت رایگان و چه با پرداخت پول می تواند عضو آن شود.در این شهر اکثر فعالیت هایی را که فرد در جهان واقعی انجام می دهد قابل انجام است با این تفاوت که این محیط قابلیت های بیشتری را نیز در اختیار فرد قرار می دهد که در جهان واقعی امکان آن وجود ندارد.

جواد یزدان پناه
منابع:
ایرن.Leading a double life. sage. ۲۰۰۷.
http://www.boston.com/news/globe/living/articles/۲۰۰۶/۱۰/۲۵/leading_a_double_life
جلالی, علی اکبر.عصر مجازی: چهارمین موج تغییر. سایت انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی. ۱۳۸۳.
http://www.iranwsis.ir/Default.asp?C=IRAR&R=&I=۴۷#BN۴۷شبکه, ماهنامه. زندگی دوم - اینبار، بهتر زندگی کنید. ماهنامه شبکه, ۱۳۸۵.
عاملی, سعیدرضا. دو جهانی شدن ها و آینده هویت های همزمان. سایت دکتر عاملی. ۱۳۸۵.
http://ameli-saied.com/farsi/index.php?op=articles.
شهر و شهرنشینی مجازی، منطق و مفاهیم مجازی. سایت انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی. ۱۳۸۵.
http://www.iranwsis.ir/Default.asp?C=SM&R=&I=۲۷.