«تندر ۹۰» از ‌رؤیا تا واقعیت

براساس برنامه ریزی‌ها، مقرر شده بود تا امسال بیش از ۳۰۰ هزار دستگاه تندر ۹۰ تولید شود اما با اعلام برنامه‌های خودرو‌سازان بعید است این تعداد در سال‌جاری به ۱۰۰ هزار دستگاه هم برسد.
همچنین در شرایطی که ایران‌خودرو اعلام کرده ثبت نام‌های جدید برای این خودرو را تا پاییز و تا وقتی که به تعهدات پیشین خود عمل نکند آغاز نخواهد کرد، پارس خودرو از ثبت نام‌های جدید در تابستان خبر داده است.
شاید بتوان دیدگاه اخیر شورای سیاستگذاری خودرو مبنی بر ممنوعیت فروش جدید تندر۹۰ تا نیمه مهر ماه و عمل کردن خودرو‌سازان به همه تعهدات پیشین برای تحویل این خودرو را پایانی بر زمان عرضه و قیمت‌های تازه این خودرو در بازار قلمداد کرد. اما آنچه مشخص است، کوتاهی وزارت صنایع و خودرو‌سازان در عمل به تعهدات خود برای تحویل خودروهای ثبت نامی متقاضیانی است که برخی نزدیک به ۲ سال در نوبت انتظار تحویل خودرو مانده‌اند.
با وجود برنامه‌های اعلام شده برای تولید و صادرات تندر ۹۰ اکنون نه تنها تعداد تولید این خودرو با برنامه فاصله زیادی دارد بلکه از برنامه طراحی خودرو جدید روی پلت فرم و صادرات آن نیز خبری نیست. از سوی دیگر با قیمت‌های کنونی عرضه تندر۹۰، این خودرو هیچگاه جایگزینی برای پیکان نخواهد بود. این در حالی است که در ابتدا مقرر شده بود خودروی مذکور بتواند جای خالی پیکان در همان محدوده قیمتی را پر کند، اما این خودرو که قرار بود در قیمت‌های ۷ تا ۸ میلیون تومان در بازار ایران عرضه شود، توسط سازندگان آن ۸ تا ۱۱ میلیون تومان به فروش می‌رسد و اکنون در بازار آزاد ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد.
● پیشینه خودروی فرانسوی
از سال ۸۱ که سازمان گسترش با رنو به توافق رسید خودروی ۵ هزار دلاری تولید کند تا سال ۸۳ که قرار شد قیمت خودرو ۶۷۰۰ یورو باشد، مدت‌ها می‌گذرد. ابتدا قرار بود این خودرو(تندر ۹۰ ) در سال ۵۰۰ هزار دستگاه تولید شده و ۲۰ درصد آن صادر شود اما اعداد کنونی از نظر قیمت، تولید یا صادرات هیچ شباهتی با قرارداد و برنامه‌های اعلام شده اولیه ندارد.
از سوی دیگر نه شرکت رنوی فرانسه که ۵۱ درصد سهام شرکت رنو- پارس را دارد و نه ایران خودرو، سایپا یا سازمان گسترش که به‌ترتیب ۲۶، ۲۶و ۴۸ درصد باقی سهام ایرانی رنو -پارس از ۴۹ درصد باقی‌مانده را در اختیار دارند، سودی از این طرح مشترک نبرده‌اند.
همچنین در حالی که رنو علت اصلی نرسیدن به اهداف تولیدی را کم‌کاری طرف ایرانی اعلام کرده، شرکت‌های داخلی عمل نکردن رنو به تعهدات خود را عاملی در این جهت قلمداد می‌کنند. برخی نیز کند شدن روند اجرای این طرح در ایران را با تحولات سیاسی و کاهش فعالیت‌های اقتصادی فرانسه و اروپا در ایران مرتبط می‌دانند. با این همه به نظر می‌رسد توقف ۲ساله ایجاد شده به‌دلیل اعمال دیدگاه‌های مجلس هفتم در قرارداد اولیه ال۹۰ علت اصلی برخی مشکلات کنونی باشد؛ ۴ اصلاحیه‌ای که تنها به توقف طرح کمک کرد تا پیشرفت آن.
● روند امضای قرارداد
پس از تغییر دولت و به‌دنبال آن انتصاب علیرضا طهماسبی به سمت وزیر صنایع و معادن، وی بر انجام اصلاحات مورد نظر مجلس در این قرارداد تاکید کرده به‌مدت بیش از یک سال پروژه تندر ۹۰ برای اصلاح ۴ مورد به کندی پیش می‌رفت. با گذشت مدتی، بالاخره ۴اصلاحیه مد نظر مجلس شامل حذف کلمه انحصار در تولید خودرو و اجازه طراحی خودرو در کلاس ال۹۰، طراحی روی پلت‌فرم مشترک، ساخت داخل بالای ۵۰ درصد در ایران و صادرات ۲۰ درصدی خودروهای تولیدی ال۹۰ در ایران از سوی رنو در قرارداد لحاظ شد.
با این قرارداد، شرکت‌های قطعه‌ساز ایرانی برای تولید ۳۰۰ هزار تندر۹۰ با شرکت رنو قراردادهایی به ارزش ۶۴۸میلیون دلار (بیش از ۵۴۰ میلیون یورو) امضا کردند و ساخت داخل بیش از ۵۴ درصدی برای شروع تولید ال۹۰ در ایران قطعی شد. با این روند بیش از ۵۰ قطعه‌ساز ایرانی برای ساخت قطعات این خودرو مشخص و مقرر شد تا بخشی از قطعات لوگان (نام جهانی تندر ۹۰) از طریق قطعه‌سازان ایرانی تامین شود.
جالب آن‌که اهداف این قرارداد در بخش صادرات تا کنون محقق نشده و قطعه سازان داخلی به ظرفیت تولید مناسب و اقتصادی نرسیده‌اند. از سوی دیگر اتصال صادرات قطعات تندر ۹۰ از قطعه‌سازان ایرانی به زنجیره تامین رنو با واقعیت فاصله بسیار داشته و استفاده از پلت‌فرم نیز به‌دلیل بی‌میلی خودرو‌سازان ایرانی چندان عملی نشده است. با این روند تنها قرار است تا سال آینده وانت تندر۹۰ وارد بازار شود؛ طرحی که قبلا مقرر شده بود در ایران آغاز شود اما اکنون تولید این محصول در رومانی و نه در ایران شکل گرفته است.
● برنامه‌های محقق نشده ‌تولید
طبق برنامه سال ۸۳ مقررشده بود تا در سال ۸۶ خودرو‌سازان داخلی ۳۰۰ هزار تندر ۹۰ تولید کنند اما با تاخیر در شروع زمان تولید - که از سال ۸۴ به سال ۸۶ رسید - این میزان تولید محقق نشد و حتی برخی متقاضیان نزدیک به ۸۰ هزار خودروی پیش فروش شده نیز بی‌خودرو مانده‌اند، به گونه‌ای که محمدرضا معتمد، قائم مقام معاونت تندر۹۰ ایران‌خودرو گفته است: از ثبت‌نام حدود ۵۰ هزار دستگاه اولیه تاکنون ۱۸ هزار و ۲۳۹ دستگاه تحویل داده شده است.
در این رابطه باید برای ۱۶ هزار و ۷۰۰ ثبت‌نامی دعوتنامه ارسال کنیم و ۱۵۰۰ خودرو نیز آماده تخصیص داریم. همچنین ۹ هزار دستگاه خودرو جایگزین یا تبدیلی تحویل داده‌ایم و آمادگی تبدیل تندر۹۰ با سایر محصولات ایران خودرو را نیز داریم و تا زمانی که تعهدات تندر۹۰ به پایان نرسد، ثبت نام جدیدی نخواهیم داشت. مدیران خودرو‌ساز در حالی اینگونه سخن می‌گویند که آنها و حتی فرانسوی‌ها در ابتدای سال ۸۶ پیش‌بینی می‌کردند تولید این خودرو حداقل ۷۰هزار دستگاه باشد اما این امر تحقق نیافت و تنها ۲۲ هزار تندر تولید شد. این در حالی است که رومانی، روسیه و هند با سرعت هر چه تمام‌تر در حال تولید این خودرو هستند و بخش‌های بزرگی از بازار اروپا و آسیا را با این محصول پر کرده‌اند.
نکته جالب این است که برای این خودرو در ایران به قدری بازار مناسب وجود دارد که حتی موجب تعجب مدیران رنو در کشورهای دیگر شده است، اما هنوز معلوم نیست چرا تولید این خودرو اینچنین «کم‌رمق» است. ایرانی‌ها، فرانسوی‌ها را متهم می‌کنند و آنها نیز ضعف‌ کیفیت قطعات داخلی را عامل اصلی تاخیر می‌دانند. در اوایل سال ۸۶ مهدی مفیدی، رئیس وقت ایدرو گفته بود: تولید هفتگی این خودرو در حال حاضر ۱۲۰۰ دستگاه است که به‌زودی به ۶۰۰ دستگاه در روز (حدود ۳۵۰۰ دستگاه در هفته و ۱۴ هزار دستگاه در ماه) خواهد رسید، حال آنکه تا دی ماه سال۸۶ برابر آمارهای موجود، تولید این خودرو حتی به ۶۰۰ دستگاه در هفته هم نرسیده است.
در ۳ماهه ابتدای سال ۸۷ نیز تولید مشترک این خودرو به حدود ۱۱ هزار دستگاه رسید ولی با وجود این و حتی در نظرگرفتن تقاضای بالای بازار داخلی، سرمایه‌گذاری‌های هنگفت برای خط تولید و قرارداد‌های چندین میلیون دلاری قطعه‌سازان داخلی با رنو، سرمایه اولیه به خاطر نرسیدن تولید به میزان پیش‌بینی شده تا کنون بازگشت نداشته و برنامه‌هایی مانند صادرات ۲۰ درصدی و طراحی خودروی جدید روی پلت فرم این خودرو نیز تاکنون مسکوت مانده است.
ابتدا قرار بود منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از طریق محصولات تولیدی ایران پوشش داده شود ولی رنو هم اکنون این بازارها را با تولیدات روسیه، رومانی و مراکش پوشش می‌دهد در حالی که طبق برنامه‌های اولیه امسال باید حداقل ۵۰ هزار دستگاه تندر ۹۰ از ایران صادر شود. این در حالی است که اگر روند کنونی تولید تندر ۹۰ مانند ۳ ماه اول سال‌جاری یعنی حدود ۱۱ هزار دستگاه باشد، مجموع تولید امسال تنها کمی بیشتر از ۴۰ هزار دستگاه و بسیار کمتر از نیاز بازار داخلی بوده و با این وضعیت جایی برای صادرات این خودرو باقی نمی‌ماند.
از سوی دیگر بیشترین مشکلاتی که هم اکنون خودرو‌سازان داخلی با آن دست‌به گریبان هستند به‌دلیل نداشتن پلت فرمی جدید برای طراحی خودروهایی است که خواستار تولید آن هستند اما در شرایطی که امکان طراحی این کار روی پلت فرم تندر ۹۰ وجود دارد نه تنها این کار صورت نگرفته بلکه حتی محصولات جدید این خودرو مانند مدل هاچ‌بک تندر که در بازار‌های جهانی با نام «ساندرو» عرضه می‌شود نیز، هنوز به ایران نرسیده است.
با این حال، طبق قرارداد باید محصول تندر ۹۰ طبق آخرین تغییرات جهانی تولید این خودرو در ایران عرضه شود اما با وجود اینکه محصول تندر۹۰ در اروپا دچار تغییر شکل (فیس لیفت)شده اما در خودروهای تولیدی تندر ۹۰ در ایران تغییراتی داده نشده است.
موارد مذکور از اجرایی نشدن بندهای قرارداد تولید تندر ۹۰ در ایران شامل تولید، صادرات، قیمت و ارائه نشدن محصولات جدید این خودرو، نشان‌دهنده این موضوع است که پروژه تندر ۹۰ یا همان ال۹۰ قبلی تاکنون چندان توفیق نداشته است.

امین آزاد

منبع : روزنامه همشهری