فروشگاه‌ آینده و نگرانی درباره سوء استفاده از RFID

احتمالاً در مورد RFID چیزهایی شنیده‌اید به طور خلاصه، RFID یك تراشه بسیار ریز الكترونیكی است كه با فركانس رادیویی كار می‌كند. یكی از موارد استفاده RFID در ساخت <برچسب قیمت> اجناسی است كه در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند. برچسب‌های RFID می‌توانند انقلابی را در امر خرید و فروش به‌پا كنند. ولی این تكنولوژی به همان اندازه كه طرفدار پیدا كرده, نگرانی هم به دنبال داشته است. طرفداران خوشحالند از این كه سیر حركت اجناس از كارخانه تا فروشگاه را می‌توانند تحت نظر داشته باشند و نگرانی از این جهت كه می‌توان این نظارت را تا داخل خانه‌های مردم هم ادامه داد. ببینیم دیگران چه نظری در این مورد دارند. خیابان آكسفورد در لندن شلوغ‌ترین مركز خرید اروپاست و برای فروشندگان این خیابان، مراقبت و ردگیری هزاران كالایی كه از درهای فروشگاه‌ها وارد یا خارج می‌شوند دردسر دیرینه‌ای است. فناوری باركد كه در دهه ۷۰ میلادی عرضه شد، پرهزینه و از بسیاری جهات نامناسب است. به همین دلیل خیلی از فروشندگان به فناوری جدیدی روی آورده‌اند كه برچسب RFID نامیده می‌شود.
برچسب‌های RFID تراشه‌ای دارند در حدود ۲ كیلوبایت و متصل به یك آنتن كه امكان خواندن محتوای حافظه را از فاصله نسبتاً دور میسر می‌سازد. و بهتر این‌كه، لازم نیست بین اسكنر و برچسب، دید مستقیم وجود داشته باشد. تراشه انرژی خود را از اسكنر تأمین می‌كند، یعنی به باتری هم نیازی نیست. همه این‌ها به گرفتن دزدان فروشگاهی، تشخیص اصل یا تقلبی بودن كالا، و سرعت دادن به عملیات صورت‌برداری از انبار كمك می‌كنند.راینبرگ شهر كوچكی در شمال دوسلدورف آلمان است كه اولین نمونه‌های عملی برچسب‌های RFID طی یك پروژه در یكی از سوپرماركت‌های زنجیره‌ای معروف دنیا متعلق به شركت METRO Group (نشانیwww.metrogroup.de‌) مورد آزمایش قرار گرفته است. نام این پروژه <فروشگاه آینده> (نشانی www.futurestore.org) گذاشته شده و شركت‌های بزرگ SAP، اینتل و IBM در آن مشاركت دارند.در این شهر، آلبرت یكی از قفسه‌های هوشمند مغازه‌اش را نشان می‌دهد و می‌گوید: <قفسه هوشمند به یك دستگاه reader مجهز است كه به ما می‌فهماند روی هر قفسه از هر جنس چه تعداد باقی مانده است. روی اجناس باركد چسبیده، ولی اگر باركد را بلند كنید، آینده را خواهید دید. یك تراشه كوچك. با استفاده از این تراشه، اطلاعات خیلی زیادی درباره هر كالا (نه مشتری) عاید ما می‌شود. مثلاً می‌توانیم بفهمیم آیا مشتری بعد از مدتی جنس را سرجایش گذاشته یا نه. یا چقدر طول كشیده آن را برگرداند. این اطلاعات برای بازاریابی بسیار ارزشمند هستند>.در حال حاضر فقط سه كارخانه تولید كالاهای مصرفی در این آزمایش مشاركت دارند، ولی Metro پیوسته بر اطلاعات به دست آمده از قفسه‌های هوشمند داخل فروشگاه‌ها نظارت می‌كند تا پرفروش‌ترین اجناس را بشناسد. تمام اجناسی كه چنین برچسبی خورده باشند از طریق یك نمایشگر كنترلی قابل مشاهده هستند و می‌توان رد حركت آن‌ها را در فروشگاه گرفت. اگر لازم باشد می‌توان قفسه‌ها را حتی قبل از خرید جنس توسط مشتری و خروج از فروشگاه دوباره پر كرد.اگر این فناوری به مرحله تكامل برسد، دیگر انتظار كشیدن پشت آن صف‌های طولانی برای رسیدن به صندوق و پرداخت پول بی‌معنی خواهد بود. كافی است سبد خرید را به جلو هل بدهید و رد شوید. ولی سؤال این است كه بعد از خرید و ترك فروشگاه، تكلیف این تراشه‌ها چیست؟ آیا كسی هست كه خارج از فروشگاه هم دوست داشته باشد با خریدهایی كه در دست دارد كنترل شود؟ اتفاقاً در نزدیكی راینبرگ، شهر سرسبز بیلفیلد قرار دارد. جایی كه گروهی از روشنفكران و طراحان فنی‌گرد هم جمع شده‌اند تا در مورد گسترش و نوع و استفاده از برچسب‌های رادیویی تصمیم‌گیری كنند (نشانیwww.foebud.org) رِنا‌ تانجنس مؤسس FoeBud می‌گوید: <حرف ما این است كه فناوری برچسب‌گذاری به شیوه RFID قابلیت پنهان‌كاری دارد و بنابراین ممكن است از آن سوءاستفاده شود. یعنی بدون این كه خودتان خبر داشته باشید، ردتان را می‌گیرند، بی‌خبر از همه جا محل زندگی شما را پیدا می‌كنند، و بدون این كه خودتان بخواهید می‌فهمند شما به چه چیزهایی علاقه دارید و چه چیزهایی می‌خرید.>
این گروه در صدد ساخت نوعی RFID detector است تا اگر كسی رد برچسب‌های RFID همراه شما را گرفت، بلافاصله هشدار بدهد. گروه صد در صد مطمئن است كه شركت‌های بزرگ حتماً از این اطلاعات به نفع خود استفاده خواهند كرد تا بفهمند هر كس به چه كالایی علاقه دارد و مردم در فروشگاه‌ها به دنبال چه می‌گردند. همین Metro یك نوع كارت جایزه درست كرده كه در نگاه عادی شبیه به بقیه كارت‌هایی است كه خیلی از فروشگاه‌ها برای جذب مشتری به دست مردم می‌دهند. ولی اگر با اشعه ایكس به این كارت نگاه كنید، تراشه‌ای كه داخل آن تعبیه شده است را خواهید دید. گروه FoeBud می‌گوید: مردم روحشان هم از این قضیه خبر ندارد، ولی Metro ادعا می‌كند كه در این مورد قبلاً اطلاع‌رسانی كرده است: <ما هیچ وقت از این كارت برای ثبت اطلاعات مشتری استفاده نمی‌كنیم. تنها چیزی در مورد مشتری كه داخل تراشه هوشمند ثبت شده یك شماره سریال است كه آن هم روی خود كارت چاپ شده است. ولی حتی همین شماره هم هیچ جا داخل فروشگاه ثبت نشده است>. اینها را آلبرت مدیر فروشگاه می‌گوید.ولی موضوع به قدری نزد عموم جدی شد (نشانی http://www.spychips.com/metro/scandalpayback.html)كه Metro اخیراً مجبور شده به جای تراشه، از نوارهای مغناطیسی معمولی استفاده كند، و تازه داخل فروشگاه هم دستگاهی نصب كرده كه هر كس بخواهد می‌تواند اطلاعات داخل اجناسی كه خریده است را به وسیله آن پاك كند. ولی فروشگاه‌های دیگری از جمله Prada در نیویورك مدت‌هاست در كارت‌های جایزه‌ای كه به مشتری می‌دهد از تراشه‌های هوشمند استفاده می‌كند و در آلمان هم می‌گویند ممكن است این فناوری را با كارت‌های شناسایی الكترونیك تلفیق كنند.رِنا تانجنس می‌گوید: <كابوسی كه من از الان دارم می‌بینم این است كه شما در یك همایش قانونی شركت كرده‌اید و دارید مطالبات قانونی خود را بیان می‌كنید، و از آن طرف یك اسكنر بزرگ بالای سر شما كار گذاشته‌اند كه همه را شناسایی می‌كند>.به هر ترتیب، تكنولوژی RFID قطعاً فواید بسیاری خواهد داشت، اما باید دید تا چه اندازه در امور عادی مردم ایجاد مزاحمت خواهد كرد. اگر قرار باشد این برچسب‌ها اعتراض عموم را در پی داشته باشد، بهتر است <فروشگاه سنتی> داشته باشیم تا <فروشگاه آینده>.

بابک احترامی

منبع : ماهنامه شبکه