نقره و روشهای نگهداری آن

نقره ‌در حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح پس از طلا و مس، كشف شد.درآن زمان، نقره بیشتر در ساخت جواهرات وبه عنوان وسیله‌ای جهت انجام معاملات مورد استفاده قرار می‌گرفت. نقره در سرتاسر اروپا و غرب آسیا نسبتا به آسانی یافت می‌شود. البته مشكل عمده‌ای وجود داشت و اینكه سنگ معدن نقره ( سنگ‌هایی كه نقره در آنها وجود داشت) معمولا محتوی مقادیری سرب بوده، ‌از اینرو استخراج سرب و نقره توأمان صورت می‌پذیرفت. همانطور كه می‌دانیم سرب ماده‌ای بسیار سمی است و بسیاری از افرادی كه در معادن نقره كار می‌كردند توسط سرب همراه آن مسموم شده و ظرف ۲ یا ۳ سال جان خود را از دست می‌دادند. به همین خاطر ، مردم آزاد در معادن كار نمی‌كردند و بردگان را به كار می‌گماشتند. یكی از معادن مشهور نقره، معدن لوریون laurion بوده كه در نزدیكی شهر آتن در یونان قرار داشت . حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح وتا ۱۰۰ سال بعد از آن،‌استخراج نقره در آن صورت می‌گرفت. از درآمد بهره‌برداری از همین معدن بود كه كشور یونان نخستین ناوگان دریایی خود را تشكیل داد و شهر آتن به ایالتی نیرومند تبدیل گردید. معادن مشهور دیگری نیز در جنوب اسپانیا قرار داشتند، اما در مصرمعادن برنز مورد بهره‌برداری قرار گرفته بودند. در نخستین جنگ كارتاژی در ۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح، كارتاژها معدنكاری در این معادن را به انحصار خود درآورده،‌از درآمدهای حاصل از آن، مطالبات رومیان را پرداخت می‌كردند. در دومین جنگ كارتاژی، رومیان این معادن را بدست آورده و از عواید آن برای كشورگشایی‌های بیشتر خود استفاده كردند.
این فتوحات و كشور‌گشایی‌ها، ‌منجر به شناسایی و توسعه معادن نقره جدیدی كه از لحاظ عیار نقره غنی‌تر از معادن قدیمی بوده در مكزیك، بولیوی و پرو شد. این امر باعث ترقی و توسعه نواحی مركزی و جنوب آمریكا بعنوان بزرگترین تولید كننده نقره جهان شد. در آغاز برای بهبود بخشیدن به كیفیت نقره استخراجی،‌فرآیند پاسیوpatio (به معنی حیاط) برروی نقره‌های استخراجی صورت می‌گرفت كه شامل خرد كردن سنگ معدن نقره و مخلوط كردن آن با نمك،‌جیوه و مس بود. اینكار توسط بستن قاطرهایی در حیاط مفروش( علت نامگذاری این فرایند ) و وارد ساختن آنها به حركت حول دایره‌ای بود كه مخلوط بالا در آن ریخته شده بود. در این حال نقره به تدریج بصورت عنصری به شكل دانه‌های بسیارریز در‌می‌آمد كه توسط جیوه جذب می‌گردید. در فواصل معین،‌ این جیوه‌ها را جمع‌آوری و تقطیر می‌كردند تا نقره آن بدست آید و پس از آن توسط فرآیند كیوپلشین Cupellation ( جداسازی فلز قیمتی از سرب توسط آتش ) نقره تصفیه می‌گردید. از اواخر قرن ۹ میلادی، فرایندهای سیانیداسیون جایگزین فرایند پاسیو ( حیاطی ) شدند.
ك●انسارهای نقره :
در هیچیك از كانسارهای نقره،‌نقره بعنوان جزء اصلی دیده نمی‌شود یك كانسار شاخص حاوی ۰۸۵/۰ درصد نقره، ۵/۰ درصد سرب ،۵/۰درصد مس و ۳/۰ درصد آنتیموان می‌باشد كه بعد از جداسازی توسط فرایند فلوتاسیون،‌میزان این عناصر به ۷/۱ درصد نقره،‌۱۰ تا ۱۵ درصد سرب، ۱۰ تا ۱۵ درصد مس و ۶ درصد آنتیموان می‌رسد. ۲۵ درصد نقره از ذخایری استخراج می‌شود كه بخاطر وجود نقره در آنها ارزش دارند،‌ ۷۵ درصد بقیه از كانسارهایی است كه كانیهای باارزشی مثل سرب، مس یا روی دارند. این كانیها همگی بصورت سولفیدی در ذخایر موجودند برای مثال سرب عموما در تركیب گالن ( Pbs )، روی دركانی اسفالریت ZnS)) و مس بشكل كلریت (CuFeS۲ ) می‌باشد. همچنین كانه‌زایی اغلب با مقادیر قابل توجهی پیریت (FeS۲ ) و آرسنوپریت ( FeA۳S )همراه می‌باشد. نقره معمولا در تركیب كانیهای آرژنیت (Ag۲ S)پروستیت (Ag۳AsS۳)و پلی بازیت [(Ag,Cu)۱۶Sb۲S۱۱] یافت می‌شود.
●موارد استفاده نقره
نقره موارد مصرف بیشماری دارد كه از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره كرد :
- استرلینگ سیلور برای جواهرات، ظروف نقره و در اشیایی كه به ظاهر آنها توجه می‌شود، استفاده دارد. این آلیاژ حاوی ۵/۹۲ درصد نقره و ۵/۷ درصد مس و فلزات دیگر است.
- عكاسی ( نقره بصورت (AgBr ) برمیده نقره در این صنعت استفاده می‌شود، همچنین ازنیترات نقره نیز در این صنعت زیاد استفاده می‌شود.
- در دندانپزشكی ( جهت آلیاژهای پركننده دندان)
- آلیاژهای مخصوص جوش و لحیم‌كاری
- اتصالات الكتریكی
- باتریهای كادمیم – نقره و روی – نقره با گنجایش بالا
- رنگهای نقره برای ساخت مدارات چایی استفاده می‌شوند.
- در صنعت تولید آئینه : نقره بصورت رسوب‌شیمیایی،‌رسوب الكتریكی یا تبخیر برروی سطح شیشه یا فلزات می‌نشیند، كه در این هنگام بهترین منعكس كننده نوربوده اما به سرعت تیره شده و قابلیت خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد.
- از یدید نقره جهت بارورسازی ابرها برای تولید باران استفاده می‌شود.
- در ضرب سكه
●استرلینگ سیلور
بهترین آلیاژی كه تاكنون برای نقره شناخته شده،‌تركیبی از ۵/۹۲ درصد نقره خالص و ۵/۷ درصد مس است. اضافه كردن مس به نقره،‌آنرا بادوام‌تر و محكم‌تر می‌سازد. این آلیاژ در معرض رطوبت هوا به آرامی سیاه می‌شود كه دلیل آن مقدار كم مس موجود در آن است. نقره خالص خیلی كم‌سیاه می‌شود ولی از این نقره در جواهرسازی نمی‌توان استفاده كرد چون بسیار نرم است.
نگهداری و پاك‌كردن اشیاء نقره‌ای
اشیاء و ظروف نقره‌ای،‌زیبایی خیره‌كننده‌ای به میز و بوفه می‌بخشند. این اشیاء خواه از اعضای قدیمی خانواده به ارث رسیده و یا بعنوان هدایای عروسی از سالها قبل به یادگار مانده باشند،‌می‌بایست بطور مرتب استفاده شوند. با استفاده مرتب و صحیح،‌این اشیاء زیبایی خود را برای سالها حفظ خواهند كرد. بسیاری از مردم از ترس سیاه شدگی نقره،‌اشیاء نقره‌ای را بكار نمی‌برند، غافل از اینكه استفاده مرتب و صحیح از اشیاء نقره‌ای آنها را درخشان و براق خواهد ساخت. نقره بیش از هرچیز دیگری از رطوبت موجود در هوا سیاه می‌شود. سیاه شدگی نقره محصول اكسیداسیون آن بوده كه در اثر واكنش نقره با عناصری چون اكسیژن،‌گوگرد و همینطور برخی اسیدها ایجاده می‌شود.مناسبترین میزان رطوبت موجود در هوا جهت نگهداری و حفظ نقره از سیاه‌شدگی، ۴۵ تا ۵۰ درصد است. البته این میزان رطوبت بصورت یكنواخت و همیشگی تنها در موزه‌ها وجود دارد و چون ما در موزه زندگی نمی‌كنیم، نمی‌توانیم رطوبت هوا را بصورت ثابت نگهداریم، كاری كه دراین زمینه می‌توانیم انجام دهیم اینست كه نقره را در محیط‌های خیلی مرطوب قرار ندهیم، ‌به این‌ترتیب تا حد زیادی از سیاه‌شدگی آن جلوگیری خواهدشد. در این زمینه توصیه می‌گردد كه زیورآلات نقره‌‌ای را هیچگاه در هنگام شنا،‌رفتن به دریا و یا سونا به همراه نداشته باشید. برای پاك‌كردن ظروف نقره،‌ابتدا با یك برس نرم ( از بكار بردن مسواك برای پاك كردن این ظروف خودداری كنید،‌برسهای نرم مخصوص ابرو برای پاك كردن قسمتهایی از ظروف كه با پارچه قابل دسترسی و تمیز شدن نیستند،‌مناسب‌اند) یا پارچه كتانی،‌گردو‌خاك موجود برروی شی‌ء را پاك نمایید. پارافینهای برجای مانده حاصل از سوختن شمع در شمعدانهای نقره را به راحتی می‌توان با قراردادن شمعدان در یك محیط گرم یا ریختن آب گرم برروی آن،‌نرم‌كرده و سپس باانگشت قطعات پارافین را از شمعدان جدا كرد. برای پاك كردن شمع‌ها هرگز چاقو بكار نبرید زیرا نقره را خراش می‌دهد.هیچگاه شمعدان را داخل فریزر قرار ندهید زیرا فلزات مختلفی كه در تركیب آلیاژ شمعدان وجود دارند در اثر تغییرات دمایی واكنش نشان داده و حتی در مواردی باعث شكسته شدن شمعدان می‌شود. پس از پاك كردن گردوخاك و پارافین شمع،‌ظروف نقره‌ای را با آب گرم و صابون مایع ملایم شستشو داده تا مواد غذایی باقیمانده برروی ظروف،‌پاك شوند ولی هیچگاه ظروف نقره‌ای را بمدت طولانی در آب خیس نكنید. مواد غذایی كه دارای گوگرد هستند مثل تخم‌مرغ،‌آب‌میوه‌ها، گوجه‌فرنگی، سركه، سس كچاپ، نمك و انواع سسهای سالاد، در صورتیكه برای مدت طولانی برروی ظروف باقی‌بمانند، باعث سیاه‌شدگی آنها می‌شوند. نمك می‌بایست خیلی سریع از ظروف و نمكدانهای نقره‌ای پاك شود زیرا باعث خوردگی نقره و لكه‌دار شدن آن می‌گردد. پس از شستشو و آبكشی نقره‌ای،‌با یك پارچه نرم بدون پرز آنها را سریعا خشك نمایید. از سشوار با باد ملایم نیز می‌توان برای خشك كردن قسمتهایی از ظروف كه قابل دسترسی نیستند،‌سود جست. به خاطر داشته باشید كه ظروف نقره‌ای را پس از شستشو و خشك كردن،‌بعد از اینكه كاملا سرد شدند در جایشان بگذارید. در صورتیكه از ظروف نقره‌ای به صورت دائم استفاده می‌كنید،‌بیش از یك یا دوبار در سال احتیاج به پولیش ندارند. برای اینكار ابتدا دستكش پلاستیكی پوشیده ( هرگز از دستكشهای لاستیكی استفاده نكنید،‌چون محتوی گوگرد بوده و بشدت با نقره واكنش می‌دهند)، ‌ظروف نقره‌ای را بر روی یك حوله نرم قرار دهید. با یك پارچه كتانی نرم،‌مواد شیمیایی مخصوص پولیش را كه ساینده نیستند،‌برروی ظروف بمالید. حتما قبل از استفاده از این مواد، بروشورهای مخصوص راهنمایی آنها را با دقت مطالعه نمایید. همچنین برای پولیش زدن به زیورآلات نقره‌ای، ابتدا مطمئن شوید كه برروی جواهر،‌سنگها،‌نگینها یا قسمتهای آسیب‌دیده وجود ندارد،‌ از تماس سنگهای قیمتی با جلا‌دهنده‌ها،‌جدا خودداری كنید. به محض اینكه اشیاء و ظروف نقره‌ای تمیز و‌پاك به نظر رسیدند، كار پولیش زدن را حتی با وجودی كه پارچه مورد استفاده همچنان سیاه می‌شود،‌متوقف سازید. از پولیش و مالش دادن بیش از حد بپرهیزید زیرا اینكار باعث از بین رفتن كنده‌كاریهای موجود برروی اشیاء نقره‌ای شده و فلز آنها را نازك می‌سازد. همچنین در موقع پولیش و پاك‌كردن اشیاء نقره‌ای،‌این كار را از درازا و بصورت طولی انجام داده،‌از انجام حركات دایره‌ای یا متقاطع پرهیز نمایید.
پس از پولیش زدن،‌مجددا اشیاء و ظروف نقره‌ای را شسته و كاملا خشك نمایید. اشیاء نقره‌ای را كه مصرفی بعنوان ظروف غذاخوری ندارند،‌می‌توان توسط لایه بسیار نازكی از موم،‌اندود كرد تا از سیاه شدن آنها جلوگیری بعمل آید. بعد از پاك و خشك كردن اشیاء نقره‌ای،‌آنها را بصورت جداگانه در دستمالهای بدون پرز،‌پارچه‌های شسته شده كتانی یا پولیستر بپیچید. هرگز ظروف نقره‌ای را در پشم،‌نمد،‌جیر یا روزنامه نپیچید،‌چون بخاطر وجود گوگرد در آنها باعث سیاه شدگی نقره و ازبین رفتن آبكاری آن می‌شوند. نور مستقیم خورشید،‌باعث سیاه‌شدگی نقره نمی‌شود ولی سرعت ایجاد لایه برروی ظروف نقره‌ای را تشدید می‌كند،‌از این‌رو توصیه می‌شود ظروف نقره‌ای را درمعرض پنجره‌های روبه آفتاب قرار ندهید. همچنین بهتر است هنگام استفاده از این ظروف از دستكشهای سفید كتانی استفاده شود زیرا نمكها،‌چربیها و اسیدهای موجود در پوست دست باعث خوردگی نقره می‌شوند. در صورتیكه از داروهایی استفاده می‌كنید كه میزان اسیدیته پوست را تغییر می‌دهند،‌زیورآلات نقره‌ای را روی لباس بیاندازید تا از تماس مستقیم آنها با پوست جلوگیری شود. توصیه می‌شود كه ظروف نقره‌ای (مخصوصا استرلینگ سیلور) را هیچگاه داخل ماشین ظرفشویی قرار ندهید،‌زیرا گرمای ایجاد شده در طول مدت شستشو توسط این ماشینها، برروی نقره تأثیر می‌گذارد. وسایل و ظروف نقره‌ای را نزدیك شعله آتش یا شومینه قرار ندهید. در صورتیكه قصد شستشوی ظروف نقره‌ای توسط ماشین ظرف شویی را دارید،‌ابتدا مواد غذایی باقیمانده برروی ظروف را با آب شسته، سپس آنها را در داخل ماشین قرار دهید و از مواد پاك كننده‌ای استفاده كنید كه حاوی اسانس و عطر لیمو و یا كلر نیستند.به خاطر داشته باشید كه قبل از دورخشك‌كن ماشین ظرفشویی، ظروف نقره‌ای را از ماشین بیرون آورده و با یك پارچه نرم كاملا خشك نمایید.
عباس سلمان‌پور

منبع : مجله گسترش صنعت