وقتی حافظه پیرمی‌شود

به كاهش توانایی فرد در فراگیری موضوعات جدید یا كاهش توانایی در به یاد آوردن دانسته‌های قدیم می‌گویند اختلال حافظه. در این مقاله با علل ضعف حافظه در دوران سالمندی و عوامل تشدیدكننده این مشكل آشنا می‌شوید.
در درجه اول باید بدانیم كه در افراد سالمند طبیعی كه مبتلا به هیچ بیماری شناخته‌ شده‌ای نیستند نیز ممكن است درجاتی از ضعف حافظه وجود داشته باشد. از طرف دیگر، در افراد سالمند مبتلا به بیماری‌های تحلیل برنده مغز و اعصاب مثل آلزایمر نیز اختلالات حافظه وجود دارد. همین‌طور در سالمندان مبتلا به افسردگی نیز اختلالات حافظه و شناخت دیده می‌شود. بنابراین اگر اختلال حافظه در فرد سالمند به میزانی باشد كه موجب بی‌كفایتی او در گرداندن امور زندگی روزمره‌اش شود، باید ما را به فكر بیماری‌هایی بیندازد كه اختلال حافظه و شناخت ایجاد می‌كنند.
● علل طبی ضعف حافظه
۱) سمی بودن داروها: گروهی از داروها باعث تغییر در توانمندی شناختی فرد و حافظه وی می‌شوند و یا اینكه قادرند اختلال شناختی جزیی موجود را تشدید كنند. برخی از داروهای آرام‌بخش، داروهای فشارخون، داروهای ضداسید معده، داروهای ضدالتهاب، كورتیكواستروییدها، داروهای ضدپاركینسون و بسیاری دیگر جزو این دسته از داروها هستند. سالمندان، به عوارض سمی بودن داروها بیشتر از جوانان و بزرگسالان حساس هستند زیرا به علت بروز تغییراتی در سطح چربی‌های بدن و سوخت‌وساز داروها، مقدار این داروها در خون و سیستم اعصاب مركزی آنان بالاتر است و حتی با مصرف مقادیر غیرسمی دارو نیز گاهی علایم سمی را بروز می‌دهند.
۲) اختلال ناگهانی سطح هوشیاری (دلیریوم:) این نقص موقت و برگشت‌پذیر در عملكرد مغز كه خود را به شكل اختلال در عملكردهای شناختی نشان می‌دهد، به علل گوناگونی ایجاد می‌شود. علل ساختمانی مغز، موارد مربوط به سوخت‌وساز بدن، موارد ایجاد سمیت و علل روانی از جمله دلایل بروز دلیریوم است. این اختلال سطح هوشیاری، مختص سالمندان نیست و در هر سنی امكان بروز آن وجود دارد. سالمندان مبتلا به زوال عقل نیز زمانی كه دچار عفونت، ضعف خون‌رسانی، كمبود اكسیژن، كم‌آبی و... می‌شوند، در معرض ابتلا به این اختلال هستند. همچنین بی‌هوشی عمومی و جراحی نیز از دیگر موارد رفتن به فاز دلیریوم است. اختلال شناخت، ناتوانی در انجام تمركز فكر و كاهش دامنه توجه از علایم مشخص این اختلال به شمار می‌رود.
۳) افسردگی: در حدود ۱۵ درصد از افرادی كه از نقص‌ حافظه شكایت دارند و یا قادر به انجام وظیفه در سایر عملكردهای شناختی خود نیستند، زمینه افسردگی دیده می‌شود. اندازه‌گیری وضعیت حافظه در سالمندان مبتلا به افسردگی در مقایسه با سالمندان طبیعی، تفاوت فاحش و قابل توجهی ندارد و این اختلال حافظه با درمان افسردگی برطرف می‌شود و دایمی نیست. این سالمندان افسرده كه مبتلا به زوال عقل نیستند، عموما دچار نقص در سرعت و توجه هستند. به طور مثال در هجی كردن یك كلمه به‌طور معكوس دچار مشكل هستند و سلیسی گفتار كلمات پشت‌سر هم از یك نوع مقوله را از دست داده‌اند، مثلا نام بردن نام حیوانات پشت‌سر هم. فرد سالمند در مقایسه با افراد طبیعی بیشتر به خاطرات منفی گذشته خود رجوع می‌كنند اما از نظر به یاد آوردن خاطرات با افراد طبیعی تفاوتی ندارند. اجرای كار در افراد افسرده، به ویژه كارهایی كه نیاز به تلاش دارند، نسبت به افراد طبیعی بدتر است و احتمالا مربوط به انگیزه كمتر افسردگان نسبت به افراد طبیعی است. افراد افسرده در بحث‌های رو در رو بهتر عمل می‌كنند و حتی در مسایل پیچیده و مشكل نسبت به موضوعات ساده، نتایج بهتری را نشان می‌دهد. بعضی از علایم و نشانه‌های افسردگی ممكن است با علایم و نشانه‌های زوال عقل مشابهت داشته باشد مثل كاهش توانایی در تمركز فكر و یا قطع ارتباط با جامعه یا اختلالات خواب اما باید بدانیم كه همگی این علایم در افسردگی با درمان صحیح آن برطرف می‌شود.
۴) بیماری‌های طبی و عمومی: بیماری‌هایی مثل بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی، بیماری نارسایی كبد و بیماری‌های غدد درون ریز مثل كم‌كاری تیرویید و پركاری پاراتیرویید از آن جمله‌اند. توجه داشته باشید كه بیماری‌های تیرویید در سالمندان به شكل غیرمعمول تظاهر می‌كند و گاهی با علایمی مثل كم‌خوابی، فراموشی، كاهش تمركز حواس، ضعیف شدن حافظه و یا خستگی، خواب‌آلودگی و كوفتگی همراه می‌شود.
۵) فقر ویتامین‌ها و مواد مغذی: كمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها موجب بروز اختلالات شناختی می‌شود رژیم غذایی ناصحیح و یا استفاده نكردن از برخی از مواد غذایی در سالمندان و كمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها گاهی به صورت یك عامل ثانویه بروز می‌كند كه می‌تواند به علت سوءجذب این مواد در دستگاه‌گوارشی و یا دفع بیش از حد آنها از بدن به دلیل یك بیماری اولیه به وجود بیاید.

منبع : روزنامه سلامت